Malavi

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

Malavi ya da resmî adı ile Malavi Cumhuriyeti (İngilizce: Republic of Malawi, Chewa dili: Dziko la Malaŵi), Afrika kıtasının güneydoğu bölümünde yer alan ve denize kıyısı bulunmayan bir kara ülkesidir. Ülke 6 Temmuz 1964 tarihinde Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazanmıştır. Ülkenin başkenti Lilongwe'dir. Ülke ismi Ülkenin ismi yerel bir kelime olan Maravi 0-14 yaş: %45.87 (erkek 4,843,107/kadın 4,878,983) 15-24 yaş: %20.51 (erkek 2,151,417/kadın 2,195,939) 25-54 yaş: %27.96 (erkek 2,944,936/kadın 2,982,195) 55-64 yaş: %2.98 (erkek 303,803/kadın 328,092) 65 yaş ve üzeri: %2.68 (erkek 249,219/kadın 318,938) Kentsel bölgelerde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %18 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %2,34 düzeyindedir. Dil Ülke genelinde Bantuların çoğunlukta olması, kendisini dilde de göstermekte olup, en çok konuşulan diller Bantu dilleridir. Sömürge dönemi sonrası Birleşik Krallık'ın miras olarak bıraktığı İngilizce ile birlikte ülkenin resmi dilli olan Chewa dili, birçok kişi tarafından konuşulmaktadır. Bunun haricinde; yerel olarak Lomwe, Chiyao, Tumbuka, Chinkhonde, Chisena, Chitonga, Chinyakyusa, Chimambya, Chisenga, Chisukwa, Chingoni, Chimambwe ve Chinamwanga dilleri de konuşulmaktadır. Birçok dilin önünde bulunan Chi ön eki, yerel dilde -nin/nın dili anlamına gelmektedir. Din [[Dosya:Zomba Mosque 1.jpg|küçükresim|sol|150px|Zomba'da bir cami]] 2015 tahmini verilerine göre ülke nüfusunun %86,9u Hristiyan dini inançlarına göre yaşamaktadır. Malavi'de İslam dini inancına göre yaşayanların oranı olan %12,5, Afrika kıtasının bu bölgesi için yüksek sayılabilecek bir orandır. Diğer nüfus ise yerel dinlere inanmaktadır. İslamiyet daha çok ülkenin güney bölgelerinde Yao etnik grubu arasında yaygındır. Bu topraklara ilk olarak 1890'lı yıllarda Arap tüccarlar ile Mozambik üzerinden gelen din, daha sonraları özellikle Yaolar tarafında benimsenmiş ve uygulanmıştır. Ülkede 2015 tahmini verilerine göre Hristiyan nüfusunun %26,9'u Protestan, %18,1'i de Katolik mezhebine inanmakta olup, %41'i ise Presbyterian ve Avrupalıların misyonerlik faaliyeti sonucu öğrettiği Afrika Hristiyanlığı başta olmak üzere diğer Hristiyan inançlarını benimsemektedir. Tarih Bölgenin sömürge ve koloni dönemi öncesinde, Maravi Krallığı hakimiyeti altında olduğu ifade edilmektedir. 1859 yılında David Livingstone Malavi Gölü'ne ulaşmış; 1891 yılında ise Malavi, Birleşik Krallık'ın Britanya Orta Afrika Protektorası adı ile himayesi altına aldığı bir bölge konumuna gelmiştir. Himaye bölgelsi, 1907 yılında Nyasaland adı ile sömürge sisteminin bir parçası haline getirilmiştir. 1915 yılında İngiliz hükûmeti, bölgede bulunan yerlilerin askerlik hizmetini yapmasını mecburi kılması sebebiyle, Baptist dini önderi John Chilembwe liderliğinde ayaklanma başlatılmış ve sömürgeci ülke birimlerine karşı özgürlük mücadelesi verilmiştir. Bu olay nedeniyle günümüzde de Chilembwe, Malavi ulusal kahramanı olarak görülmektedir. 1953 yılında, komşu bölgeler Kuzey Rodezya ve Güney Rodezya ile birleştirilerek Rodezya ve Nyasaland Federasyonu sömürge sisteminin bir parçası haline getirilmiştir. Federasyon içerisinde yaşayan ve çoğunlukta olan siyahilerin, beyaz azınlığa karşı başlattığı mücadele neticesinde Britanya, Kuzey Rodezya'nın haricinde Nyasaland'ın da bağımsızlığını kabul etmiştir. 6 Temmuz 1964 tarihinde ülke, Hastings Kamuzu Banda yönetiminde Birleşik Krallık'tan Malavi adı ile bağımsızlığını kazanmış, bağımsızlık ilanından iki yıl sonra da cumhuriyet ilan edilerek Banda yeni cumhuriyetin ilk devlet başkanı olarak seçilmiştir. Bu olay sonrası Banda yıllarca ülkeyi mensubu olduğu Malavi Kongre Partisi (Malawi Congress Party - MCP) ile tek partili bir sistem ile diktatör bir rejim ile yönetmiş, bu rejim ancak 1994 tarihinde yapılan referandum ile sonlandırılabilmiştir. Referandumun yapılmasına yol açan olay ise 1992 yılında birkaç Hristiyan din görevlisinin ülkede siyasi reformların zamanının geldiğini belirten bir mektubu Banda'ya yazarak konuyu aktardıkları olay ile başlamıştır. 1994 yılında yapılan ilk özgür ve bağımsız seçimlerde, United Democratic Front (UDF) partisinden Bakili Muluzi devlet başkanlığı görevine seçilmiş, aynı görevi 1999 yılında yapılan seçimlerde de üstlenmeyi başarmıştır. Muluzi her ne kadar devlet başkanlığı görev süresini uzatan anayasa değişikliğini yapamasa da, kendisinden sonra görevi devralmasını istediği Bingu Mutharika (UDF) 2004 yılında seçimlerde kazanarak devlet başkanı olmuştur. 2004 yılında yapılan bu seçimlerde Mutharika'nın seçilmesinin en önemli nedeni ise muhalefet partilerinin bir aday üzerinde anlaşma sağlamaması ve Mutharika'nın rakibi olarak desteklememesinden kaynaklanmıştır. Mutharika 2009 yılında ikinci bir defa seçilmesinden sonra selefi Muluzi gibi görev süresini uzatmaya yönelik hamlelerde bulunmuş ancak Anayasa mahkemesi böyle bir değişim girişimini yasaklamıştır. 5 Nisan 2012 yılında geçirdiği kalp krizi sonrası hayatını kaybeden Mutharika'nın yerine vekaleten atanan Joyce Banda, 7 Nisan 2012 tarihinde yemin ederek görevine başlamıştır. Politika 1966 yılında ele alınan anayasaya göre ülke başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. İngiliz Milletler Topluluğu üyesi olan ülkede, 1993 yılında değiştirilen bu anayasaya göre, izin verilen tek parti Malawi Congress Party (MCP) partisi olmuştur. 1993 yılında gerçekleştirilen referandum ile tek partili sistemden, çok partili sisteme geçişin imkânı sağlanmıştır. Malavi parlamentosunda her beş yılda bir seçilen toplam 177 milletvekili bulunmaktadır. Milletvekilleri gibi devlet başkanı da her beş yılda bir seçilmekte, bir başkan en fazla iki dönem üst üste seçilebilmektedir. İdari yapılanma küçükresim|100px|sağ|Malavi haritası Ülke idari açıdan üç bölgeye ayrılmıştır. Bu üç bölge, kendi içerisinde ayrıca 28 ilçeye bölünmüştür. Kuzey Bölgesi, idari başkenti Mzuzu 6 İlçe: Chitipa, Karonga, Likoma, Mzimba, Nkhata Bay, Rumphi. Merkez Bölgesi, idari başkenti Lilongwe 9 İlçe: Dedza, Dowa, Kasungu, Lilongwe, Mchinji, Nkhotakota,Ntcheu, Ntchisi, Salima. Güney Bölgesi, idari başkenti Blantyre 13 İlçe: Balaka, Blantyre, Chikwawa, Chiradzulu, Machinga, Mangochi, Mulanje, Mwanza, Neno, Nsanje, Phalombe, Thyolo, Zomba. Şehirler Malavi'de en çok nüfusu barındıran şehir, başkent Lilongwe'dir. Lilongwe ile birlikte gelişmiş bir ulaşım ağına yerel hizmete sahip şehirler ise Blantyre ve Mzuzu'dur. Ülkenin en büyük beş şehri şu şekilde sıralanmaktadır: Lilongwe (723.576), Blantyre (694.499), Mzuzu (138.325), Zomba (91.860) ve Kasungu (46.569) Ekonomi Malavi, dünyanın en az gelişmiş ülkelerinden bir tanesi olarak kabul edilmektedir. Ülke genelinde kişi başına düşen millî gelir 320 $ düzeyindedir. Ülke ekonomisi, Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası gibi kuruluşlar üzerinden gelen fonlara bağımlı bir konumdadır. İnsani Gelişim Endeksi'nin 2012 verilerine göre ülke, toplamda 187 ülke içerisinde 170. sırada bulunmuştur. Nüfusun %85'i kırsal bölgelerde yaşamakta olup, ekonomi ağırlıklı olarak tarıma dayılıdır. Gayrısafî yurt içi hâsılasının üçte biri ve ihracat gelirlerin %90'ı tarımdan kaynaklanır. Ülke genelinde rüşvet çok yaygın bir konumdadır. Malavi'de var olan rüşvet dağıtımı geleneksel hak, imtiyaz ve egemen konumlarına dayalı bir durumdadır. Bu şekilde, ülkenin genel bütçesinin yanı sıra sağlam bir ülke yapısı ve devamlılık için gerekli olan ancak tartışılan ikinci bir kaynak daha oluşturulmaktadır. Ülke genelinde 2008 yılında itibaren birçok Çinli iş insanı yatırımlarda bulunmuş, ancak bu durum yerli halk tarafından kabul gören bir girişim olmamıştır. Yerli üreticiyi korumak adına devlet başkanı tarafından 2012 yılında kabul edilen yasa ile tüm yabancı girişimcilerin ülkenin dört büyük şehir merkezi dışında kalan küçük yerleşim yerleri ve kırsal kesimlerde iş yapması yasaklanmıştır. En fazla ihraç ettiği ürünler, tütün, çay ve şeker kamışı, pamuk, kömür, boksit ve uranyum'dur. Ulaşım küçükresim|sol|150px|Lilongwe-Johannesburg seferi yapan otobüs Malavi genelinde uluslararası standartlara uygun toplam altı adet havaalanı bulunmaktadır. İniş ve kalkış pistlerinin gerekli uzunlukta, sağlam ve asfaltlı olduğu bu havaalanlarının iki tanesi başkent Lilongwe'de ve Blantyre'de bulunmaktadır. Bunların haricinde pistlerinin uzunluğu daha kısa olan ve asfaltlı olmayan 37 havaalanı daha mevcuttur. Ülkenin üç uçağı ile hizmet veren ulusal havayolu şirketi Air Malawi'dir. Başkent Lilongwe'ye, ülke içi uçuşlarının yanı sıra Ethiopian Airlines ile Addis Abeba, Kenyan Airways ile Nairobi ve South African Airways ile de Johannesburg şehirlerinden de seferler gerçekleştirilmektedir. Malavi genelinde trafik soldan akmaktadır. Ülke içerisinde bulunan toplam 14.597km karayolunun 2001 verilerine göre 2.773km'si asfaltlanmış, 11.821km'si ise iş makinalarının çakıl taşlarının üzerinden geçerek ve yolları düzleştirerek oluşturduğu yollar konumundadır. Ülkenin nüfusu yoğun şehirleri arasındaki bağlantı yolları genelde asfaltlanmış olup, rahat bir ulaşım sağlamaktadır. Ülke genelinde otobüs hatları şehirler arası yolcu taşımacılığında sık kullanılmaktadır. Ülkenin ilk üç büyük şehri olan Lilongwe, Blantyre ve Mzuzu arasında günlük olarak hızlı otobüs seferleri düzenlenmektedir. Bu üç şehir dışıdaki yerleşim bölgelerinde ulaşım minibüs ile sağlanmaktadır. Ülke içi bağlantıların yanı sıra Lilongwe ve Blantyre'den Johannesburg (Güney Afrika Cumhuriyeti), Lusaka (Zambiya) ve Harare'ye (Zimbabve) günlük olarak otobüs seferleri düzenlenmektedir. küçükresim|sağ|200px|Malavi Gölü üzerinde deniz taşımacılığı Deniz taşımacılığı Malavi Gölü nedeniyle ülkede yaygın olarak kullanılan bir ulaşım aracıdır. MS Ilala ile özellikle Mozambik egemenliği altında olan Malavi Gölü üzerinde bulunan ve Malavi'ye ait olan Likoma ve Chizumulu adalarına seferler düzenlenmektedir. Ülkenin en güney ucunda bulunan Nsanje şehrinde bulunan iç liman Shine Nehri ve Zambezi Nehri bağlantılarını kullanarak ülkenin kıyısı olmasa da Hint Okyanusu'na açılabilme imkânı sağlamaktadır. Ancak bu seferler 2012 yılında Mozambik ile Zambezi Nehri'nin kullanımıyla ilgili yaşanan sorun nedeniyle durdurulmuştur. Kaynakça Dış bağlantılar Facts and Figures. Africa > Malawi Nation Master (İngilizce) Malavi hakkında coğrafi bilgiler The World Factbook. CIA (İngilizce) Welcome to Malawi. Malawi Tourism Guide (İngilizce) Destination Malawi - the Official Malawi Tourism Directory, published on behalf of the Malawi Department of Tourism. (İngilizce) Kategori

enize kıyısı olmayan ülkeler Kategori:İngiliz Milletler Topluluğu üyesi ülkeler Kategori:Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Malavi

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi