Lâmiî Çelebi

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Lâmiî Çelebi (1472-1532), divan şairi ve mürit. Asıl adı Mahmut’tur (Mahmud bin Osman bin Ali en-Nakkaş bin İlyas Lamii). alt=|küçükresim|Lamii Çelebi'nin bilinen tek minyatürüdür. Hayatı 1472 yılında Bursa’da doğmuş ve 1532 yılında yine Bursa'da ölmüştür. Babasının adı Osman'dır ve babası II. Bayezid döneminde defterdarlık yapmıştır. Dedesi ise Nakkaş Ali'dir. Mecdi'nin ifadelerine bakıldığında Lamii Çelebi ilk önce medrese eğitimi almış, hatta müderrislik de yapmıştır. Fakat münşeatındaki otobiyografik ifadelere vurguladığı üzere 28 yaşlarında düşünsel bir bunalım yaşamıştır. Anlaşıldığı kadarıyla bu düşünsel bunalım sonucunda tasavvufa yönelmiş ve nihayetinde Emir Ahmet Buhari’ye bağlanmıştır. Bu çerçevede (Ahrari) Nakşibendi tarikatına dahil olmuştur. Bilindiği kadarıyla şeyhlik iddiasında bulunmamış ve eserlerinde kendini fakir/mürit olarak göstermiştir. Hayatı boyunca Osmanlı devletinin önde gelen çok sayıda şahsiyetiyle mektuplaşmıştır. Bunların arasında Pargalı İbrahim Paşa ve I. Selim de bulunmaktadır. Vefat ettiğinde dönemi için oldukça ciddi bir sayı olan 150 kadar kitaba sahip olduğu bilinmektedir. Eserleri Araştırmacılar tarafından Lamii'nin 40 dolayında eseri olduğunu edilmiş olsa da ona ait olduğu kesin olan 27 eser vardır. Osmanlı dünyasında manzum (mesnevi) eserlerinden çok mensur (düzyazı) eserleriyle tanınmıştır. Bu çerçevede özellikle Tercüme-i Nefahatü'l-Üns olarak bilinen Fütūhu’l-Mücāhidīn li-Tervīhi Kulūbü’l-Müşāhidīn, İbret-nüma, Tercüme-i Şevahidi'n-Nübüvve ve Şerefü'l-İnsan eserleri nüsha sayılarına bakıldığında (toplamda yaklaşık 70 ve üstü) Osmanlı dünyasında oldukça fazla sayıda kopyalanmış eserleridir. Molla Câmî’den çevirdiği eserlerden dolayı (Nefahatü'l-Üns, Şevahidi'n-Nübüvve, ve Salaman u Absal) çok sayıda şuara tezkirecisi onu Cami-i Rum olarak anmıştır. Lamii Çelebi, Molla Cami'den başka Osmanlı sahası dışından bazı şahısların (Unsuri, Cürcani, Ehl-i Şirazi, Ali Şir Nevai, Fettahi vb.) eserlerini Osmanlı Türkçesine kazandırmıştır. Kendisinin Farsça ve Çağatayca belli kitapları Osmanlı Türkçesinde yeniden yazma uğraşına "Rumi kılıfa sokmak" ya da "Türki kılmak" adını vermiştir. Nihayetinde eser sayısı bakımından kendisinin 16. yüzyılda giderek büyüyen Osmanlı edebiyatının önde gelen şahıslarından biri olduğu iddia edilebilir. Lamii Çelebi'nin öne çıkan 19 eseri aşağıda listelenmiştir. Bu 19 esere ek olarak 8 eseri daha bulunmaktadır ve bazılarının nüshası bugüne ulaşmamıştır. Manzum küçükresim|Kerbelâ'dan sonra Hz. Hüseyin'in kuşağını çalan deveciyi gösteren minyatür. Divan Müretteb bir divandır. Divanının dibacesi şiirin nasıl olması gerektiği konusunda muhtelif fikirler öne sürer ve tasavvufi bazlı şiirin daha üstün olduğunu iddia eder. Bu kısım Tahir Üzgör tarafından 1990 yılında basılmıştır. Bilen Burmaoğlu Divanı üzerinde bir doktora çalışması vardır ve Kültür Bakanlığı tarafından seçmeler şeklinde yayımlanmıştır. Guy u Çevgan Tasavvufi bir eserdir. Guy insanı, çevgan ise kaza ve kaderi temsil etmektedir. Eserin Nuran Tezcan tarafından edisyonu 1994 yılında yayımlanmıştır. Şehrengiz-i Bursa Eserde Bursa’daki bazı kişileri metheder (Nakkaş, ipekçi, berber, terzi vb.). Eser Sultan Süleyman'ı Bursa'ya davet etmek adına kaleme alınmıştır. Eserin Mustafa İsen ve Bilen Burmaoğlu tarafından edisyonu yapılmıştır. Vamık u Azra İranlı şair Unsuri’nin eserinin Türkçeye çevirisidir. Eserin Gönül Ayan tarafından 1998 yılında edisyonu yapılmıştır. Vis ü Ramin İranlı şair Fahri-yi Cürcani’nin aynı adlı eserinin çevirisidir. Eserin edisyonu Murat Öztürk tarafından 2009 yılında doktora tezi yapılmıştır. Salaman u Absal Cami’den çevirmiştir. Eserin kökeni antik Yunan'a kadar uzanmaktadır. Lamii Çelebi'nin bu kitabının edisyonu 2013 yılında basılmıştır. Şem ü Pervane Ehl-i Şirazi’den çevirmiştir. Recep Köse 1997 yılında bu eseri yüksek lisans tezi olarak incelemiştir. Ferhad u Şirin Eser aslen Nizami'nin olmasına rağmen Lamii Çelebi'nin tercümesi Nevai'ye dayanır. Eser 1998 yılında Hasan Ali Esir tarafından doktora tezi yapılmıştır. Maktel-i Hüseyin Kerbela olayını anlatır. Eser Ertuğrul Ertekin tarafından 2000 yılında yayımlanmıştır. Bu kitabı inceleyen bir makale Mustafa Altuğ Yayla tarafından kaleme alınmıştır. Lügat-i Manzûme Eseri Lamii Çelebi oğluna Farsça öğretmek amacıyla kaleme almıştır. Eser İbrahim İmran Öztahtalı tarafından 2004 yılında yayımlanmıştır. Mensur [[Dosya:Kitab-ı ibretnüma.jpg|küçükresim| Lamii Çelebi'nin İbretnüma eserinin matbu nüshasından bir sayfa (Bu matbu eser hicri 1273 yani miladi 1856-57 tarihlidir).]] Nefahatü'l-Üns Tercümesi (Fütūhu’l-Mücāhidīn li-Tervīhi Kulūbü’l-Müşāhidīn) Cami'den tercümedir. Eser, kütüphanelerdeki nüsha sayılarını dikkate aldığımızda Lamii Çelebi'nin Osmanlı dünyasında en yaygın olarak okunan eserlerinin başında gelmektedir. Eserde Lamii Çelebi mukaddime kısmını genişletmiştir ve burada tasavvufi kavram ve tipleri ayrıntılandırmıştır. Ayrıca, Lamii Çelebi bu esere Anadolu'daki bazı evliyaları da eklemiştir. Kitabın günümüz Türkçesine uyarlaması Süleyman Uludağ ve Mustafa Kara tarafından 1995 yılında yayımlanmıştır ve ilerleyen zamanlarda yenilenmiştir. Ayrıca Songül Karaca tarafından da bir edisyonu doktora tezi olarak hazırlanmıştır. Şevahidü'n-Nübüvve Tercümesi Cami'den çeviridir. Lamii Çelebi'nin bu eserinin edisyonu Erdem Can Öztürk tarafından 2016 yılında yayımlanmıştır. Şerefü'l-İnsan Lamii'nin nüsha sayısı dikkate aldığımızda bir diğer yaygın olarak okunan eseridir. Yarı tercüme-telif bir eserdir. Eserin ana konusu insanların mı yoksa hayvanların mı üstün olduğu hususunda insanlar ve hayvanlar arasında yürütülen bir tartışmadır. Eserin edisyonu Sadettin Eğri tarafından 2011 yılında yayımlanmıştır. İbret-nüma İçinde muhtelif mutasavvıflardan (İbn Arabi, Bahaeddin Nakşibend vb.) derlenen ibret verici tasavvufi hikâyeler yer almaktadır. Nüsha sayısına göre Lamii Çelebi'nin Osmanlı dünyasında en çok okunan eserlerindedir. Salih Gülerer 1988 yılında yüksek lisans tezi olarak bu eseri incelemiştir. Hüsn ü Dil Lâmii'nin Fettahi-i Nişabüri'nin aynı isimdeki eserini tercümesidir. Eser 1987 yılında Ülkü Sayan, 1998 yılında ise Abit Şenel tarafından tez konusu yapılmıştır. Münazara-i Bahar ü Şita Lamii'nin diğer "uyarlama" eserlerinden farklı olarak özgün bir konu ile kaleme aldığı eserdir. Sadettin Eğri eseri 2001 yılında yayımlamıştır. Letâifnâme Eser mizahi ve gündelik hayat hakkında hikâyelerden ibarettir. Öte yandan, eseri Lamii Çelebi'nin oğlu, Lemi Çelebi toplumsal erişime sokmuştur. Eser 1990 yılında Aydın Budak tarafından tez olarak çalışılmıştır. Ayrıca yakın dönemde günümüz Türkçesinde yeniden yayımlanmıştır. Münşeat Lamii'nin mektuplarını ihtiva eden eseridir. Kitapta Lamii'nin dönemindeki muhtelif şahıslara olan mektupları bulunur. Lamii'nin bu eseri Hasan Ali Esir tarafından yayımlanmıştır. Şerh-i Dibace-i Gülistan Lamii'nin Sadi'nin Gülistan isimli meşhur eserinin dibace kısmına yazdığı şerhtir. Eser üzerine Hülya Canpolat 2000 yılında bir yüksek lisans çalışması yapmıştır. Kaynakça Dış bağlantılar Lâmi'î Çelebi'nin Hayatı, Edebî Kişiliği ve Eserleri (Gönül Ayan) Bursalı Lâmi'î Çelebi (Nuran Tezcan, Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi) Kategori

ivan edebiyatı şairleri Kategori:1472 doğumlular Kategori:1532 yılında ölenler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Lâmiî Çelebi

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi