Mehmed Emin Resulzade

bullvar_katip · 24 Mayıs 2024

Mehmed Emin Resulzâde ( ; 31 Ocak 1884 - 6 Mart 1955), Azerbaycanlı devlet adamı ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurucularından biridir. Müsavat Partisi'nin kurucu genel başkanı olan Resulzâde, Mayıs-Aralık 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Millî Şurası Başkanı olarak görev yapmıştır. Resulzâde Azerbaycan'ın ulusal bağımsızlık hareketine öncülük etmesinden dolayı Azerbaycan tarihinin en önemli şahsiyetleri arasındadır. Onun "Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez!" ifadesi XX. yüzyılda Azerbaycan'daki bağımsızlık hareketinin sloganı haline geldi. Hayatı Gazetecilik hayatı Babası Hacı Molla Alekber Resulzade, annesi ise Zinyet Zal'dır. İlk eğitim ve öğretimini ailesi yanında alan Mehmed Emin Resulzade, sonradan Teknik okula katılmıştır. 1902'de "Müslüman Gençlik" kurumunu kurmuştur. 1903'te ilk makalesi "Şark-i Rus" gazetesinde yayınlanmıştır. Sonradan "Hayat", "İrşad", "Terakki" ve başka gazetelerde makaleler yazmış, "Tekamül" (Bakü), "İran-i Nov" (Tahran), "Açık Söz" (Bakü 1915-1917), İstanbul'da yayınlanan "Yeni Kafkasya" (1923-1928), "Azeri Türk" (1928-1929), "Odlu Yurd" (1929-1931) ve 1933-1939'da Berlin'de yayınlanan "Kurtuluş" dergilerinin ve "İstiklal" gazetelerinin kurucusu olmuştur. 1952'de ise Mehmed Emin Resulzade rehberliği ile "Azerbaycan" dergisi kurulmuştur. İran'da kaldığı 1908-1911 döneminde meydana gelen İran inkılabı sonrası isyancıların hürriyet ordusu Tahran'a girmiş ve İran'da meşrutiyet ilan edilmişti. Mehmed Emin, Tahran'da günlük çıkardığı Batılı tarzdaki ilk gazete olan "Yeni İran" (İran-ı Nev) gazetesinin müdürü ve başyazarı olmasına rağmen, bu girişimden vazgeçerek Türkiye'ye gelmiştir. Mehmed Emin Resulzade'nin gazeteci kimliğinin dışında yazdığı, birtakım kitaplar da yayınlanmıştır. Bunlardan biri olan, "Azerbaycan Cumhuriyeti" adlı kitabını 1922'de Türkiye'de yayınlamıştır. Siyasi hayatı Rus-Japon Savaşı'nda Çarlık hükûmetinin yenilmesi Rusya'daki diğer milletler arasında özgürlük hareketleri yaratmış olmasına rağmen, hükûmet toparlanıp 1907 sonlarında bu tip siyasi faaliyetler gösteren kişileri izlemeye almıştır. Bu izlenenlerden biri olan Mehmed Emin Resulzade, 1908-1911 yılları arasında İran'da çalışıp, Settar Han harekâtı ile yakından ilgilenmiştir. 1911-1913'te İstanbul'da Türk Ocağı'nda çalışmıştır. 1913 yılında Bakü'ye döndü. Yine basın alanında faaliyetlere devam ettiği gibi, Müsavat Partisi ile de siyaset yapmaya başlamıştır. 1918'deki Ekim Devrimi sonrasında meydana gelen otorite boşluğunda, 28 Mayıs 1918'de Azerbaycan'ın bağımsızlığını ilan etmiş, sonrasında Azerbaycan Millî Şurası başkanı olmuştur. Kurduğu devlet müslüman dünyasının ilk laik devleti ve Müslüman ülkeler arasında kadına ilk seçme ve seçilme hakkını veren devlettir. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı süresince birçok reform yapmıştır. Toparlanan Sovyet Rusya'nın Kızıl Ordu'su 27 Nisan 1920'de Azerbaycan'a girerek, ülkeyi 1991'e kadar sürecek olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti idaresine aldı. İşgal olayı sonrası tutuklanarak hapse atılan Mehmed Emin Resulzade'nin cezası, 1922 yılında Josef Stalin'in isteğiyle idam cezasından sürgüne çevrilmiştir. Sürgün hayatını; Türkiye'nin, Polonya'nın ve Almanya'nın bazı şehirlerinde geçiren Resulzade, Azerbaycan'ın bağımsızlığı uğrundaki çalışmalarına devam etmiştir. Bir süre Nazilerle irtibat kuran Resulzade, 1947'de Türkiye'ye gelerek, 1949 yılında "Azerbaycan Kültür Derneği"ni kurmuştur. 6 Mart 1955 tarihinde Ankara'da son yolculuğuna uğurlandı. Fikirleri Millî Kültürün esasına dayanması ve millî demokratik Türk devletçiliği temeli üzerine kurulması itibarıyla Azerbaycan'ın kurucusudur. Yıkıcı ve çökertici enternasyonalist ve kozmopolit fikirlerin önüne ancak millî bünyeyi kuvvetlendirmek ve sağlamlaştırmak suretiyle geçilebilir. Milletçilik fikri, en tabii, en medeni ve en ileri bir fikirdir. İlim ve kültürün gelişmesini ve yayılmasını engellemek şöyle dursun, bu gelişme ve yayılmanın en müessir ve en kuvvetli bir amilidir. Hem de insanlık kültürünün en tabii en normal inkişaf yoludur. Ey Gençlik! Senin uhdende Büyük bir vazife var: Senden evvelki nesil yoktan bir bayrak, mukaddes bir ideal remzi yarattı. Onu bin müşkülatla yücelterek dedi ki: Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez! Elbette ki, sen onun ümidini kırmayacak, bu gün parlamento binası üzerinden Azerilerin yanık yüreklerine inmiş bu bayrağı tekrar o bina üzerine dikecek ve bu yolda ya gazi veya şehit olacaksın! Atatürk için diyor ki: "Ne İngiliz himayesi, ne Amerika mandası altında değil, o kurtuluşu yalnız hakimiyeti milliyeye müstenid, bilakayduşart müstakil bir Türk devleti tesis etmekte görmüştü. Onun dileği 'Ya ölüm, Ya istiklal' idi. Anadolu'ya o bu dilekle geçti, efsanevi İstiklal Harbi'ni başaran baş kahraman, Çanakkale zaferi üzerine, Sakarya ve Dumlupınar gibi zafer taçlarıyla bezendi. Tarihin üç büyük imparatorluğunu dizleri altına alarak istedikleri gibi parçalayan galipler, bir avuç Anadolu mücahitleri karşısında ricate mecbur kaldılar! "Başındaki kumandanı kaçmadıkça, Türk neferi hiçbir zaman kaçmaz" diyen büyük kumandanın sözü doğru çıktı. Ölüm beratı "Sevr" yırtıldı, istiklal vesikası "Lozan" yazıldı. Atatürk, bir milletin halasını yalnız kendisindeki kuvvetten beklemiştir. Bu fikir, onun gençliğe hitabında bilhassa belirtilmiştir. Muazzam eserinin müdafaasını emanet ettiği Türk Gençliğine "Muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kanda mevcuttur" diyen Atatürk’ün Türk köylüsü ile neferi hakkındaki samimi fikirleri, malumdur. Ona göre, "Memleketin yegane efendisi köylüdür!", Ne mutlu Türküm diyene! Bu en çok tekrarladığı bir şiardır. Onun için çağdaşları şöyle diyordu: 28 Mayıs 1918 Azerbaycan tarihinde büyük millî arzuların tahakkuk ettiği bir gündür. Nesib Yusufbeyli Azerbaycan cumhuriyeti sağlam bir millî fikir ve Türklük şuuru üzerine kurulmuştur. İslam mezhepleri arasındaki zıddiyet ilk defa olarak burada tadile uğramış, Müslümanların tesanüdü fikrine büyük kıymet verilmiştir. Aynı zamanda Azerbaycan, çağdaş bir cemiyet kurmaya, Avrupalı bir zihniyetle çalışmaya azmetmiştir. Bayrağının üç rengi (Mavi, kırmızı, yeşil) bu üç umdenin timsalidir. Üzeyir Hacıbeyli Azerbaycanlılara seslenişi Resulzade hayatının sonlarında, 26 Ağustos 1951, 1952 ve 28 Mayıs 1953'te toplamda üç kez Azerbaycan halkına seslenmiştir. 26 Ağustos 1951 Ölümü ve Ölümü sonrası 6 Mart 1955'te gece saat on bire on dakika kala, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi kliniğinde şeker hastası olan Mehmed Emin, "Azerbaycan, Azerbaycan, Azerbaycan!" diyerek ebediyete kavuştu. Ankara Radyosu 7 Mart saat 22:45'te, Azerbaycan Milli Konseyi'nin eski başkanı Mehmed Emin Resulzade'nin ölüm haberini tüm dünyaya duyurdu. 8 Mart'ta Mehmed Emin Resulzade'nin arkadaşları Ankara'daki Hacı Bayram Camii'ndeki tabutunun başında nöbet tuttular. Ankara Belediye Başkanı Kemal Aygün de taziye için oradaydı. Ayrıca cenazenin önünde "Azerbaycan Kültür Derneği", "Milli Kütüphane", "Türk Kütüphaneciler Derneği", "Karslı Yüksek Öğrenci Yardımlaşma Derneği", "Gazetecler Derneği", İdil-Ural ve Kırım Türkleri temsilcileri vardı. Cenazede Abdulvahap Yurtsever, Ahmet Caferoğlu, Mirza Bala Mehmetzade, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Sadri Maksudi Arsal, Cafer Seydahmet Kırımer, Abdullah Battal-Taymas, Zeki Velidi Togan gibi önde gelen isimler de oradalardı. Mehmed Emin Resulzade, Ankara'daki Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi. Türkiye, İran ve Batı Avrupa'da birçok ülkede taziye mesajları yayınlandı. Buna Türkiye'de yayınlanan "Dünya", "Birlik", İran'da yayınlanan Aram, Irani-Nov gazeteleri ve Almanya'da yayınlanan "Azadlıq" radyosu örnek olarak verilebilir. Türkiye Cumhuriyeti'nde 1993 yılında yaptırılan bir okula Mehmed Emin Resulzade'nin adı verilmiştir. Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu, Bakü'de Mehmed Emin Resulzade için bir anıtın dikilmesine ilişkin 26 sayılı, 13 Ocak 1993 tarihli kararı kabul etmiştir. Azerbaycan Cumhuriyeti 3. Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, 29 Aralık 1993 tarihli "Azerbaycan'ın önde gelen sosyo-politik şahsiyeti Mehmed Emin Resulzade'nin doğumunun 110. yıldönümü hakkındaki" 79 Sayılı Kararnameyi imzaladı. Azerbaycan Cumhuriyeti 4. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 22 Kasım 2013 tarihli "Mehmed Emin Resulzade'nin 130. yıldönümünü kutlamak hakkında" bir kararname imzaladı. Anısına Yapılanlar Mimari Yapılar 1992'de Tatar bölgesinin yönetici başkanı Serdar Hamidov'un emriyle Mehmed Emin Resulzade için bir anıt dikildi. 1993 yılında Zakatala'da Mehmed Emin Resulzade'nin bir heykeli dikildi. 1999'da Bakü Devlet Üniversitesi'nden Mehmed Emin Resulzade'nin bir büstü kaldırılmıştır. Resulzade'nin adı 2000 yılında Bakü Devlet Üniversitesin'den kaldırılmıştır. 2000 yılında Ağcabedi'deki bir büstü kaldırılmıştır. 2007 yılında Ağsu'daki heykeli kaldırılmıştır. 2007 yılında Kukla Tiyatrosu önüne anıt dikileceği bilgisini veren bir levha dikilmiş ve yerine çeşme yapılmıştır. 2011 yılında Kobustan'daki heykeli kaldırılmış ve arşivlenmiştir. 2012 yılında Sabirabad'daki büstü kaldırılmıştır. 2012'de Tatar'daki büstü kaldırılmıştır. Halihazırda hala var olanlar Resulzade'nin Novkhani'de doğduğu ev bir anaokuludur. Bakü Devlet Üniversitesi'nin bahçesinde "Buraya Azerbaycan halkının büyük düşünürü, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurucusu Mehmed Emin Resulzade'nin büstü dikilecektir" yazılı bir bilgilendirme panosu vardır. Novkhana'da bir heykeli vardır. Türkiye'nin başkenti Ankara'da adını taşıyan bir lise bulunmaktadır. Kitapları Azerbaycan Cumhuriyeti Keyfiyeti Teşekkülü ve Şimdiki Vaziyeti (İstanbul, 1923) Asrımızın Siyavuşu (İstanbul, 1923) İstiklal Mefkuresi ve Gençlik (İstanbul, 1925) Rusya’da Siyasi Vaziyet (İstanbul, 1926) İhtilalci Sosyalizmin İflası ve Demokrasinin Geleceği (İstanbul, 1928) Milliyet ve Bolşevizm (İstanbul, 1928) Panturanizm ve Kafkasya Problemi (Rusça, Paris, 1930) Azerbaycan Problemi (Almanca, Berlin, 1938) İstiklal Uğrunda Mücadele (Lehçe, Varşova 1938); Azerbaycan Kültür Gelenekleri (Ankara, 1949) Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı (Ankara, 1950) Çağdaş Azerbaycan Tarihi (Ankara, 1951) Azerbaycan Şairi Nizami (Ankara, 1951) Milli Tesanüd (Ankara, 1978) Kafkasya Türkleri (İstanbul, 1993) İran Türkleri (İstanbul, 1993) Kaynak "Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və ictimai-siyasi ideallar". Xəzər Universiteti Nəşriyyatı, Bakı, 2005. ISBN 9952-20-028-5. Şamil Qurbanov. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə. Bakı, 2001. Tadeuş Svyataçovski. Rusiya və Azərbaycan. Sərhədyanı bölgə keçid dövründə.Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2000. ISBN 5-7843-0015-6 Janet Afary. The Iranian Constitutional Revolution, 1906–1911. Columbia University Press, 1996. "Məhəmməd Əmin Rəsulzadə – 1884–1955" Aydın Balayev. Moskva, 2009. Kaynakça Dış bağlantılar Sebahattin Şimşir, "Mehmet Emin Resulzade", Orkun dergisi, 71. Sayı kimkimdir.gen.tr azerbaycan.ihh.org.tr Kategori:1884 doğumlular Kategori:Bakü doğumlu siyasetçiler Kategori:Türkçüler Kategori:Türk milliyetçileri Kategori:Azeri milliyetçileri Kategori:Sürgüne gönderilmiş Azeriler Kategori:Türkiye'deki Azeri göçmenler Kategori:Azeri gazeteciler Kategori:Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin siyasetçileri Kategori:Azeri antikomünistler Kategori:Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Ankara'da ölenler Kategori:1955 yılında ölenler Kategori:Müsavat Partisi başkanları Kategori:Himmet Partisi mensubu siyasetçiler Kategori:Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti parlamentosunun üyeleri Kategori:Azeri tutuklular ve hükümlüler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Mehmed Emin Resulzade

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi