Meksika sineması

[bullvar_katip]

Meksika sineması, 19. yüzyılın sonlarına ve 20. yüzyılın başlarına uzanmaktadır. Yeni aracın birkaç meraklısı özellikle Meksika Devrimi gibi tarihsel olayları belgelediler ve son dönemlerde keşfedilen birkaç film yaptılar. Meksika sinemasının altın çağı boyunca Meksika, Latin Amerika film endüstrisine hakimdi. Guadalajara Uluslararası Film Festivali, en prestijli Latin Amerika film festivalidir ve Meksika'nın Guadalajara kentinde her yıl düzenlenmektedir. Meksika, Cannes Film Festivali'nde iki kez en yüksek başarıyı elde etti. 1946'da María Candelaria ile Grand Prix du Festival International du Film ve 1961'de ise Viridiana ile Palme d'Or kazanarak diğer Latin Amerika uluslarından daha fazla ödül almış oldu. Sessiz filmler (1896-1929) [[Dosya:Salvador Toscano c 1921.jpg|küçükresim|250px|sol|Salvador Toscano, Meksika'nın ilk film yapımcısı]] Film tarihçisi Jim Mora'nın verdiği bilgiye göre, ilk "hareketli film", 1895'te Thomas Edison'un kinetoskopu kullanılarak izlendi. Bir yıl sonra, sinematografik projektörü Auguste Lumière ülkeye getirdi. Meksika'nın ilk film kuyrukları, başkentteki sinema salonlarında, The Card Players, Arrival of a Train ve The Magic Hat gibi uluslararası bir dakikalık filmleri görmek için gelen seyircilerle ortaya çıktı. Meksika'daki "sessiz film" endüstrisi birçok film üretti ancak, 1920'lere kadar olan filmlerin birçoğu kayboldu ve iyi arşivlenmedi. İlk film yapımının tarihi genellikle Salvador Toscano Barragán'la ilişkilendirilmektedir. Toscano 1898'de Don Juan Tenorio adıyla ülkenin ilk konulu filmini yaptı. Meksika Devrimi sırasında, Toscano savaşın birkaç videosunu çekti ve kızı bunları, 1950'de uzun metrajlı film hâline getirdi. Diğer kısa filmler Fransız film yapımcıları tarafından yapılmış ya da onlardan etkilenmiştir. 1906 yılına gelindiğinde Mexico City'deki sinema popülerliğine uyum sağlamak için 16 sinema salonu açıldı. Carpas veya çadır şovları, 1911'de, alt sınıf vatandaşların haydutlarla ilgili mizah ve tiyatro oyunları oynayacağı yerler olarak popüler oldu ve bu yerler, istekli oyuncuların eğitim yeri oldu. 1908'de ortaya çıkan siyasi filmler, günümüz şartlarına göre propaganda olarak görülebilmektedir. Devrim sırasında Meksikalıların sinemadaki heyecanını tetikleyen önemli savaşlar filme alındı ve yayımlandı. 20. yüzyılın başında sinemanın yaşadığı popülerlik büyümeye devam etti ve 1911 yılına kadar bir önceki yıla göre on dört film evi kuruldu. Bu dönemde Alva kardeşlerin Revolución orozquista (1912) adlı yapımında belgesel teknikler hakimdi. Film, General Huerta ve lider Pascual Orozco arasındaki savaş sırasında asi ve federal güçlerin kamplarında çekildi. Bununla birlikte, bu dönemde sinemanın nispeten ilerlemesine rağmen Madero'nun ahlaki ve paternalist ideolojisi, sansür yoluyla alt sınıfları ahlaksızlıktan kurtarma kampanyasına götürdü. Bu nedenle eylül ayının sonlarında ve Ekim 1911'in başında belediye meclisi üyeleri, fuarcıların ücretlerini ödeyeceği ek film evi müfettişleri atadı. Ayrıca Eğlence Komisyonu başkanı, sansürün uygulanmasını önerdi fakat Şubat 1913'te Victoriano Huerta'nın darbesi, yasanın sansürü önledi. Huerta'nın iktidarı kısa olmasına rağmen sinema, bu dönemde sansürün daha da yerleşmesi ve belgesel filmlerden eğlence filmlerine geçiş gibi önemli değişiklikler yaşadı. Alva kardeşlerin Aniversario del fallecimineto de la suegra de Enhart yapımı, Meksika görüntü yönetmenlerinin amacındaki değişikliğin göstergesidir. Sansüre ilişkin olarak Huerta hükûmeti yaklaşık Haziran 1913'te ahlâki ve politik bir sansür kararı getirdi. Bu kararname, El aguila y la serpientenin gösterimi sırasında ekranda muhafazakâr askerlerin öldürülmesinden birkaç gün sonra verildi. [[Dosya:Lupe Velez - Mexican Spitfire.jpg|küçükresim|Meksikalı sessiz film aktrisi Lupe Vélez]] Film içeriğindeki sınırlamalar ve silahlı çatışmalara katılan tarafların radikalleşmesinin bir sonucu olarak kameramanlar ve yapımcılar, ürettikleri filmlerle görüşlerini sunmaya başladı. Örneğin, Zapatista'lara karşı adam kayırıcılık Sangre Hermana (1914) filminde gösterildi. Bu dönemin sinematik yapımları, kurmacaya dayalı melodramlar olan İtalyanlar tarzı film d'artı yansıtmıştır. La Luz (1917) filmi, Piero Fosco'nun Il Fuocosunun bir intihali olarak görülmesine rağmen, bu stili benimsemeye teşebbüs eden ilk filmdir. 1 Ekim 1919'da sansür ortaya çıktı. Ölümsüzlük eylemlerini gösteren ya da suçluya sempati uyandıran filmler yasaklandı. 1917'de eski varyete yıldızı Mimí Derba, 1917 ve 1923 yılları arasında önemli filmler gerçekleştiren Azteca Stüdyoları'nı kurdu. Bu filmlerin en başarılısı En de defensa Propia (1921) oldu. 1920'li yıllarda, hala çok kararsız olan siyasi iklim ve Amerikan film endüstrisinin yeniden doğuşu göz önüne alındığında çok az film üretildi. Ünlü Meksikalı film yıldızı ABD'ye taşındı. Ramón Novarro, Dolores del Río ve Lupe Vélez gibi yıldızlar, 1920'ler ve 1930'lardaki önemli Hollywood filmlerinin başlıca yıldızları oldu. Diğer Meksikalı yıldızlar, Hollywood filmlerinin İspanyolca versiyonlarında yer aldı. Altın Çağ (1930-1960) 1930'larda barış ve bir dereceye kadar siyasi istikrar sağlandıktan sonra film endüstrisi Meksika'ya yerleşti ve yeni teknikle henüz deneysel olan birkaç film yapıldı. Hollywood'un Latin Amerika için İspanyolca dil filmleri yaratma girişiminde bulunması, çoğunlukla farklı etnik kökenlerden gelen Hispanik aktörlerin Meksikalılara yabancı aksanlar sergilemesi nedeniyle başarısız oldu. 1930'lu yıllarda Sovyet yönetmeni Sergey Ayzenştayn'ın ülkeye ziyarette bulundu ve bu ziyaret, Emilio Fernandez ve kameraman Gabriel Figueroa gibi yönetmenlere ilham verdi ve Meksika yapımı filmlerin sayısı arttı ve gelişti. 1930'larda Meksika film endüstrisi, La Mujer del Puerto (1934), Fred Zinnemann'ın Redesi (1934), Janitzio (1934), Dos Monjes (1934), Allá en el Rancho Grande (1936), Vámonos con Pancho Villa (1936) ve La Zandunga gibi filmlerle önemli başarı elde etti. 1940'lı yıllar boyunca endüstri oldukça gelişti. Aktörler ve yönetmenler, popüler simgeler haline geldi ve hatta Meksika yaşamının çeşitli alanlarında politik etkisi olan figürler oldular. Meksika, 1940'ların çoğunda Latin Amerika'daki film pazarında ABD film endüstrisiyle rekabet halinde olmadan hakim durumdaydı. II. Dünya Savaşı sırasında Meksika'daki film üretimi üç katına çıktı. Arjantin ve İspanya'da faşist hükûmetlerin iktidarda olması Meksika film endüstrisini 1940 yılında dünyanın en büyük İspanyol dili film yapımcısı haline getirdi. Meksika hükûmetinin gerici olmasına rağmen Hollywood filmlerinde sıklıkla görülen görünümün aksine, gerçek Meksika kimliğini ifade etmeye yardımcı olacak filmlerin üretimini teşvik etti. Meksika sinemasının Altın Çağı 1940'lı yıllarda ve sonrasında gerçekleşti. Bu dönemde en tanınmış oyuncu, Cantinflas olarak da bilinen Mario Moreno'dur. 1940 yılında Ahí está el detalle filmi Cantinflas'ı ünlü yaptı ve "Meksikalı Charlie Chaplin" olarak tanınmaya başlandı. Filmleri İspanya ve Latin Amerika'da her yerde bulunmuş ve birçok çağdaş aktörü etkilemiştir. 1940'ların sonunda Tin-Tan olarak bilinen Germán Valdés'in ortaya çıkması oyuncunun popülerliğini azaltmadı. Meksika sinemasında Meksikalı aktrisler de yer aldı. Sara Garcia, "Meksika'nın büyükanesi"ydi. Kariyeri 1910'da sessiz filmlerle başladı, tiyatroya taşındı ve sonunda 1937'de No basta ser madre filmiyle ün elde etti. Drama oyuncusu Dolores del Río, 1930'larda Hollywood kariyerinden sonra ve Emilio Fernandez'in yönettiği birkaç filmdeki rolüyle tanınmaya başladı. "La Doña" olarak bilinen María Félix, 1943'te Doña Bárbara filmindeki rolünden sonra büyük bir yıldız hâline geldi. Avrupa ülkelerinde popülerlik kazandı. 1943'te Meksika endüstrisi, yetmiş film üretti ve böylece İspanyolca konuşan ülkeler içinde en çok film yapan ülke oldu. 1943 yılında yönetmen Emilio Fernandez'in iki önemli filmi Flor silvestre (1942) ve María Candelaria (1944) idi; her iki film de Hollywood'un ünlü aktrislerinden Dolores del Río oynadı. Filmler, yönetmen ve uluslararası alanda oldukça övülen görüntü yönetmeni Gabriel Figueroa için birer başarıydı. Özellikle María Candelaria filmiyle Cannes Film Festivali'nda en büyük ödülü kazanıldı.. Fernández'in diğer ünlü filmleri arasında La perla (1945), Enamorada (1946), ABD-Meksika yapımı The Fugitive (1947), John Ford ile yönetti), Río Escondido (1947), La Malquerida (1949) ve Pueblerina (1949) yer almaktadır. 1948'da Nosotros los pobres, Ustedes los ricos ve Pepe el Toro üçlemesi, Meksika sinemasının ilk üçlemesi oldu. Filmlerde Meksika'nın ikonları olan Pedro Infante ev Evita Muñoz "Chachita" yer alırken filmleri Ismael Rodríguez yönetti. 1940'ların ortasında İspanyol yönetmen Juan Orol, Küba ve Meksika dansçılarıyla film yapımına başladı. Bu sinematografik tür "Rumberas filmi" olarak adlandırıldı ve Latin Amerika izleyicileri arasında çok popüler oldu. Bu egzotik türün yıldızları María Antonieta Pons, Meche Barba, Ninón Sevilla, Amalia Aguilar ve Rosa Carmina'ydı. Bu yıllardaki temalar, çoğunlukla geleneksel komediler ya da dramalar olmasına rağmen 19. yüzyıl diktatörü Porfirio Díaz'tan Meksika toplumunun her alanına değindi. 1960'lardan 1980'lere [[Dosya:Still cinematografico de Animas Trujano.jpg|küçükresim|sol|Ánimas Trujanodaki Önemli Adam Japon aktör Toshiro Mifune. Film Meksika Oaxaca eyaletinde mayordomia festivalinde geçmektedir ve "bir gün için kral" fikri gibi bir şeyi ele almaktadır.]] 1960'lı ve 1970'li yıllarda, profesyonel güreşçi El Santo ile birlikte birçok kült korku ve aksiyon filmi üretildi. Luis Buñuel son Meksika filmlerini yayımladı: El ángel sonar (1962) ve Simón del desierto (1965). 1960'ların sonunda ve 1970'lerin başında ünlü Meksikalı genç yönetmenlerin eseri gelişti: Arturo Ripstein (El castillo de la pureza-1972; El lugar sin límites-1977), Luis Alcoriza (Tarahumara-1965; Fé, Esperanza y Caridad-1973), Felipe Cazals (Las poquianchis-1976-; El Apando -1976-), Jorge Fons (los cachorros -1973-; Rojo Amanecer -1989-), Paul Leduc (Reed, Mexico insurgente -1972-; Frida, Naturaleza Viva), Alejandro Jodorowski (El topo -1972- ; Santa Sangre -1989-), Şili'li Miguel Littin (Letters from Marusia -1976-), Jaime Humberto Hermosillo (La pasión según Berenice-1972-; Doña Herlinda y su hijo -1984-) ve diğerleri. Filmleri, önemli uluslararası film festivallerinde Meksika'yı temsil etti. John Huston gibi Amerikalı yönetmenler Volkanın Altında (1984) gibi ABD-Meksika yapımı İspanyolca-İngilizce filmler yaptı. Şimdi Videocine olarak bilinen Televicine, 1979'da Televisa'yı kuran aileden gelen Emilio Azcárraga Milmo tarafından kuruldu. Şirket, Meksika'daki sinema filmlerinin en büyük yapımcısı ve dağıtıcısı oldu ve günümüzde de bu durumu devam ettirmektedir. 1961 çıkışlı Animas Trujano, Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü'ne ve Altın Küre Ödülleri'nde En İyi Yabancı Dilde Film Altın Küre Ödülü'ne aday gösterildi. 1965 filmi Always Further On 1965 Cannes Film Festival'inde FIPRESCI kazandı. Film, aynı zamanda 38. Akademi Ödülleri'nde Yabancı Dilde En İyi Film için Meksika adayı olarak gösterildi ancak aday olarak kabul edilmedi.. Bu dönemde 1960 filmi Macario, 1962 filmi The Pearl of Tlayucan, 1975 filmi Letters from Marusia gibi filmler Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü'ne aday oldu. Nuevo Cine Mexicano Meksika sineması, hükûmetin endüstriye destek olması ve devlet tarafından desteklenen filmler yapılmasıyla 1990'larda Yeni Meksika Sineması (Nuevo cine Mexicano) ortaya çıkana kadar 1960'lı ve 70'li yıllar boyunca sıkıntı çekti. 1990'lı yıllardan günümüze uzanan dönem, Nuevo Cine Mexicano (Yeni Meksika Sineması) dönemi olarak adlandırılmaktadır. İlk olarak Arturo Ripstein, Alfonso Arau, Alfonso Cuarón ve María Novaro tarafından kaliteli filmler yapıldı. Solo con tu pareja (1991), Como agua para chocolate (Like Water for Chocolate) (1992), Cronos (1992), El callejón de los milagros (1995), Profundo carmesí (1996), Sexo, pudor y lágrimas (1999), La Otra Conquista (2000) ve La Misma Luna (2006) gibi filmler çekildi. Günümüzdeyse Alejandro González Iñárritu'nun Paramparça Aşklar Köpekleri, Alfonso Cuarón'un Ananı Da!sı, Carlos Carrera'nın Günahı, Roberto Sneider'ın Arráncame la vidası; ve Biutiful (2010) (Iñarritu, yönetmenliğini yaptı), Hidalgo: La historia jamás contada (2010), Instructions Not Included (2013), Cantinflas (2014) ile 1975 Meksikan korku filmi Más Negro Que La Noche (Blacker Than Night'') (2014) çalışmaları Meksika sinemasının en güncel filmleridir. Meksikalı sinema kişilikleri Oyuncular Elena Sánchez Valenzuela- İlk Meksikalı film yıldızı Mimí Derba Lupita Tovar Emma Roldán Sofía Álvarez Dolores Camarillo Andrea Palma Domingo Soler Stella Inda Juan Orol María Luisa Zea José Mojica Amparo Arozamena Esther Fernández Anita Blanch Pedro Armendáriz Tito Guízar Carlos López Moctezuma René Cardona Cantinflas Arturo de Córdova Joaquín Pardavé Lupe Vélez Jorge Negrete Gloria Marín Mapy Cortés Ángel Garasa Emilio Fernández Isabela Corona Sara García Emilio Tuero Ramón Novarro María Elena Marqués Fernando Soler Leticia Palma Julián Soler Miguel Inclán Antonio Badú María Félix María Antonieta Pons Lupe Mayorga Tito Junco Andres Soler Dolores del Río – İlk Meksikalı uluslararası yıldız Ricardo Montalbán Delia Magaña Gilbert Roland Katy Jurado – İlk Meksikalı Akademi Ödülü adayı Rita Macedo Carmen Montejo Pedro Infante Anthony Quinn – İlk Meksikalı Akademi Ödülü sahibi Eva "Chachita" Muñoz Emilia Guiú Roberto Cañedo Víctor Junco Lupe Mayorga (aka Lillian Molieri) Luis Aguilar Meche Barba Ernesto Alonso Rosario Granados Tin Tan Marga López Prudencia Grifell Columba Domínguez Rafael Banquells Elsa Aguirre David Silva Amalia Aguilar Rosita Fornés Fannie Kauffman "Vitola" Fernando Fernández Miroslava Ninón Sevilla Alma Rosa Aguirre Libertad Lamarque Joaquín Cordero Marquita Rivera Rosa Carmina Marcelo Chávez Blanca Estela Pavón Amelia Wilhemy Rita Montaner Fernando Soto "Mantequilla" Rosita Quintana Lilia Prado "Tongolele" Arturo Martínez Martha Roth María Eugenia Llamas "La Tucita" Rodolfo Acosta Su Muy Key Silvia Derbéz Rebeca Iturbide Roberto Cobo Silvia Pinal Anabelle Gutiérrez Chula Prieto Jorge Mistral Ramón Gay Adalberto Martínez Arturo Soto Rangel María Victoria Rubén Rojo Linda Christian Ariadne Welter Lilia del Valle Miguel Torrúco Antonio Espino "Clavillazo" Enrique Rambal Ana Bertha Lepe Evangelina Elizondo Sara Montiel Eulalio González "Piporro" Irasema Dilián Antonio Aguilar Ana Luisa Peluffo Maricruz Olivier Lucy Gallardo Germán Robles Christiane Martell Jaime Fernández Lorena Velázquez Elsa Cárdenas Francisco Rabal Ignacio López Tarso Pilar Pellicer Kitty de Hoyos Angélica María Pina Pellicer Aurora Clavel Teresa Velázquez Julio Alemán Isela Vega Rodolfo Guzmán Huerta "El Santo" Alejandro Muñoz Moreno "Blue Demon" Aaron Rodríguez Arellano "Mil Máscaras" Claudio Brook Fanny Cano Julissa Mauricio Garcés Julio Aldama Lucha Villa David Reynoso Enrique Guzmán Enrique Álvarez Félix Jacqueline Andere Alberto Vázquez Eric del Castillo César Costa Ana Martín Milton Rodríguez Andres García Meche Carreño Elizabeth Campbell Enrique Rocha Valentín Trujillo Barbara Angely Angélica María Amadee Chabot July Furlong Jorge Rivero Lupita Ferrer María Rojo Ofelia Medina Carlos Bracho Carmen Salinas Verónica Castro Héctor Suárez Helena Rojo Pedro Armendáriz Jr. Delia Casanova Mario Almada Sasha Montenegro Diana Bracho José Alonso Lucía Méndez Patricia Reyes Spíndola Lyn May Héctor Bonilla Alma Delfina Salvador Sánchez Manuel Ojeda Jose Carlos Ruíz Tina Romero Elpidia Carrillo Gonzálo Vega Rebeca Silva Rafael Inclán Blanca Guerra Julieta Rossen Rosa Gloria Chagoyán Margarita Sanz Angélica Aragón Lumi Cavazos Arcelia Ramírez Zaide Silvia Gutiérrez Daniel Giménez Cacho Bruno Bichir Demián Bichir Salma Hayek – Meksika-Akademi Ödülü adayı Vanessa Bauche Veronica Falcon Susana Zabaleta Adriana Barraza Jesús Ochoa Roberto Sosa Julio Bracho II Cecilia Suárez Damián Alcázar Gael García Bernal Ana de la Reguera Bárbara Mori Diego Luna Ximena Ayala Martha Higareda Alfonso Herrera Ana Claudia Talancón Sandra Echeverría Luis Roberto Guzmán Adrián Alonso Eduardo Arroyuelo Eduardo Verástegui Kate del Castillo Kuno Becker Luis Fernando Pena Lupita Nyong'o Yönetmenler Luis Alcoriza César A. Amigó Luis Buñuel Eduardo Barraza Arcady Boytler Julio Bracho Juan Bustillo Oro René Cardona René Cardona Jr. Salvador Carrasco Carlos Carrera Armando Casas Felipe Cazals Miguel Contreras Torres Alberto Cortés Rafael Corkidi Alan Coton Alfonso Cuarón Carlos Cuarón Guillermo del Toro Gonzalo de la Torre Miguel M. Delgado Agustín P. Delgado José Díaz Morales Fernando Eimbcke Emilio ("El Indio") Fernández Fernando de Fuentes Jorge Fons Alejandro Galindo Roberto Gavaldón Everardo González Rogelio A. González Servando González Alejandro González Iñárritu Alberto Gout Alfredo Gurrola Jaime Humberto Hermosillo Julián Hernández Mario Hernández Carlos Hernández Vázquez Antonino Isordia Alejandro Jodorowsky Leopoldo Laborde Paul Leduc Rodrigo Plá Eva López Sánchez Fernando Méndez Miguel Morayta Mauro Mueller Maria Novaro Juan Orol Matilde Landeta Miguel A. Reina Gabriel Retes Carlos Reygadas Juan Antonio de la Riva Arturo Ripstein Carolina Rivas Ismael Rodriguez Julio Bracho Carlos Salces Antonio Serrano Ninon Sevilla Guita Schiffer Gilberto Martínez Solares Alejandro Springall Erik Stahl Carlos Enrique Taboada José Antonio Torres Salvador Toscano Alfredo Zacarías Miguel Zacarías Hector Falcon Villa [[Dosya:Guillermo del Toro by Gage Skidmore 3.jpg|upright|küçükresim|Guillermo del Toro]] [[Dosya:Alfonso Cuarón (2013) cropped.jpg|upright|küçükresim|Alfonso Cuarón]] [[Dosya:Alejandro Inarritu Cannes 2017.jpg|upright|küçükresim|Alejandro González Iñárritu]] [[Dosya:Ariel award Mexico.png|250px|küçükresim|sağ|Ariel Ödülü]] küçükresim|250px|sağ|Cineteca nacional Sinematograf Gabriel Figueroa Alex Phillips Alex Phillips Jr. Henner Hofmann Guillermo Navarro Rodrigo Prieto Emmanuel Lubezki Besteciler Gonzalo Curiel Manuel Esperón Joaquín Gutiérrez Heras Agustín Lara Mario Lavista Raúl Lavista Kaynakça