Maymun

[bullvar_katip]

Maymun, Primatlar takımındaki kimi memelileri kapsayan bir terimdir. Kimi kullanımlarda terim tüm primatları kapsarken genelde Simiiformes infra takımındaki primatlar için kullanılır. Maymunların birçok ayrı türü vardır. Bazı maymunlar dışında, genelde uzun ve sık ağaçların olduğu yerleri seçerler. Ayrı primat familyaları meyve, yaprak, böcekler, çiçekler, küçük memeliler, sürüngenler, iki yaşamlılar, yengeçler ve hatta diğer maymunlarla beslenebilirler. Maymunlar orman, bozkır, çöl ve karlı dağlarda bile yaşayabilirler, ancak en çok Avustralya ve Yeni Gine dışında, yağmur ormanlarında bulunurlar. Bazı maymunlar yaklaşık uzunluğunda ve ağırlığı gram gibi çok küçük olabilecekleri gibi diğer maymunlar yaklaşık uzunluğunda ve ağırlığı gibi de çok büyük olabilirler. Köken Bilimi Maymun sözcüğü Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Arapça māymūn malum hayvan sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Arapça ymn kökünden gelen maymūn mutlu, mesut sözcüğünden türemiş olabilir; ancak bu kesin değildir. Bu sözcük Arapça yamīn sağ el sözcüğünün mafˁūl vezninde edilgen eylem sıfatıdır. Eski Türkçede maymuna beçin, biçin ya da piçin denirdi. Yaşam alanları Maymunlar yaşadıkları yerlere göre iki grupta toplanır: Güney Amerika'da yaşayan Yeni Dünya maymunları ve Afrika ve Asya'dan gelen Eski Dünya Maymunları. Yeni Dünya maymunları Eski Dünya maymunlarına göre daha küçüktür. Maymunların ağaçları salıncak gibi kullanmalarına yardımcı olmak için uzun kolları ve bacakları vardır. Bazı maymunlar kuyruklarını neredeyse bir beşinci kol gibi kullanırlar. Kuyruk bir tür kavrayıcıdır. Çoğu maymun türü ağaçsıldırlar fakat bazı türler ise yerde yaşamaya adapte olmuşlardır. Büyüklüklerine göre maymunlar Bilinen en küçük maymun türü Cüce ipek maymunu; en büyük maymun türü Mandrildir. Kuyruksuz 14–16cm boyunda ve 120 gram ağırlığındadır. Bu tür Brezilya, Kolombiya ve Ekvador yağmur ormanlarındaki ağaç tepelerinde yaşamakta Mandril ise yaklaşık 1 m kadar büyüyebilirler ve yetişkinler 35kg'a kadar çıkabilir. Maymunlar genellikle kuyrukları yardımıyla tırmanırlar. Sınıflandırma Aşağıdaki kladogram, kuru burunlu primatların soy ilişkilerini gösterir - soyu tükenmiş gruplar da soyağacının içindedir. [[Dosya:Saimiri sciureus-1 Luc Viatour.jpg|sağ|küçükresim|Sincap maymunu]] [[Dosya:Macaca fascicularis in Lopburi.JPG|sağ|küçükresim|Bir Yengeç yiyen makağı, Tayland]] Çeşitli maymun ailelerinin (kalın), yaşayan primatların sınıflandırılmasında (soyu tükenmeyen) nereye yerleştirileceğini aşağıdaki listede verilmiştir. Primatlar Alt takım Strepsirrhini: tarsiyer değil prosimian Alt takım Haplorhini: tarsiyer, maymunlar, ve insansılar İnfra takım Tarsiiformes Aile Tarsiidae: tarsiyer İnfra takım Simiiformes: simian Parvorder Platyrrhini: Yeni dünya maymunları Aile Callitrichidae: marmosetler ve tamarinler (42 tür) Aile Cebidae: başlıklı ve Sincap maymunu (14 tür) Aile Aotidae: Gece maymunları (11 tür) Aile Pitheciidae: titis, sakis, ve uakaris (41 tür) Aile Atelidae: tellalı, örümcek ve yünlü maymunlar (24 tür) Parvorder Catarrhini Üst familya Cercopithecoidea Aile Cercopithecidae: Köpeksi maymunlar (135 tür) Üst aile Hominoidea: insansılar Aile Hylobatidae: Gibongiller (küçük insansılar) (17 tür) Aile Hominidae: insanlar dahil olmak üzere büyük insansılar (7 tür) Notlar Kaynakça Dış bağlantılar "The Impossible Housing and Handling Conditions of Monkeys in Research Laboratories", by Viktor Reinhardt, International Primate Protection League, August 2001 The Problem with Pet Monkeys: Reasons Monkeys Do Not Make Good Pets, an article by veterinarian Lianne McLeod on About.com Helping Hands: Monkey helpers for the disabled, a U.S. national non-profit organization based in Boston Massachusetts that places specially trained capuchin monkeys with people who are paralyzed or who live with other severe mobility impairments