Malaya Almatinka Nehri

[bullvar_katip]

Malaya Almatinka ( Kishi Almaty, Küçük Almatı; , Malaya Almatinka), Kazakistan’ın Almatı şehrinden geçen bir nehirdir. Kaskelen’in sağ koludur. Nehir yolu Malaya Almatinka, Trans-İli Ala Dağları'nın kuzey yamacındaki Tuyuksu Buzulu'ndan doğmaktadır. Önce kuzeye sonra kuzeybatıya yönelerek Almatı şehrinin içinden geçer. Ağırlıklı olarak kuzey yönünde ilerler ve Kapçagay Rezervuarın güneyinde Kaskelen Nehri’nin sağ kıyısından giriş yapar. Nehir 125km uzunluğunda ve havza alanı 710km2'dir. Ana kolları Sarısay, Kuigensay (Gorelnik), Kimasar (Komissarovka), Zharbulak (Kazaçka), Batareika (Bedelbay), Butakovka, Karasu-Türksib, Esentai, Karasu ve Terenkara'dır. Fiziksel ve coğrafi özellikler Dağ bölgesindeki nehir kanalı orta derecede dolambaçlıdır, kaya ve çakıl birikintilerinden oluşur, genişliği 3-13 m; nehir derinliği 0,15 ila 0,5 m arasındadır; nehrin yıllık ortalama akışı 0,32 m3/s, Mynzhilky meteoroloji istasyonunda 2,3 m3/s'dir. Vadi içinde dünyadaki modern elmaların atası olarak kabul edilen Malus sieversii elma ağaçları yetişmektedir. Malaya Almatinka ve kolları çamur seline meyillidir. En yıkıcı çamur taşkınları 1921, 1956 ve 1973 yıllarında gerçekleşmiştir. Ekim 1966'da, nehir havzasında Medeu yolunda bir taşkın kontrol barajı inşa edilmiştir. küçükresim|250px|right|1921'deki çamur selinden sonra Karl Marx Caddesi (şimdiki Kunaev), Alma-Ata Malaya Almatinka geçitinin çıkışında nehir üç kola ayrılır: Esentai (Vesnovka), Zharbulak (Kazakça) ve Malaya Almatinka'nın kendisi. Malaya Almatinka, Almatı şehir sınırları içinde, şehrin doğu kısmı boyunca akar ve kıyıları betonla kaplıdır. Nehir havzasında toplam 2,5km2 alana sahip 46 göl, gölet ve rezervuar bulunmaktadır. Nehir kolları Esentai sol koludur. Uzunluğu 43km'dir. Almatı şehir sınırları içinde nehir kıyıları betonla kaplanmıştır. Yıllık ortalama su debisi 0,06 m3/s'dir. Taşkınlar Mayıs-Haziran aylarında olur. Kar ve yağmurla beslenmektedir. Zharbulak (Kazakça). 4,5km uzunluğundadır ve havza alanı 5,92km2'dir, kar suyu ve kısmen toprakla beslenir. Kanalın ortalama genişliği 1,8 m, ortalama derinliği 0,10-0,15 m'dir ve akış tüm yıl boyunca devam etmektedir. Uzun vadeli ortalama su akışı 0,083 m3/s dir, en yüksek - 1,16 m3/s ölçülmüştür. Nehir girişleri Malaya Almatinka Nehri'ne ana girişler şunlardır: Kuigensai (Gorelnik). Zailiisky Alatau Sıradağlarının kuzey yamacından 3 bin metre yükseklikte doğar. 5,8km uzunluğundadır ve toplam havza alanı 12km2'dir. Toplam uzunluğu 4km olan iki kolu vardır. Nehrin üst kesimlerinde üç adet moren gölü bulunmaktadır. Kanalın genişliği 1,8-2 m, derinliği 0,15-0,2 m'dir. Ortalama uzun vadeli debisi 0,24 m3/s'dir ve akış yıl boyunca devam eder. Nehir çamur taşkınlarına meyillidir. En büyük çamur taşkınları 10 Mayıs 1944'te (9,9 m3/sn çamur akışı) ve 22 Mayıs 1951'de (20 m3/sn çamur akışı) gerçekleşmiştir. Ağızın 5km yukarısında yaklaşık 10 m yüksekliğinde bir şelale bulunmaktadır. Kotyrbulak - Kotyrbulak dağının kuzey yamacından doğar ve Malaya Almatinka nehrine dökülür. 32km uzunluğundadır ve havza alanı 81,5km'dir. En yüksek yıllık ortalama debi 0,5 m3/sn'ye kadar çıkmaktadır. Karasu sağ koludur. Zailiisky Alatau Sıradağları'nın kuzey yamacındaki kaynaklardan doğar. Uzunluğu 17km'dir ve 11 küçük kolu vardır. Akış tüm yıl boyunca gözlemlenir. Ortalama uzun vadeli su debisi yaklaşık 10 L/sn'dir. En yüksek akış hızı kar erimesi sırasında 30-40 L/sn'dir. Tarih 1854 yılında Binbaşı Peremyshelsky, Malaya Almatinka'nın sol kıyısına Verny tahkimatını inşa ettirdi. Daha sonra Kozak aileler buraya sürgün edildi. Bolşaya Stanitsa ve Malaya Stanitsa, Verny tahkimatın yanına kuruldu ve böylece Verny kasabasının temelleri atılmış oldu. Malaya Almatinka Nehri, ilk yerleşimcilerin ana içme suyu kaynağıydı. Verny şehrinin adı 5 Şubat 1921 yılında Alma-Ata olarak değiştirildi. İyileştirmeler ve taşkın koruma sistemleri Su kaskatları left|küçükresim|250x250px|Malaya Almatinka nehrinin su kaskatları 1971 yılında, Sovyet mühendisler Malaya Almatinka nehir kanalı boyunca, toplam uzunluğu 600 metre olan 8x12 m boyutlarında, 28 betonarme su havzasından oluşan bir su kaskatı (şelale) inşa ettiler. Nehir yatağı güçlendirildi ve betonlandı, tüm kanal boyunca belirli bir mesafede, su akış hızının önemli bir sönümleyicisi olan ve şehri sel ve taşkın sularından koruyan özel duvarlar-setler inşa edildi. Bu yapılar aynı zamanda yaz sıcağında şehrin havasını soğutarak mikro iklimi iyileştirmekte. Peyzaj 1971 yılında, Alma-Ata'nın Yeşil Kuşağı projesi kapsamında nehir kıyısı boyunca kanalın her iki tarafında koruyucu yeşil bitkilerin (Karaağaç) dikildiği bir yeşil bölge oluşturulmuştur. Günümüzde bu bölge kısmen yok olmuştur. Sebebi yasadışı arazi satışı nedeniyle inşa edilen konut kompleksleri ve kafelerdir. Terrenkur gezinti yolu Nehir boyunca, Satpayev Caddesi'nin yukarısında, Terrenkur gezinti yolu yer almaktadır. Rekonstrüksiyon çalışmaları 2012 yılında Alma-Ata Akim'in emriyle, Cumhuriyet Sarayı'ndan Makataeva Caddesi'ne kadar, Malaya Almatinka Nehri'nin kanal ve setinin kapsamlı bir şekilde rekonstrüksiyonu tamamlanmıştır. Bu inşaat ile nehir yatağının betonarme duvarları ve kaskatlar tamamen yenilendi. Ayrıca mevcut yürüyüş yolunun asfalt zemini ve aydınlatma direkleri de yenilendi. 2017 yılında, Medeu bölgesi Akim'in talebi üzerine, Bogenbai Batyr Caddesi'nden Makataeva Caddesi'ne kadar olan bölümde, yürüyüş yolunun altındaki betonarme nehir kanalı KL yeniden inşa edildi. 2017 yılında Almatı "Şehircilik Daire Başkanlığı" radikal bir karar alarak, Malaya Almatinka Nehir seti ve yatağını kamusal alana dönüştürmeyi önerdi ve 2020 yılında bir ihale açtı. Dönüşüm projesiyle yetkililer, nehrin su koruma alanındaki yeşil bölgenin büyük bir kısmını yok etmeye amaçlıyordu. Çok sayıda ağaç ve çim, yeni inşaat alanı için yıkılacaktı. Dönüşüm projesi aynı zamanda nehrin tüm su kaskatları ve havzalarını da ortadan kaldıracaktı. Çevre ve kent koruma örgütleri, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'e ağaç ve kaskatların yok edilmemesi için açık bir mektup yazdılar. Bunun ardından, başkan adına "Şehircilik Bakanlığı" su kaskatlarının korunacağına ve yeşil bölgedeki ağaçların kesilmeyeceğine dair bir açıklama yaptı. Ancak, Akim'in güvencelerine rağmen, Ekim 2020'de yüklenici firma Malaya Almatinka Nehrindeki kaskatların bir kısmını yıktı, kanaldaki yatağı kırdı ve iki metrelik bir hendek kazdı. Bu çalışmalar şehir sakinlerinin ve çevre örgütlerinin şiddetli tepkisine neden oldu. Kirlilik Şehrin kenar mahallelerinden "Mayak" semtinde, bir sığır çiftliğinden yasadışı olarak Malaya Almatinka Nehri'ne kirli su boşaltılıyor. Çevreciler bu durumu bir çevre felaketi olarak nitelendiriyor. Ayrıca bakınız Kazakistan nehirleri listesi Kaynakça Kategori:Kazakistan'daki nehirler Kategori:Almatı Eyaleti