Lala Mustafa Paşa Camii (Erzurum)

[bullvar_katip]

Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, Türkiye'de Erzurum İli merkez ilçesi Yakutiye'de Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış Erzurum ’daki ilk Osmanlı camisidir. Tarihçe Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, Sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamı olan ve 1570 yılında Kıbrıs serdarlığı sırasında gösterdiği başarısından dolayı "Kıbrıs Fatihi" olarak da anılan "Lala" unvanlı, (şehzadeliğinde II. Selim’e lalalık etmiş olmasından dolayı) Mustafa Paşa tarafından, Erzurum’da Beylerbeyi olarak görev yaptığı dönemde 1562 yılında yaptırılmış bir Osmanlı eseridir. Lala Mustafa Paşa'nın seferlerden elde ettiği servet ile imparatorluğun çeşitli yerlerine yaptırdığı hayır eserlerinden biridir. [[Dosya:Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii4.jpg|küçükresim|sağ|upright=0.91|Erzurum Lala M.Paşa Camii]] Döneminin Osmanlı mimarbaşısı olan Mimar Sinan’ın eserlerinin yer aldığı kayıtlı liste ve tezkerelere göre; Erzurum Lala Mustafa Paşa Caminin mimarı, Mimar Sinan’dır. Başlangıçta külliye olarak inşâ edilen yapının saray ve sıbyan mektep binaları yıkılmış olup, günümüze kadar hamam ve cami kısmı ulaşabilmiştir. Erzurum'da ilk yapılan Osmanlı camilerinden biri olan Lala Mustafa Paşa Camii'nin kuzeyinde şadırvanı, 1562-1563 tarihli mihrabın üzerinde de üç satırlık bir kitabesi bulunmaktadır. Kitabede: ibaresi bulunmaktadır. Tarih boyunca defalarca istilâlara maruz kalan Erzurum, istilâcılarının kovulmasında düşmanca yıkılmış, yakılmış ve yağmalanmıştır. Ruslar ve Ermeniler caminin çinilerini, mermerden yapılma muhteşem minberini kırmışlar, parçalamışlar ve yok etmişlerdir. Taşınabilir eserlerini de çalıp götürmüşlerdir. Buna rağmen abide bütün haşmetiyle ayaktadır. Evliya Çelebi seyahatnamesinde: Konumu [[Dosya:Erzurum Lala Mustafa Paşa CamiiC.Cad..jpg|küçükresim|sol|upright=0.91|Erzurum Cumhuriyet Caddesi ve Lala Mustafa Paşa Camii]] küçükresim|sağ|upright=0.91|Lala M.Paşa Camii cümle kapısı Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, Erzurum şehir merkezini oluşturur konumda Cumhuriyet Caddesi üzerinde yerleşiktir. Caminin batı yönünde yer alan Yakutiye Medresesi ile aynı alan içerisinde yer alır. Mimari özellikleri küçükresim|sol|upright=0.91|Camii iç görünümü küçükresim|sağ|upright=0.82|Camii Minaresi küçükresim|sağ|upright=0.91|Lala M.Paşa Camii mukarnas kavsaralı taç kapı Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, İstanbul Şehzade Camii’ndeki gibi merkezi plan tipine bağlı kalınarak inşâ edilmiş merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Kubbe ortada dört payeye oturtulmuştur. Merkezi kubbeyi dört yandan yarım çapraz tonozlar destekler. Köşelerde yer alan küçük kubbeler esere bütünlük kazandırır. Doğu batı ve kuzey tarafta açılan dört kapısı bulunur. Kuzey taraftaki kapı cümle kapısıdır. Mukarnas kavsaralı olan taç kapıdan harim kısmına geçilir.Mihrabı taç kapının formunda ele alınmıştır. Caminin kuzey-batı köşesinde bölgesel ve tektonik özellikte, kısa boyda bir minare mevcuttur. Minaresi kesme beyaz taştan yapılı ve kırmızı taş bileziklerle süslenmiştir. Tek şerefelidir. Sivri kemerli pencere alınlıklarında yazı ve nebati kompozisyonlu çini süslemelere yer verilmiştir. Camide çini alınlıklar haricinde halı, şamdan ve hat örnekleri mevcuttur. İç ksındaki çiniler günümüze kısmen ulaşmıştır.Ancak dış kısımdaki çiniler tahribattan ötürü günümüze ulaşamamıştır. Avlusuz olarak yapılmıştır. Camiye ilâveten saray, hamam, şadırvan, sıbyan mektebi gibi eklentilerle cami zaman içerisinde bir külliyeye dönüştürülmüş, günümüze kadar Camii, hamam ve şadırvan kısmı ayakta kalabilmiştir. Caminin beş gözlü son cemaat yerinde sağdaki mihrabiye üzerinde yer alan 14 satırlık nesih yazıyla mermer zemin üzerine yazılmış bir ferman bulunmaktadır. 1671 yılında, dönemin padişahı IV.Mehmet’e Erzurum’da yaşayan insanların çok büyük geçim sıkıntısı içinde oldukları tüm teferruatıyla anlatılır. Hal böyle iken halktan alınan vergilerin onları tamamen ezdiği de iletilir. Anlatılanlardan etkilenen Padişah, Erzurum eyaletinden alınan vergilerin kaldırması yönünde karar alır, " Tiz, Erz-ı Rûm’dan vergi alınmaya. " der. Bu kararını bir fermanla duyurur. Ferman, devrin ünlü hattatı Mustafa İzzet tarafından mermer zemin üzerine yazılır ve Erzurum’a gönderilir. 1671 tarihli söz konusu Ferman, Lala Mustafa Paşa Camii son cemaat yerinde girişte sağdaki mihrabiye üzerinde, günümüze kadar varlığını koruduğu mevcut konumda yerleşiktir. Söz konusu Ferman içeriği günümüz Türkçesi ile tercüme edildiğinde: küçükresim|sol|upright=1.23| anlamını içermektedir. Onarım 1870 yılında Caminin taç kapı çevresi onarılarak yenilenmiştir. 2010 yılında başlatılan kapsamlı çevre düzenleme çalışmaları dikkat çekici özelliktedir. Resim galerisi Kaynakça Dış bağlantılar Erzurum Kültür Turizm İl Müdürlüğü Kategori:Erzurum'daki Osmanlı camileri Kategori:1560'larda tamamlanan camiler