Memlûk Kıpçakçası

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

küçükresim|Memlûk Kıpçakçası‘nın haritası Memlûk Kıpçakçası ya da Mısır Kıpçakçası, Mısır‐Suriye Kıpçakçası veya Arap harfli Kıpçak Türkçesi, aşağı yukarı XIII. yüzyılın ortalarından XV. yüzyılın sonuna kadar Mısır ve Suriye'de Memlûk Sultanlığında kullanılmış Eski Kıpçakçaya giren ölü bir Türk dilidir. Eski Kıpçak Türkçesine ait eserlerin büyük çoğunluğu Memlûkler döneminde kaleme alınmıştır. Bu sahadaki eserlerin dili XV. yüzyılın sonlarına doğru yerini bütünüyle Oğuz Türkçesine bırakmıştır. Codex Cumanicus dışında diğer Eski Kıpçak Türkçesi eserlerinin çoğu, en önemli unsurunu Kıpçakların oluşturduğu Mısır ve dolay yurtlarda kurulan Memlûk egemenliği sırasında, Arap çevresinde, egemen topluluğu oluşturan Türklerin dilini öğretmek ereğiyle yazılmış sözlük ve gramerler olup, ayrıca fıkıh, okçuluk, binicilik, atçılık vb. konularda yazılmış bazı eserler de vardır. Philologiae Turcicae Fundamenta’da Eski Türkçe döneminin Orta Çağ'daki devamı sayılan Orta Türkçe dönemi Batı Orta Türkçe (Kumanca, Memlûk Kıpçakçası, Ermeni Kıpçakçası) ve Doğu Orta Türkçe (Karahanlı, Harezm ve Çağatay) diye ikiye ayrılmıştır. Alfabe Oğuz-Kıpçak karışımı Memlûk Kıpçakçasıyla yazılmış eserler dil bakımından tam bir benzerlik göstermezler. Eski Kıpçak Türkçesi dil özellikleri ile Oğuzca (Batı Türkmenleri tarafından kullanılan Türkmence) ve Harezm Türk yazı dilleri özellikleri eserlerde az veya çok, karışık şekilde bir arada görülebilmektedir. Bölgeye yayılan ve göç ederek güneye gelen Oğuz Türk boylarının, Kıpçak Türkleri ile birkaç asır sonra tekrar birleşmeleri ve kaynaşmaları sonucu Türk dili tarihinde Kıpçakçanın Oğuzcalaşması (Türkmenceleşmesi) olayı meydana gelmiştir. Janos Eckmann, dil özelliklerine göre; Harezm-Altın Ordu yazı diline çok yakın olan Asıl Memluk Kıpçakçası ile Karışık Oğuz-Kıpçakça ile yazılmış olanlar diye iki gruba ayırır. Karışık olanları Oğuz veya Kıpçak özelliklerini yansıtma derecesine göre; a) Kıpçak ögelerinin daha çok olduğu grup b) Oğuzca, yani Anadolu Türkçesi ögelerinin daha çok olduğu grup olarak iki alt başlıkta toplar. Tibor Halasi-Kun, üç Memlûk diyalektinden bahseder: Kıpçak, Oğuz (Türkmen) ve karışık Kıpçak-Oğuz diyalekti (sonuncusu oluşum bakımından Türkçe, Farsça ve Arapça unsurlar ihtiva eden Osmanlıcaya benzerdir). Eserler Memlûk Kıpçakçası ile kaleme alınan ve günümüze kadar gelebilen eserlerden bazıları: Sözlük ve Gramerler Kitâbü'l-İdrâk li Lisâni'l-Etrâk (İdrak) Türk Dilini Anlama Kitabı Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve ʿAcemi ve Muğalî Et-Tuhfetü'z-Zekiyye fı'l-Lûğati't-Türkiyye El-Kavânînü'l-Külliyye Li-Zabti'l-Lûgati't-Türkiyye Ed-Dürretü'l Mudiyye fi'l-Lügati't-Türkiyye Fıkıh eserleri İrşâdü'l-Mülûk ve's-Selâtîn Kitâb-ı Mukaddime-i Ebû'l-Leysi's-Semerkandî Kitâb fi'l-fıkh Kitâb fi'l-Fıkh bi-Lisâni't-Türkî Mukaddemetü'l-Gaznevi fi'i-ʿİbâdât (Ziyâ'u'l-Ma'nevî) Tercüme Şerhü'l-Menâr Okçuluk ve Atçılık eserleri Baytaratü'l-Vâzıh Münyetü'l-Guzât Kitâbü'l-Hayl Kitâb fi-ʿilmi'n-Nüşşâb (Hulâsa) Edebî eserler Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistan bi't-Türkî) Ayrıca bakınız Ermeni Kıpçakçası Kaynakça Kategori:Türk dili tarihi Kategori:Kıpçak grubu Kategori:Kıpçaklar Kategori:Ölü diller

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Memlûk Kıpçakçası

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi