Lizofosfatidilkolin

[bullvar_katip]

Lizofosfatidilkolin (lizoPC) veya lizolesitin, fosfatidilkolin'in sn-2 konumunda hidrolizi sonucu meydan gelen lipittir. İngilizce lysophosphatidylcholine 'in kısaltması lysoPC veya LPC olarak da bilinir. Lizo- öneki, Yunanca λύσις, lysis sözcüğünden, o da lyein = "ayrılmak"tan türemedir. Fosfolipaz aktivitesine sahip enzimler veya lesitin kolesteril asil transferaz (LCAT) gibi asiltransferaz mekanizmalı bazı enzimler bu lipiti oluşturabilir. Lizofosfatidilkolin oluşumu çeşitli sinyal transdüksiyon yollarının adımlarından biridir. Sindirim sisteminde oluşan lizofosfatidilkolin duodenumda, pankreatik fosfolipaz A2'nin etkisiyle meydana gelir. Kanda oluşan lizofosfatidilkolin ise, LCAT enziminin etkisiyle HDL tanecikleri üzerinde bulunan fosfatidilkolin molekülünün sn-2 konumundaki yağ asil grubunun kolesterola aktarılması (transasilaz aktivitesi) ile meydana gelir. Hücre içinde, lizozomda bulunan lizozomal fosfolipaz A2 (LYPLA3) hem PLA2 aktivitesi hem de trans-asilaz aktivitesine sahiptir. Biyolojik etkileri Lizofosfatidilkolinin çeşitli biyolojik etkileri mevcuttur. Hem lizofosfatidilkolin hem de lizofosfatidik asit, fagositozu artırır. Araşidonik asit seçici Fosfolipaz A2 (PLA2) enziminin bu moleküllerin her ikisinin de oluşmasına neden olduğu için, bu enzimin enflamasyona iki yönlü etki ettiği önerilmiştir: PLA2 hem araşidonik asit salgılanmasına neden olmakta, hem de membran ve hücre iskeletinde değişikliklere neden olarak fagositoz ve kemotaksiye yol açar. Lizofosfatitidik asit adhezyon molekülleri ve büyüme faktörlerine, makrofaj ve monositlere etki eder. Nitekim, bakteryel sepsis durumunda lizofosfatidilkolin verilmesinin deneysel hayvanlarda ölümü engellediği bulunmuştur. Bunun mekanizması bakterileri fagositoz eden nötrofillerde hidrojen peroksit (HO LizoPC birkaç pek çok mesajcıyı aktive eder: protein kinaz C, hücre dışı sinyaller tarafından düzenlenen kinazları ve kalsiyumu. Apoptoz sırasında LizoPC üretimi, makrofajların seferber olması için bir kemotaktik sinyaldir. Lizofosfatidilkolin'in makrofajlar ve lenfositler tarafından algılanması, G2A reseptörü aracılığıyla olur. G2A, bir G-protein eşilikli bir reseptördür. Lizofosfatidilkolin bağlanması sonucu kalsiyum akısı, immün hücrelerde kemotaksi, ERK protein kinaz aktivasyonu ve G2A reseptörlerinin içealımı indüklenir. Bu reseptörün ligandı ile etkileşimi immün hücrelerin çoğalmasını engellemektedir. Fosfolipitler endoplazmik retikulumda sentezlenip hücredeki diğer membranlara taşınır. Bu taşıma mekanizmaları arasında salgılama yolu üzerindeki veziküller ve membranlar arasında fosfolipit atlaması vardır. Bitki hücrelerinde gözlemlenmiş bir mekanizmada ise fosfolipitlerin mitokondrilere ve bitkilerde kloroplastlara aktarılmasınının, hidrofilik olması nedeniyle, lizofosfatidilkolin aracılığıyla gerçekleştiği gösterilmiştir. Endoplazmik retikulumdaki fosfatidilkolin, lizofosfatidilkoline dönüştükten sonra hedef organele taşınır, orada asillenerek tekrar fosfatidilkoline dönüşür. Üretim yolları LizoPC, ya fosfatidilkolindeki bir yağ asil grubunun ya hidroliz ya da transasilasyon yoluyla ayrılması sonucu meydana gelir. Fosfatidilkolinden hidroliz yoluyla oluşum, fosfolipaz A1, fosfolipaz A2, veya fosfolipaz B enzimleri tarafından katalizlenebilir. Bu enzimler fosfatidilkolini, sırasıyla sn-1, sn-2, veya hem sn-1 hem sn-2 konumlarından hidroliz ederler: PLA1: fosfatidilkolin → lizoPC (2-monoasil-lizofosfatidilkolin) PLA2: fosfatidilkolin → lizoPC (1-monoasil-lizofosfatidilkolin) PLB: fosfatidilkolin → lizoPC (1- ve 2-monoasil-lizofosfatidilkolin) Trans-asilasyon reaksiyonları LizoPC, HDL taneciklerinin oluşumundan rol oynayan LCAT enziminin katalizlediği kolesterol esterleşme reaksiyonunun bir yan ürünüdür: kolesterol + PC → kolesteril ester + lizoPC LizoPC, retinadaki pigment epitelinde 11-cis retinal oluşumunun ilk adımı olan reaksiyonunun bir yan ürünüdür: retinol+ PC → retinol ester + lizoPC LizoPC'nin bir diğer oluşumu, RLP1 enzimi tarafından fosfatidiletanolamin ile fosfatidilkolin arasında trans-asilasyon olması yoluyladır. fosfatidiletanolamin + fosfatidilkolin → lizoPC + N-oleoyl-1,2-diasilgliserol-3-fosfoetanolamin Reaksiyonları LizoPC, fosfolipaz B aracılığıyla sn-1 konumundan hidroliz olur: lizoPC → fosfokolin + yağ asidi. LizoPC lizofosfolipaz D enzimi tarafından fosfat grubu ile kolin grubu arasından hidroliz olur: LizoPC -> kolin ve lizofosfatidik asit Türleri LizoPC, fosfatidil kolinin iki asil grubundan hangi birinin hidrolizi veya transasilasyonu sonucu meydana geldiğine bağlı olarak iki farklı moleküle karşılık gelir. LizoPC terimi, 1-asil-gliserol 3-fosfokolin ve 2-asil-gliserol 3-fosfokolin için kullanılan, kimyasal olarak muğlak bir terimdir. Farklı spesifitelere sahip olan enzimler bu iki molekülden biri veya öbürünü üretirler. 2-asil-gliserol 3-fosfokolin oluşturan reaksiyonlar HRSL5: fosfatidiletnolamin (PE) + fosfatidilkolin (PC) → lizoPC + NAPE LPL1: LizoPC → yağ asidi + gliserol 3-fosfokolin LPPL: PC → yağ asidi + lizoPC LRAT: retinol+ PC → retinol ester + lizoPC PA24A: PC → lizoPC + yağ asidi PLA1A: PC → lizoPC + yağ asidi 1-asil-gliserol 3-fosfokolin oluşturan reaksiyonlar monogliserit lipaz: 1-monogliserit → yağ asidi + lizoPC PEDF-R (iPLA2-zeta): PC → lizoPC + yağ asidi PG12B: PC → lizoPC + yağ asidi PLA2: PC → lizoPC + yağ asidi Kaynakça Kategori:Fosfolipitler