Memeli sınıflandırması

[bullvar_katip]

[[Dosya:Mammal species pie chart.svg|küçükresim|300px|sağ|Memeli türlerinin %70'inden fazlası Rodentia (mavi), Chiroptera (kırmızı) ve Soricomorpha (sarı) takımlarında yer alır. ]] Mammalia (Memeliler), Chordata (Omurgalılar) şubesi içinde yer alan bir hayvan sınıfıdır. Carl Linnaeus'un ilk olarak bu sınıfı tanımlamasından beri memeli sınıflandırması çeşitli gözden geçirmeden geçmiştir. Evrensel olarak kabul edilen bir sınıflandırma sistemi yoktur; McKenna & Bell (1997) ile Wilson & Reader (2005) son zamanlarda yararlı özetle sunmuşlardır. Linnaeus ve diğerlerinin öne sürdüğü fikirlerin çoğu artık günümüz taksonomistleri tarafından tamamen terkedilmiştir; bunların arasında yarasaların kuşlarla akraba oldukları ya da insanların diğer yaşayan varlıklardan farklı bir grup oluşturduğu fikirleri de bulunmaktadır. Memeli takımları arasındaki ilişkileri tanımlayan birbirinden farklı fikirler çatışmaya devam etmekte ve bu konuda yeni çalışmalar sürmektedir. Son zamanların en önemli gelişmesi kladistik düşüncenin tüm taksonomik tanımlamaların monofiletik grupları tanımlamasını sağlamak olmuştur. Moleküler filojeninin sonuçları neticesinde bu alan son zamanlarda ilgi çekmiş ve değişikliğe uğramaya başlamıştır. George Gaylord Simpson'ın 1945 yılından kalma memelilerin kökeninin bir sistematiğini ortaya koyan klasik eseri Principles of Classification and a Classification of Mammals (Sınıflandırma Prensipleri ve Memelilerin Bir Sınıflandırması) adlı taksonomik metin 20. yüzyılın sonuna kadar evrensel olarak okutuldu. Simpson'ın 1945 yılın sınıflandırmasından beri paleontolojik kayıtlar yeniden değerlendirildi ve aradan geçen yıllarda sistematiğin teorik temelleri üzerine çok sayıda tartışma yapıldı ve kısmen kladistik kavramı sayesinde ilerleme kaydedildi. Saha çalışmaları Simpson'ın sınıflandırmasının miadını doldurmasına neden olduysa da memelilerin resmî sınıflandırmasına en yakın sınıflandırma olarak kalmaya devam etti. Memeli cinsleri ve türleri hakkında daha detaylı bilgi için eteneliler listesi ile ilkel memeliler ve keseliler listesine bakınız. Etenelilerin moleküler sınıflandırması 21. yüzyılın başlarında moleküler sistemcilerin DNA analizi üzerine moleküler incelemeleri memeli familyaları arasında yeni ilişkileri ortaya çıkardı. Moleküler incelemeler üzerine şekillendirilen sınıflandırma sistemleri eteneli memeliler için Kretase Dönemi'nde ilk ortak atalardan ayrılmış üç ana grubu ortaya çıkarmıştır: Afrotheria, Xenarthra ve Boreotheria. Bu üç grup arasındaki ilişkiler tartışma konusudur ve farklı hipotezlerde her üçü de ayrı ayrı bazal olarak önerilmiştir. Onlarca milyon yıl süren göreceli tecritten sonra Afrika-Arabistan Avrasya ile çarpışması ve Panama Kıstağının oluşmasıyla Güney Amerika ile Kuzey Amerika bağlanması günümüzde görülen memeli dağılımını kolaylaştırdı. Yarasalar ve Murinae alt familyasında yer alan kemiriciler dışında hiçbir eteneli memeli ilk insanların 50.000 yıl kadar önce gelmelerine kadar Avustralasya'ya ulaşmamıştır. Yine de bu moleküler sonuçların asıl olarak morfolojik verilere yansımaması sonucu hâlâ tartışmalıdır ve dolayısıyla birçok sistematikçi tarafından kabul görmemektedir. Yine fosil taksonların buna dâhil olmadığını ve çoğu durumda da dâhil olamayacağını belirtmek gerekir. Her ne kadar Mylodon cinsi tembel hayvanlar ve Neandertal insanı Homo neanderthalensis gibi tarih öncesi memelilerden DNA bulunabildiği durumlar olsa bile, fosiller genellikle yalnızca morfolojik analizlerde kullanılabilmektedir. küçükresim|200px [[Dosya:TasmanianDevil 1888.jpg|küçükresim|260px|Tazmanya canavarı, keseli sansargiller familyasının en tanınmış üyesidir.]] [[Dosya:Koala clinging onto a Eucalyptus tree.jpg|küçükresim|260px|Koala, kanguru ve kuskus'un yanında en tanınmış iki ön dişli keselilerdendir.]] [[Dosya:Kangaroo at Motawingi.jpg|küçükresim|260px|Kanguru Avustralya'nın en meşhur türüdür.]] [[Dosya:Elephant addo park.jpg|küçükresim|260px|Filler karada yaşayan en büyük memelilerdir.]] [[Dosya:Manatee photo.jpg|küçükresim|260px|Manati, yüzgeçayaklılar veya balinalar ile akrabalığı olmaksızın suda yaşamaya ayak uydurmuş bir deniz ineğidir]] [[Dosya:Myresluger.jpg|küçükresim|260px|Büyük karıncayiyen (Myrmecophaga tridactyla), en yakın akrabası maymunlara benzeyen tembel hayvanlar ile birlikte dişsiz memeliler takımını oluşturur.]] [[Dosya:Zwergmausmaki--w.jpg|küçükresim|260px|Kedi makileri en küçük maymunlardır.]] [[Dosya:Orangutan 01.jpg|küçükresim|260px|Orangutan, insanımsı bir maymun.]] [[Dosya:Gorilla gorilla gorilla4.jpg|küçükresim|260px|Goriller ağaçları terk edip insanlar gibi yerde yaşamaya alışmış tek insansı maymunlardır.]] [[Dosya:American Beaver.jpg|küçükresim|260px|Kunduz en büyük kemiricilerden biridir.]] [[Dosya:Hystrix leucura (1).JPG|küçükresim|260px|Oklu kirpiler adlarına rağmen kirpigiller ile akrabalığı olmayan kemiricilerdir.]] [[Dosya:Cavia porcellus 002.jpg|küçükresim|260px|Kobay çok sevilen bir ev hayvanı olarak tüm dünyaya yayılmıştır.]] [[Dosya:Arctic Hare.jpg|küçükresim|260px|Kutup tavşanı (Lepus arcticus)]] Aşağıda bulunan taksonomi yalnızca yaşayan plasentalıları yanı Eutheria infra sınıfını içerir: Atlantogenata Afrotheria Klad Afroinsectiphilia Takım Macroscelidea Familya Macroscelididae: (20 tür) Takım Afrosoricida Familya Tenrecidae: (31 tür) Familya Potamogalidae: (3 tür) Familya Chrysochloridae: (21 tür) Takım Tubulidentata Familya Orycteropodidae: (1 tür) Klad Paenungulata Takım Proboscidea Familya Elephantidae: (3 tür) Takım Hyracoidea Familya Procaviidae: (4 tür) Takım Sirenia Familya Dugongidae: (1 tür) Familya Trichechidae: (3 tür) Xenarthra Takım Cingulata Familya Chlamyphoridae: (14 tür) Familya Dasypodidae: (7 tür) Takım Pilosa (=Dasypoda) Alt takım Vermilingua Familya Cyclopedidae: (1 tür) Familya Myrmecophagidae: (3 tür) Alt takım Folivora Familya Choloepodidae: (2 tür) Familya Bradypodidae: (4 tür) Boreoeutheria Euarchontoglires Üst takım Euarchonta Takım Scandentia Familya Ptilocercidae (1 tür) Familya Tupaiidae: (19 tür) Klad Primatomorpha Takım Dermoptera Familya Cynocephalidae: (2 tür) Takım Primates Familya Cheirogaleidae: (32 tür) Familya Lemuridae: (22 tür) Familya Lepilemuridae: (26 tür) Familya Indriidae: (19 tür) Familya Daubentoniidae: (1 tür) Familya Lorisidae: (9 tür) Familya Galagidae: (19 tür) Familya Tarsiidae: (9 tür) Familya Callitrichidae: (41 tür) Familya Cebidae: (14 tür) Familya Cercopithecidae: (137 tür) Familya Hylobatidae: (14 tür) Familya Hominidae: (8 tür) Üst takım Glires Takım Lagomorpha Familya Leporidae: (60 tür) Familya Ochotonidae: (30 tür) Takım Rodentia Alt takım Castorimorpha Familya Castoridae: (2 tür) Familya Geomyidae: (yaklaşık 35 tür) Familya Heteromyidae: (yaklaşık 59 tür) Alt takım Myomorpha Familya Dipodidae Familya Zapodidae Familya Sicistidae Familya Platacanthomyidae Familya Spalacidae Familya Calomyscidae Familya Nesomyidae Familya Cricetidae Familya Muridae Alt takım Anomaluromorpha Familya Anomaluridae Familya Pedetidae Alt takım Hystricomorpha Familya Ctenodactylidae Familya Diatomyidae Familya Hystricidae: (11 tür) Familya Bathyergidae Familya Petromuridae: (1 tür) Familya Thryonomyidae Familya Erethizontidae: (19 tür) Familya Chinchillidae Familya Dinomyidae Familya Caviidae: (18 tür) Familya Dasyproctidae Familya Cuniculidae Familya Ctenomyidae Familya Octodontidae Familya Abrocomidae Familya Echimyidae Familya Capromyidae Familya Heptaxodontidae (yakın geçmişte soyu tükendi) Familya Myocastoridae Alt takım Sciuromorpha Familya Aplodontiidae: (1 tür) Familya Sciuridae Familya Gliridae Laurasiatheria Takım Eulipotyphla Familya Solenodontidae Familya Nesophontidae (yakın geçmişte soyu tükendi) Familya Soricidae Familya Talpidae Familya Erinaceidae Familya Galericidae Büyük takım Chiroptera Takım Chiroptera Alt takım Yinpterochiroptera Familya Pteropodidae Familya Hipposideridae Familya Rhinolophidae Familya Rhinopomatidae Familya Craseonycteridae Familya Megadermatidae Alt takım Yangochiroptera Familya Emballonuridae Familya Nycteridae Familya Mystacinidae Familya Thyropteridae Familya Furipteridae Familya Noctilionidae Familya Mormoopidae Familya Phyllostomidae Familya Myzopodidae Familya Natalidae Familya Molossidae Familya Miniopteridae Familya Cistugidae Familya Vespertilionidae Büyük takım Ferae Takım Pholidota Familya Manidae Takım Carnivora Alt takım Feliformia Familya Nandiniidae Familya Prionodontidae Familya Felidae Familya Viverridae Familya Herpestidae Familya Eupleridae Familya Hyaenidae Alt takım Caniformia Familya Canidae Familya Ursidae Familya Otariidae Familya Odobenidae Familya Phocidae Familya Ailuridae Familya Mephitidae Familya Mustelidae Familya Procyonidae Büyük takım Ungulata Takım Perissodactyla Familya Equidae Familya Tapiridae Familya Rhinocerotidae Takım Artiodactyla (artık Cetacea üyelerini de içerir) Alt takım Suiformes Familya Suidae Familya Tayassuidae Alt takım Tylopoda Familya Camelidae Alt takım Ruminantia Familya Tragulidae Familya Antilocapridae Familya Giraffidae Familya Cervidae Familya Moschidae Familya Bovidae Alt takım Whippomorpha Familya Hippopotamidae İnfra takım Cetacea Parvo takım Mysticeti Familya Balaenopteridae Familya Balaenidae Familya Eschrichtiidae Familya Neobalaenidae Parvo takım Odontoceti Familya Delphinidae Familya Monodontidae Familya Phocoenidae Familya Physeteridae Familya Kogiidae Familya Platanistidae Familya Iniidae Familya Pontoporiidae Familya Lipotidae Familya Ziphiidae Standart ders kitabı sınıflandırması Aşağıda yer alan sınıflandırma, günümüzde yaşayan veya son buzul çağından sonra soyu tükenen memelilerin familya seviyesine kadar sınıflandırılmasıdır. Sınıf Mammalia - Memeliler Alt sınıf/Takım Prototheria - İlkel memeliler (Yumurtlayan memeliler) Takım Monotremata - Tek delikliler Familya Tachyglossidae - Dikenli karıncayiyengiller Familya Ornithorhynchidae - Ornitorenkgiller Alt sınıf Marsupialia/Metatheria - Keseliler/Keseli memeliler Üst takım Ameridelphia (Amerika keselileri) Takım Didelphimorphia - (Yeni Dünya keseli sıçanları) Familya Didelphidae - Keseli sıçangiller Takım Paucituberculata Familya Caenolestidae - Fare keseli sıçanıgiller Üst takım Australidelphia (Avustralya keselileri) Takım Microbiotheria Familya Microbiotheriidae - Chiloé keseli sıçanı Takım Notoryctemorphia Familya Notoryctidae - Keseli köstebekgiller Takım Dasyuromorphia - Yırtıcı keseliler Familya Thylacinidae - Tazmanya kaplanı soyu tükenmiş Familya Myrmecobiidae - Keseli karıncayiyen Familya Dasyuridae - Keseli sansargiller Takım Peramelemorphia - Keseli porsuğumsular Familya Thylacomyidae - Keseli tavşan (Bilbie) Familya Chaeropodidae - Domuzayaklı keseli soyu tükenmiş Familya Peramelidae - Keseli porsukgiller Takım Diprotodontia - İki ön dişliler Alt takım Vombatiformes - Vombatımsılar Familya Phascolarctidae - Koala Familya Vombatidae - Vombatgiller Alt takım Phalangeriformes - Kuskusumsular Üst familya Phalangeroidea Familya Burramyidae - Keseli yediuyuklayangiller Familya Phalangeridae - Kuskusgiller Üst familya Petauroidea - (Uçan keseliler) Familya Pseudocheiridae - Kıvrıkkuyruklu keseligiller Familya Petauridae - Uçar kuskusgiller Familya Tarsipedidae - Balcıl keseli Familya Acrobatidae - Cüce uçar kuskusgiller Alt takım Macropodiformes - Kangurumsular Familya Hypsiprymnodontidae - Misk sıçankangurusu Familya Potoroidae - Sıçan kangurusugiller Familya Macropodidae - Kangurugiller Alt sınıf Placentalia/Eutheria - Eteneliler Üst takım Afrotheria Takım Afrosoricida - Tenreksiler Familya Tenrecidae - Tenrekgiller Familya Chrysochloridae - Altın köstebek Takım Macroscelidea Familya Macroscelididae Takım Tubulidentata - Damarlı dişliler Familya Orycteropodidae - Yerdomuzu Takım Bibymalagasia soyu tükenmiş Familya Plesiorycteropodidae soyu tükenmiş Takım Hyracoidea - Kır sıçanımsılar Familya Procaviidae - Kırsıçanımsıgiller Takım Proboscidea - Hortumlular Familya Elephantidae - Filgiller Takım Sirenia - Denizinekleri Familya Dugongidae - Dugonggiller Familya Trichechidae - Manatigiller Üst takım Xenarthra Takım Cingulata Familya Dasypodidae - Armadillo Takım Pilosa/Edendata - Dişsiz memeliler Alt takım Folivora - Tembel hayvanlar Familya Bradypodidae - Üç parmaklı tembel hayvanlar Familya Megalonychidae - İki parmaklı tembel hayvanlar Alt takım Vermilingua Familya Myrmecophagidae - Karıncayiyengiller Üst takım Euarchontoglires / Glires Takım Scandentia Familya Tupaiidae - Sivri sincapçıkgiller Takım Dermoptera - Abalı memeliler Familya Cynocephalidae - Uçar makigiller Takım Primates - Maymunlar Alt takım Strepsirrhini - Nemli burunlu maymunlar İnfra takım Lemuriformes - Makimsiler Familya Cheirogaleidae - Kedi makisigiller Familya Lemuridae - Makigiller Familya Lepilemuridae - Oyuncu makigiller Familya İndriidae - İndrigiller Familya Daubentoniidae - Ayay İnfra takım Lorisiformes - Lorisiler Familya Lorisidae - Lorisgiller Familya Galagonidae Galagogiller Alt takım Haplorrhini - Kuru burunlu maymunlar İnfra takım Tarsiiformes - Uzun bacaklı makiler Familya Tarsiidae - Cadı makigiller İnfra takım Platyrrhini - Yeni Dünya maymunları Familya Callitrichidae - Marmosetgiller Familya Cebidae - Kapuçingiller Familya Aotidae - Gece maymunugiller Familya Pitheciidae - Sakigiller Familya Atelidae - Örümcek maymunugiller İnfra takım Catarrhini - Eski Dünya maymunları Üst familya Cercopithecoidea - Kuyruklu Eski Dünya maymunları Familya Cercopithecidae - Köpeksi maymunlar Üst familya Hominoidea - İnsansılar Familya Hylobatidae - Gibongiller Familya Hominidae - İnsangiller Takım Rodentia - Kemiriciler Alt takım Sciuromorpha - Sincapsılar Familya Aplodontidae Familya Sciuridae - Sincapgiller Familya Gliridae - Yediuyuklayangiller Alt takım Castorimorpha - Kunduzsular Familya Castoridae - Kunduzgiller Familya Heteromyidae - Kanguru faresigiller Familya Geomyidae - Avurdu keseligiller Alt takım Myomorpha - Sıçansılar Familya Dipodidae - Arap tavşanıgiller Üst familya Muroidea Familya Platacanthomyidae Familya Spalacidae - Kör faregiller Familya Calomyscidae - Fare hamsterigiller Familya Nesomyidae Familya Cricetidae Familya Muridae - Sıçangiller Alt takım Anomaluromorpha Familya Pedetidae Familya Anomaluridae - Düzensiz kuyruklugiller Alt takım Hystricomorpha - Oklu kirpimsiler Familya Diatomyidae İnfra takım Ctenodactylomorphi Familya Ctenodactylidae - Tarak parmaklıgiller İnfra takım Hystricognathi Familya Hystricidae - Oklu kirpigiller Familya Bathyergidae - Toprakkazangiller Familya Petromuridae - Kaya sıçanıgiller Familya Thryonomyidae - Sazlık sıçanıgiller Üst familya Caviomorpha - Kobaysılar Familya Erethizontidae - Yeni Dünya kirpisigiller Familya Chinchillidae - Çinçilagiller Familya Dinomyidae Familya Caviidae - Kobaygiller Familya Dasyproctidae Familya Cuniculidae Familya Ctenomyidae Familya Octodontidae - Sekizdişligiller Familya Abrocomidae - Çinçila sıçanıgiller Familya Echimyidae - Dikenli sıçangiller Familya Myocastoridae - Kunduz sıçanıgiller Familya Capromyidae - Ağaç sıçanıgiller Familya Heptaxodontidae soyu tükenmiş Takım Lagomorpha - Tavşansılar Familya Ochotonidae - Islıklı tavşangiller/Cüce tavşangiller Familya Leporidae - Tavşangiller Üst takım Laurasiatheria/Euarchonta Takım Eulipotyphla/İnsectivora - Böcekçiller Familya Erinaceidae - Kirpigiller Familya Nesophontidae - Karibik sivri fareleri soyu tükenmiş Familya Solenodontidae Familya Soricidae - Sivri faregiller Familya Talpidae - Köstebekgiller Takım Chiroptera - Yarasalar/Uçan memeliler Alt takım Megachiroptera - Büyük yarasalar Familya Pteropodidae - Kanat ayaklılar Alt takım Microchiroptera - Küçük yarasalar Üst familya Rhinolophoidea Familya Rhinolophidae - Nal burunlu yarasagiller Familya Hipposideridae Familya Megadermatidae Familya Nycteridae Üst familya Rhinopomatoidea Familya Rhinopomatidae - Fare kuyruklu yarasalar Familya Craseonycteridae Üst familya Emballonuroidea Familya Emballonuridae - Serbest kuyruklu yarasagiller Üst familya Noctilionoidea Familya Mystacinidae - Yeni Zelanda yarasaları Familya Phyllostomidae Familya Mormoopidae Familya Noctilionidae - Balık yiyen yarasagiller Üst familya Natalioidea Familya Myzopodidae Familya Furipteridae Familya Thyropteridae Familya Natalidae - Huni kulaklı yarasagiller Üst familya Molossoidea Familya Molossidae - Kuyruklu yarasagiller Üst familya Vespertilionoidea Familya Vespertilionidae - Fare kulaklı yarasagiller/Yassı burunlu yarasagiller Takım Pholidota Familya Manidae - Pullu hayvanlar Takım Carnivora - Etçiller Alt takım Caniformia - Köpeğimsiler Familya Amphicyonidae soyu tükenmiş Familya Canidae - Köpekgiller Familya Miacidae soyu tükenmiş Familya Ursidae - Ayıgiller Familya Ailuridae - Küçük panda Familya Mephitidae - Kokarcagiller Familya Mustelidae - Sansargiller Familya Procyonidae - Rakungiller Üst familya Pinnipedia - Yüzgeçayaklılar Familya Odobenidae - Morsgiller Familya Otariidae - Denizaslanıgiller Familya Phocidae - Fokgiller Alt takım Feliformia - Kedimsiler Familya Nimravidae soyu tükenmiş Familya Eupleridae - Madagaskar etçilleri Familya Felidae - Kedigiller Familya Herpestidae - Kuyruksürengiller Familya Hyaenidae - Sırtlangiller Familya Nandiniidae Afrika palmiye misk kedisi Familya Viverridae - Misk kedisigiller Takım Artiodactyla - Çift toynaklılar Alt takım Ruminantia - Gevişgetirenler Familya Antilocapridae - Amerikan antilobu Familya Bovidae - Boynuzlugiller Familya Cervidae - Geyikgiller Familya Giraffidae - Zürafagiller Familya Moschidae - Misk geyiğigiller Familya Tragulidae - Cüce geyikgiller Alt takım Suina - Domuzumsular Familya Hippopotamidae - Su aygırıgiller Familya Suidae - Domuzgiller Familya Tayassuidae - Pekarigiller Alt takım Tylopoda - Topuktabanlılar Familya Camelidae - Devegiller Takım Perissodactyla - Tek toynaklılar Familya Equidae - Atgiller Familya Rhinocerotidae - Gergedangiller Familya Tapiridae - Tapirgiller Takım Cetacea - Balinalar: Balinalar Alt takım Mysticeti - Dişsiz balinalar Familya Balaenidae - Gerçek balinagiller Familya Balaenopteridae - Oluklu balinagiller Familya Eschrichtiidae - Gri balina Familya Neobalaenidae - Küçük gerçek balina Alt takım Odontoceti - Dişli balinalar Üst familya Delphinoidea - Yunussular Familya Delphinidae - Yunusgiller Familya Monodontidae - Beyaz balinagiller Familya Phocoenidae - Musurgiller Familya Physeteridae - İspermeçet balinasıgiller Familya Ziphiidae - Gagalı balinagiller Üst familya Platanistoidea - Nehir yunusları Familya Platanistidae - Ganj ve İndus nehir yunusu Familya Iniidae - Amazon nehir yunusu Familya Lipotidae - Çin nehir yunusu Familya Pontoporiidae - La Plata yunusu Kaynakça Dipnotlar Bibliyografya Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder (Hrsg.): Mammal Species of the World. 3. Ausgabe. Johns Hopkins University Press, Baltimore 2005, 2.142 Seiten, ISBN 0-8018-8221-4.