Meninksler

[bullvar_katip]

Meninksler (tekil: meninks), merkezi sinir sistemini çevreleyen zar tabakalarına verilen addır. Dura mater, araknoid mater ve pia mater yapıları bir araya gelerek meninks zarlarını oluşturmaktadır. Pia mater ve araknoid mater zarları birlikte leptomeninks adıyla anılmaktadır. Beyin-omurilik sıvısı, omurgada ve kafatasında araknoid materin hemen altındaki subaraknoid boşlukta dolaşmaktadır. Meninksler, hem internal hem de eksternal karotid arterlerden çıkan dallar tarafından beslenmektedir. Kirli kan genellikle en yakın sinüse aracılığıyla internal juguler venlere akmaktadır. Meninkslere ait lenfatik damarlar, çeşitli çözünmüş maddeleri toplamaktadır. Meninkslerin önemli bir görevi beyne koruyucu bir kaplama sağlamaktır. Kan-beyin bariyerinin oluşumuna katkıda bulunmaktadır. Buna ek olarak meninksler, çevre doku ile etkileşimin sağlandığı ek bir merkezi sinir sistemi bariyeri işlevi görmektedir. küçükresim|Meninkslerin şematik gösterimi.|480x480pik Yapı Dura Mater Dura mater (diğer adıyla pachymeninks), kafatasındaki ve omurgadaki sinir yapılarını çevreleyen sürekli bir kollajen tabakası oluşturmaktadır. Dura, 3 tabakadan oluşmaktadır. Dışta endosteal (yani periosteal) tabaka, ortada meningeal tabaka ve içte sınır hücre tabakası bulunmaktadır. Duranın dış endosteal tabakası kafatasının periostunu oluşturmaktadır. İç sınır hücre tabakası araknoid matere yapışan hücrelerden meydana gelmektedir. Araknoid özelleşmeleri ve kortikal damarlar nedeniyle dura mater, beyin-omurilik sıvısının emiliminde rol oynamaktadır. Dura mater, orbital periost ile süreklilik sağlamaktadır. Aynı zamanda kraniyal sinirlerin çoğuna ve tüm omurilik sinirlerine kısa bir mesafede eşlik ederek ilgili kılıflarıyla kaynaşmaktadır. Kirli kanı taşıyan sinüsleri çevreleyen dura mater, beynin alt bölgeleri arasındaki ana sınırlarda boşluğa katlanmaktadır. Bu sayede dura mater dört septaya neden olmaktadır: Falx cerebri, beyin yarım kürelerini ayırmaktadır. Tentorium cerebelli, serebellum (beyincik) ile beynin oksipital lobları arasında yerleşmektedir. Orta hatta falx serebriye bağlanmasıyla desteklenmektedir. Falx cerebelli beyin yarım kürelerini ayırmak için alçalmaktadır. Diaphragma sellae, hipofiz bezinin oturduğu çukurun çatısını oluşturmaktadır. Duranın en küçük katlantısıdır. Araknoid Mater Araknoid mater dura ile doğrudan temas halinde bulunan hassas ve damarsız bir tabakadır. Beyin-omurilik sıvısı dolu subaraknoid boşlukla ayrılmaktadır. Araknoid villus veya granülasyon yapıları aracılığıyla beyin-omurilik sıvısının dolaşımını sağladığı düşünülmektedir. Araknoidin şekli gevşek bir şekilde oturan bir kese gibi görünmektedir. Araknoid materin temelde iki yaprağı bulunmaktadır. Dış yaprağı çok dar hücreler arası boşluklarla yakın bir şekilde paketlenmiştir. Araya giren bağ dokusu veya taban zarı (basal membran) yoktur. Araknoidin iç tabakasından kaynaklanan kollajen demetleri, pia mater ile kaynaşmak için subaraknoid boşluk boyunca trabeküller olarak uzanmaktadır. Ayrıca araknoid, bir bariyer tabakası oluşturmaktadır. Bu bariyer fiziksel (sıkı bağlantılar) ve metabolik (enzimler) işlevlerin yanında taşıma işlevinde rol oynamaktadır. Fizyolojik veya patolojik durumlarda bariyer düzenlenebilmektedir. Pia Mater Pia mater, beyni ve omuriliği doğrudan saran, hassas ve oldukça damarlanmış bir tabakadır. Beyinde yerleşen pia mater, organın kıvrımlarını takip etmektedir. Pia mater, pürüzsüz yüzeyli ince bir hücre tabakasından ve kollajen liflerden oluşan bağ dokusundan oluşmaktadır. Kolajen lifleri çeşitli yönlerde yerleşmiştir. Pia, subaraknoid boşluktaki damarların dış taraftan kaplanmasını sağlamaktadır. Subaraknoid boşluğu subpial ve perivasküler boşluklardan ayıran sürekli bir katman oluşturmaktadır. Su ve düşük moleküler ağırlıklı maddelere ek olarak enflamasyonla ilişkili hücreler pia materden geçebilmektedir. Pia materin potansiyel olarak beyin-omurilik sıvısının devri ile ilişkili olabileceği öne sürülmektedir. Subaraknoid boşluk Subaraknoid boşluk, normalde araknoid ile pia mater arasında bulunan boşluktur. Beyin-omurilik sıvısı ile doldurularak omuriliğe kadar devam etmektedir. Magendie forameni ve Luschka forameni gibi yapılarla beyin beynin ventrikül sistemi ile subaraknoid boşluklar arasındaki bağlantı sağlanmaktadır. Beyin-omurilik sıvısının düzenlenmesinde subaraknoid boşluğun lenfatik damarlar aracılığıyla rol oynayabileceği göz önüne alınmaktadır. Subaraknoid boşlukta kollajenden zengin subaraknoid trabekül yapısını bulundurmaktadır. Bu yapı çeşitli bölgelerde farklılıklar gösterebilmektedir. Subaraknoid boşluğun genişlediği yerlerde bazal subaraknoid sisternler oluşmaktadır. Bu genişlemeler kraniyal sinirleri ve ilgili damarları iletmektedir. Subaraknoid boşluk, kan basıncı dalgalanmalarından korunması için gerekli ortamı oluşturmakla görevlidir. Merkezi sinir sistemindeki kimyasal ortamın düzenlenmesiyle ilişkilidir. Klinik Önemi Meninksler yaprakları arasında veya meninks boşluklarında kanamalar görülebilmektedir. Genellikle travmatik bir olaydan sonra damarı çevreleyen dokuların yırtılmasıyla meydana gelmektedir. Enflamasyon ve pıhtılaşma gibi yolları harekete geçirmektedir. Baş ağrısı, mide bulantısı, nöbetler gibi nörolojik belirtiler göstermektedir. Koma, baş ağrısı, kusma, nöbetler, boyun sertliği ve artmış diyastolik kan basıncı gibi bulgular kanama olasılığını arttırmaktadır. Yalnızca nörolojik görüntüleme ile kesin tanı sağlanmaktadır. Buna ek olarak kanser (menenjiom), granülomatöz hastalık (sarkoid) ve metastaz (genellikle kitle lezyonları) meninkslerde görülebilmektedir. Ayrıca çeşitli enfeksiyon ajanları nedeniyle menenjit ortaya çıkabilmektedir. Bakteri kaynaklı menenjit bir acil olarak değerlendirilmektedir. Gerekli müdahale zamanında yapılmadığında önemli zararlarla ve ölümle karşılaşılabilmektedir. Bakteriyel menenjit görülme sıklığı, rutin çocukluk dönemi aşılarıyla birlikte önemli ölçüde azalmıştır. Kaynakça Kategori:Anatomi Kategori:Nöroanatomi