Marc21

[bullvar_katip]

MARC21 (Elektronik Ortamda Yapılan Kataloglama) MAchine Readable Cataloging 21 – MARC21 standardı, bibliyografik künyelerin makinece okunabilir halde sunulması için geliştirilmiş bir standarttır. Bu standart 1996 yılında ortaya çıkmıştır ve 2004 yılında British Library tarafından kütüphane sistemine dahil edilip örnek bir yapı oluşturulmuştur. MARC formatı 1968 yılından beri kullanılmakta olup ortaya çıkan yeni format veya standart üst veri taslaklarının gelişmesinde etkili olmuştur. Kütüphane ve veri tabanı yönetmek için oldukça ekonomik bir altyapıya sahip olan bu standardın (Bayter, 2009) bilgi merkezlerinde kullanılması, kullanacak olan kurumun hem bütçesine hem de personeline rahatlık sağlayacaktır. MARC21 Sınıflandırma Veri Biçimi MARC21 sınıflandırma standardında bulunan veri alanlarını (etiketler, göstergeler, alt alan kodları ve kodlanmış alanlar) ve içerik atama yönergelerinin tamamının veri kodlarını ve kurallarını tanımlar. Bilgilerin tanımlanması ve kaynaklarına ulaşılabilirliğini sağlamak amacıyla kataloglama kuralları, sınıflama sistemleri, konu başlıkları, kavram dizinleri üretilmiştir ve bu standart ile künye bilgileri etiketlenip bilgisayar sistemlerine aktarılabilir hale getirilmiştir. Bu sayede hızlı ve ekonomik işlemler yapılması sağlanmıştır. Basılı kitapların veya eserlerin özelliklerini manuel veya otomasyon programlarıyla kataloglamalarının arasında fark vardır. MARC21 standardı ile belirlenmiş niteleme alanları ile yapılan kataloglama çalışmaları, katalogların bibliyografik denetimlerinin yapılmasına ve elektronik erişiminin sağlanmasında büyük kolaylık sağlamaktadır. Aynı zamanda kültürel mirasın (fiziksel olarak) korunmasında da katkıları olmuştur. Bu nedenle, eserlere ait her türlü ayırt edici sanatsal, fiziksel ve içerik ile ilgili detayların niteleme alanlarına kaydedilmesi gerekmektedir (Anameriç, 2015). MARC21 standardının öneminin günümüzde temel iki nedeni vardır. Bunlar; 1. 20. ve 21. yüzyılda sayısal kaynakların artması ve yaygınlaşması sonucu birçok topluluk bilgi birikimlerini elektronik ortama aktararak veri tabanlarında saklamaya başlamıştır. Saklanan bu verileri kullanıcıların hizmetine sunmak için bilgi merkezleri çevrimiçi olarak da hizmet vermektedir. Ancak çevrimiçi hizmet vermeye başlayan bilgi merkezleri, verilerin niteleme alanlarını girerken kendi istekleri doğrultusunda tanımlamalar yapmaktadır. Bu da kaynak taraması yapacak kullanıcıların farklı veri tabanlarında yaptıkları aramada bilgiye erişimlerini engellemektedir. Bu nedenle ortaya çıkan sorunlardan dolayı hepsini ortak bir çatı altında toplayacak üst verilere gereksinim duyulmuştur. 2. Veri tabanlarının içeriklerinin artmasıyla beraber erişim için üst verinin çeşitlerinin oluşturulması ve paylaşımı noktasında standartların geliştirilmesi şart olmuştur (Ahronheim, 1998). MARC21 Etiket Alanları Bu alanda bulunan her veri grubu, etiket adı verilen üç basamaklı bir sayı ile temsil edilmektedir. MARC standardında alfabetik veya sayısal olan etiketlerin, MARC21 standardı ile yalnızca sayısal gösterimi yapılmaktadır. Veri tanımlama alanlarını elektronik ortamda doldurulurken veri tabanlarında karışıklık olmaması için değişken veri alanları ile sabit veri alanlarını bir araya getirmek için aşağıdaki tanımlama grubu kullanır: Sayılar ve Kodlar Sınıflandırma Numaraları ve Terimleri İzlemeler ve Referans Alanları Not Alanları Dizin Terim Alanları Sayı Oluşturma Alanları Elektronik Konum ve Erişim MARC21 veri alanlarını üç ana gruba ayırabiliriz (MARC Standards, 2022); 1. Kontrol alanları (00X) 2. Sayı ve kod alanları (0XX) 3. Açıklayıcı alanlar (XXX) Sabit veri alanları, kontrollü terim listeleri biçimindedir ve 006, 007 ve 008 olarak etiketlenir. “00X” alanı ayrıca kayıt numarasını (001), kayıt kaynağını (003) ve tarih/saat damgasını (005) içerir. Bu veri öğeleri, kayıt yönetimi içindir ve bir MARC21 içeriği analizine ait değildir (Coyle, 2011). MARC21 etiket öğe alanlarının 00X ile 8XX arasında belirtilen sayılar ile gösterimi yapılmaktadır. Bu alanlar ise şöyledir; 01X-084: Kontrol Bilgileri, Sayı ve Kod Alanları 001- Kontrol Numarası 003- Kontrol Numarası Tanımlayıcısı 005- Son İşlem Tarihi ve Saati 008- Sabit Uzunluklu Veri Öğeleri 010- Kongre Kütüphanesi Kontrol Numarası 016- Ulusal Bibliyografya Ajansı Kontrol Numarası 034- Kodlu Kartografik Matematiksel Veri 035-Sistem Kontrol Numarası 040- Kayıt Kaynağı 042- Kimlik Doğrulama Kodu 043- Coğrafi Alan Kodu 066- Karakter Setleri Mevcut 084- Sınıflandırma Düzeni ve Sürümü 15X: Sınıflandırma Numarası ve Terim Alanları 153- Sınıflandırma Numarası 154- Genel Açıklayıcı Endeks Terim 253-553: İzlemeler ve Referans Alanları 253- Kompleks Bkz. Referans 353- Kompleks Ayrıca Bakınız Referans 453- Geçersiz Numara İzleme 553- Geçerli Numara İzleme 6XX: Not Alanları 673- Segmentli Sınıflandırma Numarası 674- Segmentasyon Talimatı 680- Kapsam Notu 681- Sınıflandırma Örneği İzleme Notu 683- Uygulama Talimat Notu 684- Yardımcı Talimat Notu 685- Tarih Notu 686- Kaynak Notu 70X-75X: Endeks Terim Alanları 700 - Endeks Terim - Kişisel İsim 710 - Endeks Vadesi - Kurumsal Unvan 711 - Endeks Dönemi - Toplantı Adı 720 - Endeks Terimi - Kontrolsüz İsim 730 - Endeks Terim - Tekdüzen Başlık 748 - Endeks Terimi - Kronolojik 750 - Endeks Dönemi - Güncel 751 - Endeks Terim - Coğrafi Ad 753 - Endeks Terim - Kontrolsüz 754 - İndeks Terim - Yönlü Konu Terimleri 76X: Sayı Oluşturma Alanları 761 - Benzer Komutları Ekle veya Böl 762 - Tablo Tanımlama 763 - Dahili Alt Düzenleme veya Tablo Girişi Ekle 764 - Kural Tanımlama 765 - Sentezlenmiş Sayı Bileşenleri 766 - İkincil Tablo Bilgileri 768 - Atıf ve Tercih Sırası Talimatları 8XX: Diğer Değişken Alanları 856 - Elektronik Konum ve Erişim 880 - Alternatif Grafik Gösterim 883 - Meta Veri Kaynağı Kaynakça Kategori:Standartlar