Malatya (il)

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Malatya, Türkiye'nin bir ilidir. Malatya merkezli il, Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki Yukarı Fırat Bölümü'nde yer alır. 13 ilçesi ve 718 mahallesi bulunan 2022 verilerine göre Malatya, 812.589 kişilik nüfusuyla Türkiye'nin yirmi sekizinci en yüksek nüfuslu ilidir. Doğusu Elazığ ve Diyarbakır, güneyi Adıyaman ve Kahramanmaraş, batısında Kayseri, kuzeyi ise Sivas ve Erzincan ile çevrilidir. İlk olarak Hitit döneminde kurulmuştur. O günden bugüne el değiştirerek yıkılıp yeniden yapılarak günümüze kadar gelmiştir. Malatya, kayısı diyarı olarak bilinir. İlde yetişen kayısılar, dünya genelinde ünlüdür ve kuru kayısı üretiminin %80'ini Malatya Ovası’nda bulunan kayısı bahçeleri sağlar. Büyükşehir yasası ile 2014 yerel seçimlerinin ardından büyükşehir statüsüne kavuşmuştur. Aynı zamanda Malatya 2 Cumhurbaşkanı çıkarmış tek şehirdir, bu kişiler, İsmet İnönü ve Turgut Özal'dır. Coğrafya ve çevre Coğrafi konum Arazi yapısı Malatya, Doğu Anadolu bölgesinin batı bölümünde yer almaktadır. Doğuda Elazığ (98km) ve Diyarbakır (251km), güneyde Adıyaman (185km), batıda Kahramanmaraş (219km), kuzeyde Sivas (245km) ve Erzincan (363km) illeri ile çevrilidir. İl genelinde yer alan dağların başlıcaları Malatya Dağları, Beydağı, Nurhak Dağları, Akçababa Dağları, Yama Dağı iken, başlıca akarsular Söğütlü Çayı, Morhamam Çayı, Kuruçay, Tohma Suyu, Sultansuyu, Sürgü Suyu, Beylerderesi, Mamıhan ve Şiro Çayı'dır. İl, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin arasında tampon bir bölge olma özelliğini de taşımaktadır. Malatya ili, deprem kuşağı bakımından ikinci büyük fay kuşağında yer alır. Bölgenin dağlık ve dinamik bir yer hareketliliğine maruz kalması sonucu depremler sık sık meydana gelir. Yani kıvrımlı bir arazi şekli yaygındır. Malatya'nın deniz seviyesinden yüksekliği 960 metredir (merkez). İklim Malatya ilinde karasal iklim koşulları hüküm sürer. Evvel çok çetin kış ayları yaşanıyor olsa da Malatya'daki su potansiyeli sebebiyle son yıllarda inşa edilen barajlar il genelinde iklimi fazlaca yumuşatmıştır. Bölge iklim koşullarına göre oldukça ılıman bir iklim hüküm sürmektedir. Akarsular ve göller Orduzu-Pınarbaşı gölleri meşhurdur; piknik ve dinlenme merkezidir. Ayrıca Fırat'ın büyük bir bölümü de Malatya'nın doğusundan geçmektedir. Pütürge ilçesinin Şiro Çayı da meşhur akarsularındandır ve bu akarsu balığıyla ünlüdür. Bitki örtüsü Malatya il topraklarının % 54’ü çayır ve meralarla, %31’i ekili ve dikili arazi ile kaplıdır. Ormanı azdır, ormanlık alanı %10’dur. Geniş Malatya Ovası, bozkır görünümündedir. Akarsu çevreleri orman gibi uzayan kayısı bahçeleri ile kaplıdır. Malatya Toroslarında en çok meşe, vadi yamaçlarında ardıç ağaçlarına rastlanır. Platolar çayır bakımından zengindir. Malatya alüvyon topraklar Bu topraklar, akarsular tarafından taşınan, depolanan materyaller üzerinde oluşan genç topraklardır. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır. Alüvyon topraklar Malatya ilinde daha çok Fırat Nehri ile Tohma Çayı boyunca uzanmaktadır. Toplam alanları 20.236 hektardır. Bunun 19.703 hektarı birinci sınıf, 442 hektarı yetersiz drenajlı ve ikinci sınıf, 95 hektarı ise kötü drenajlı üçüncü sınıf arazilerden oluşmaktadır. Malatya bazaltik topraklar Bu topraklar genellikle orta derin veya sığdır. Ağır killi topraklardır ve profilleri iyi gelişmemiştir. Malatya’da bu topraklar Kürecik bucağının batısında ve güneyinde ve Arapgir ile Arguvan arasında bulunurlar. 75.080 hektarlık ölçümleri ile ilde %6,1′lik yer tutan Bazaltik toprakların %26’sı toprak işlemeli tarıma uygundur. %66′lık kısmı meradır. Nüfus Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2023 verileri ) Malatya il nüfusu: 812.580 (2022 sonu). İlin yüzölçümü 12.259 km'dir. İlde km'ye 66 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 359 kişi ile Yeşilyurt’tur) İlde yıllık nüfus artış oranı %0,48 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Yeşilyurt (% 1,36)-Hekimhan (-% 4,21) 06 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 13 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 718 mahalle bulunmaktadır. Ekonomi Malatya, ekonomik olarak bölgenin en gelişmiş illerindendir. Ekonomi başlıca kayısıya dayanır. Malatya'da bulunan birçok kayısı fabrikası istihdam sağlar. Bunun yanında, tekstil fabrikaları ekonomiye can verir. Malatya'da iki organize sanayi bölgesi bulunmaktadır ve üçüncü organize sanayi bölgesinin altyapı ihaleleri tamamlanmıştır. Ayrıca Malatya'nın teşvik paketi kapsamında bazı büyük şirketler, bölgeye yatırım yapmışlardır. Buna Eczacıbaşı'nın yapım aşamasında olan nükleer tıp fabrikası örnektir. Ayrıca Malatya'da sanayi sitelerinde bulunan küçük işletmeler de Malatya ekonomisine can verir. İnönü Üniversitesi de ticaretin ve kentin büyümesinde etkili olmuştur. Malatya'da birden fazla hidroelektrik santralleri bulunmaktadır. Bunlardan biri Karakaya Barajı'ndadır. Tarım Tarım genelde Malatya Ovası’nda yapılır ve başlıca ürün kayısıdır. Dünyanın kayısı ihtiyacının yüzde 80'i Malatya'dan karşılanmaktadır. Dağlık kesimlerde küçük ve büyük baş hayvancılığı yapılmaktadır ancak şehrin ekonomisine fazla bir katkısı olmamakla birlikte damızlık koyun keçi yetiştiricileri birligi ve süt birliği ve damızlık sığırcılık birliği de bulunmaktadır. Bunların dışında Arapgir üzümleri, Yeşilyurt kirazları ve Hekimhan cevizleri de meşhurdur. Ekonomik anlamda katkı da sağlar. Konum Kültür küçükresim|sağ|220px|Malatya Kayısısı Malatya, bölge için önemli bir kültür sanat merkezidir. Buna müze ve sonradan açılan alışveriş merkezi büyük ölçüde katkıda bulunmuştur. Ayrıca, devlet tiyatrosunun açılması, kültür ve kongre merkezinin açılması, Malatya kültür ve sanatını önemli ölçüde değiştirmiştir. Camiler alt=6 Şubat 2023 Depremlerinden Sonra Yeni Camii|küçükresim|6 Şubat 2023 Depremlerinden Sonra Yeni Camii Malatya Merkez Mücelli Caddesinde caminin giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre yapımı1793 tarihli Yusuf Ziya Paşa Camii bulunmaktadır. Malatya merkezinde yaklaşık 120 yıllık tarihi olan bir cami bulunmaktadır. Adı Hacı Yusuf Taş Cami olan eser halk arasında Yeni Cami (Malatya), Teze Cami adlarıyla da bilinir. 24 Ocak 2020 Elazığ Sivrice depreminde hasar alan cami restore edilip ibadete açıldıktan kısa bir süre sonra 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Pazarcık depreminde tamamen yıkılmıştır. Bir diğer cami de Ulu Cami'dir. Ulu Cami’nin tarihi yedinci yüzyıla kadar uzanmaktadır. Ulu Cami’yi Araplar, Malatya ilimizin 8km kadar kuzeyinde bulunan Battalgazi ilçesinde inşa etmişlerdir. Eski kaynaklardan öğrenilen bilgiye göre yıkılan Ulu Cami, Anadolu Selçuklu zamanında 1224 yılında yeniden inşa edilmiştir. Ulu Cami 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremlerinde hasar görmüş ve restorasyon için ibadete kapatılmıştır. Müzeler Malatya Arkeoloji Müzesi (Kuruluş: 7 Mart 1971) Malatya Fotoğraf Makinesi Müzesi (Kuruluş: 30 Eylül 2017) Malatya Oyuncak Müzesi Malatya Kent Müzesi Atatürk Müzesi ve Evi Somuncubaba Müzesi Arkeolojik alanlar Arslantepe Höyüğü (Orduzu belediye sınırları içinde bulunur): eski bir yerleşim bölgesi, ilk arkeolojik araştırmalar 1932'de Fransızlar tarafında yapılır. Bu alanda bir açık hava müzesi yapılması planlanıyor. Aslantepe Höyüğü'nde bugüne kadar birçok medeniyet yaşamıştır. Aslantepe Höyüğü dünyada kurulan ilk yerleşim bölgelerinden biridir ve bugüne kadar 27 medeniyeti ağırlamıştır. Mutfak Malatya usulü tarhana çorbası, içli köfte, analı kızlı, kayısı tatlısı, ekşili köfte, mercimekli köfte, kulak çorbası, tavşanlı yufka, kaburga dolması, tava, kâğıt kebabı, kalbur hurması, bilik, pirpirim cacığı, yapraklı köfte, kiraz yaprağı köftesi, saç kavurması, kürt sarması, ıspanaklı ekmek, baklalı pilav, kömbe, taş (yassı)kadayıf, salçalı köfte gibi yemekler yöreye özgüdür. Tescillenmiş yemekleri mevcuttur. Bulgurdan yapılan 100'ün üzerinde köfte ve yemek çeşidi bulunur. Şehre ait peynir ürünleri bulunmaktadır. Şehrin fırın kültürü gelişmiştir. Turizm Kentin ilçelerinden biri olan Battalgazi’de ise Selçuklu Hanedanı ve Osmanlılar döneminden kalma eserler bulunmaktadır. Devlet tiyatroları Malatya şubesinin açılmasıyla Malatya bölgedeki kültür alanında da önemli bir aşama kaydetmiş ve çevre illerden gelen sanatseverler sayesinde kültür turizmi önemli bir ivme kazanmıştır. Gürpınar Şelalesi de bir turizm kaynağı yaratmaktadır. Bunların dışında Yeşilyurt (Gündüzbey), Darende (Somuncu Baba), Kale ve Akçadağ (Levent Vadisi) gibi ilçelerinde yer alan mesire alanları da şehrin turizmine önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Türkülere konu olan Kömürhan Köprüsü buradadır. Spor Futbol takımı 1966 yılında, amatör küme takımlarından Adalıspor, Hürriyetgençlik ve Coşkunspor kulüplerinin Akınspor kulübüne katılmalarıyla Malatyaspor olarak kuruldu. Akınspor kulübü, yapılan genel kurulla sadece ismini değiştirerek Malatyaspor oldu. Kulübün sarı-kırmızı olan forma rengi aynen korundu. Ancak kurulduğu yıldan itibaren sarı-siyah formayla maçlara çıkan kulüp, 1980-1981 sezonunda sarı-siyah formayı değiştirerek yeniden sarı-kırmızıya döndü. 1967-1968 sezonunda 2. Lig'e alınan kulüp, ilk sezonunda 3. Lig'e düştü. 1968-1969 sezonundan itibaren beş sezon 3. Lig'de mücadele etti. 1972-1973 sezonu sonunda 3. Lig'den 2. Lig’e yükselen kulüp, 1976-1977 sezonu sonunda tekrar 3. Lig'e düştü. 1980-1981 sezonunda 3. Lig kaldırılıp 2. Lig ile birleştirilince otomatik olarak 2. Lig'e yükselmiş oldu. 1983-1984 sezonu sonunda namağlup olarak 2. Lig'de şampiyon olarak 1. Lig'e çıktı. 1987-1988 sezonunda 1. Lig'deki en iyi derecesini yaparak ligi 3. sırada tamamladı. Ancak, 1989-1990 sezonu sonunda 1. Lig'den 2. Lig'e düştü. 11 sezon 2. Lig'de mücadele ettikten sonra, 2000-2001 sezonu sonunda terfi maçları sonucunda tekrar 1. Lig'e çıktı. 2004 yılında UEFA Kupası'nda mücadele eden takım İsviçre'nin FC Basel takımını deplasmanda 2-1 mağlup etmiş, deplasman golü kuralıyla elenmiştir. 2005-2006 sezonu sonunda 1. Lig'den düşerek o zamanlar iki kategoriye ayrılmış olan 2. Lig A Kategorisi'nde mücadele etmeye başlayan kulüp, 2008-2009 sezonunda 2. Lig A Kategorisi'ni 18. sırada bitirerek 2. Lig B Kategorisi'ne düştü. Borçları nedeniyle transfer yapamayan ve elindeki oyuncuları zamanla kaybeden kulüp, 2009-2010 sezonu sonunda 2. Lig B Kategorisi'nden 3. Lig'e düştü. 2010-2011 sezonunda da, 3. Lig'de mücadele edip 1. Grubu sonuncu sırada bitirerek Bölgesel Amatör Lig'e düştü. Bölgesel Amatör Lig'de -9 puanla 4. Grubu sonuncu sırada bitirerek Malatya 1. Amatör Ligi'ne düştü. 2012-2013 sezonu öncesinde Malatya Belediyespor adını Yeni Malatyaspor olarak değiştirerek profesyonel liglerde Malatyaspor adını kullanmaya başladı renkleri sarı siyah ve kırmızıdır.UEFA ve TFF kurumlarının kriterleri ve kararıyla Malatyaspor değil Yeni Malatyaspor olarak devam etti. Şuanki Yeni Malatya Stadyumu ve Nurettin Soykan Tesisleri Yeni Malatyaspor tarafından geçici alınmış ve Malatyaspor'a aittir. 2018-2019 Sezonunda, Yeni Malatyaspor, süper ligi 5.sırada tamamlayarak, UEFA Avrupa Ligi'ne katılma hakkı elde etmiştir. Şuan da 3. Ligde Yeşilyurt Belediyespor ve Bölgesel Amatör Lig|BAL'da Arapgirspor takımları vardır. Malatya BŞB SK nın Voleybol 1. ve 2. liglerindeki 2 takımı ve hentbol 2.ligdeki takımı küme düşmüştür. Voleybol bölgesel liginde 2 takımı yer almıştır. Türkiye Kupası|Ziraat Türkiye Kupası'nda Yeni Malatyaspor, yarı finalde Galatasaray' a elenerek kupa 3.sü olmuştur. Önemli spor tesisleri: Yeni Malatya Stadyumu (27.044), Malatya Spor Salonu (3.200), Atatürk Spor Salonu (1.500) ve Atletizm Pisti'dir. Yönetim Merkezi Yönetim Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur. Malatya, bir büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır. Malatya Valisi 1969-Gümüşova doğumlu Ersin YAZICI, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Antalya Valisi iken atanmıştır. Malatya Büyükşehir Belediyesi Başkanı Selahattin GÜRKAN ise 2019 yılı yerel seçimler sonucuna göre göreve başlamıştır. Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Malatya'nın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir. Yerel yönetim Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur. Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır. Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır. Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde) Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır. Malatya Büyükşehir Belediye Başkanı, 1958-Malatya doğumlu Selahattin Gürkan (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %68,47 oy oranıyla seçilmiştir İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimlerine göre, üç değişik parti ve bir bağımsız tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 8'i AK PARTİ, 3'ü CHP ve 1'i MHP'li belediye başkanıdır. Malatya Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 50’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 13 ilçe belediye başkanı ve 36 üye) Bunların 34’ü AK PARTİ, 11'i CHP, 3’ü, MHP, 1'i BBP ve 1'i bağımsızdır. Eğitim Ülkenin önemli üniversitelerinden olan İnönü Üniversitesi ve Malatya Turgut Özal Üniversitesi başta olmak üzere birçok ilk ve ortaokul mevcut olup Fatih projesiyle birçok okula akıllı tahta ve öğrencilere verilen tablet bilgisayarlarla desteklenen eğitim modernizasyonu tüm ülkede olduğu gibi Malatya eğitimine projenin ilk yılından büyük katkı sağlamıştır. Ayrıca 91.000 Dev Öğrenci Projesi ile daha da iyi eğitim verilmeye başlanan Malatya'da il halkının ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde okul vardır. Halkın eğitim düzeyi iyi derecededir. Altyapı Ulaşım Şehir içi ulaşım Malatya'da şehir içi ulaşım halk otobüsleri, dolmuşlar ve trambüsler ile yapılmaktadır. Trambüs;Malatya çevreyolu üzerindeMAŞTİ - İnönüÜniversitesi üzerinde kurulmuş olan elektrikile çalışan36km uzunluğunda55adet istasyon bulunan bu istasyonlardan,11tanesi turnikeli44tanesinormal biniş istasyonu olan Maşti (Yeşilyurt belediyesinden) başlayarak Yeni Devlet Hastanesi, Köy Garajı, Emeksiz, Battalgazi Kavşağı, Tandoğan, Araştırma Hastanesi ve İnönü Üniversitesine kadar devam eden seyir hattı ile Türkiye'de ilk kez Malatya'ya kurulan toplu taşıma sistemidir. Karayolu Malatya'da karayolu ulaşımı TCK tarafından yapılan şehirler arası devlet yollarından sağlanmaktadır. Bu yollardan en önemlisi Kayseri'den gelen ve Elâzığ'a giden D 300 karayoludur. Bunun dışında Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki konumundan dolayı üç bölgeye komşu kavşak noktasındadır. Bu nedenle her yöne açılan yolları vardır. Ayrıca uluslararası havalimanıyla Almanya'nın Frankfurt ve diğer Avrupa şehirlerine ulaşım sağlanmaktadır. Her gün İstanbul, Ankara ve İzmir'e uçuş bulunmakla beraber yaz sezonlarında Antalya uçuşları mevcuttur. Bu yollar: D 300, Kayseri - Malatya - Elazığ, İç Anadolu Bölgesi - Doğu Anadolu Bölgesi D 850, Malatya - Adıyaman, Doğu Anadolu Bölgesi - Güneydoğu Anadolu Bölgesi D 875, Malatya - Sivas, Doğu Anadolu Bölgesi - İç Anadolu Bölgesi D 330, Malatya - Kahramanmaraş, Doğu Anadolu Bölgesi - Akdeniz Bölgesi Havayolu Malatya'da havayolu ulaşımı Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından Malatya Akçadağ da bulunan Erhaç Havalimanı ile sağlanmaktadır. Demiryolu Malatya'da demiryolu ulaşımı TCDD tarafından yapılan demiryolları ile sağlanmaktadır. Dört ilçede TCDD garı bulunmaktadır. Bu ilçeler: Battalgazi Akçadağ Hekimhan Doğanşehir Ayrıca demiryolu güzergahları: Malatya - Elazığ Malatya - Sivas Malatya - Adıyaman Malatya - Elazığ demiryolu hattında bulunan Fırat demiryolu köprüsü Türkiye'nin en uzun köprüsü olmakla beraber önemi büyüktür. Kaynakça Dış bağlantılar

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Malatya (il)

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi