Metzengerstein

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Metzengerstein (alt başlığı A Tale In Imitation of the German), Amerikalı yazar ve şair Edgar Allan Poe'nun yayımlanan ilk kısa öyküsü. Öykü ilk defa, Philadelphia'daki Saturday Courier dergisinde 1832 yılında yayımlandı. Öyküde, Berlifitzing ailesiyle yüzyıllardır kan davası sürdüren Metzengerstein ailesinin son ferdi olan genç Baron Frederick anlatılır. Frederick'in çıkardığından şüphelenilen bir yangında Berlifitzing Kontu'nun ölmesinin ardından ortaya çıkan ve daha önce kimsenin görmediği vahşi bir at genç baronun ilgisini çeker. Metzengerstein öykünün sonunda, bu at tarafından yanmakta olan kendi evinin içine doğru götürüldüğünde, suçunun cezasını da çekmiş olur. Metzengerstein, Gotik edebiyatın birçok geleneksel unsurunu kullanır, hatta bazılarını abartır. Bu sebeple kimi araştırmacılar, Poe'nun bu öyküyü Gotik hikâyeleri hicvetmek amacıyla yazdığını öne sürmüştür. Öyle olsa da, bu öyküde yer alan birçok unsura, Poe'nun daha sonraki eserlerinde sıklıkla rastlanacaktır. Kasvetli kale imgesi ve kötülüğün gücü de bu unsurlar arasındadır. Öyküde aristokrat bir ailede büyütülen bir yetimden bahsedilmesi, bazı eleştirmenlere göre otobiyografik bir göndermedir. Poe bu öykü ile, Saturday Courier tarafından düzenlenen bir yarışmaya katılmıştı. Öykü ödül kazanmadı ancak yine de Ocak 1832'de bu gazetede yayımlandı. Bunun ardından, Poe'nun hayatta olduğu süre boyunca, yazarın izniyle sadece iki defa daha basıldı. Bunların sonuncusunda, öykünün alt başlığı kaldırıldı. Poe bu öyküye Tales of the Folio Club ve Phantasy Pieces isimlerini vereceği kendi derlemelerinde de yer vermek istiyordu. Ancak her iki kitap da yayımlanmadı. Özet Öykü Macaristan'da, iki düşman aile olan Metzengersteinlar ve Berlifitzingler arasında geçer. İki aile arasındaki kan davası kimsenin hatırlamadığı kadar eski tarihlere dayanmaktadır. Anlatıcı bu düşmanlığın, eski bir kehanetten kaynaklandığını öne sürer: "Yüce bir isim korkuyla düşecek sürdüğü attan, Metzengerstein'ın ölümlülüğü Berlifitzing'in ölümsüzlüğüne galip geldiğinde". Genç Metzengerstein Baronu Frederick 18 yaşında ailesinin mirasını elde eder (öykünün farklı basımlarında Frederick'in yaşı farklı belirtilmiştir) ve hemen etrafına zulmetmeye başlar. Öyle ki, zulumleri Hirodes'i bile geride bırakır. Frederick'in mirası yönetmeye başlamasında birkaç gün sonra, rakip aile Berlifitzingler'in ahırlarında çıkan bir yangında ailenin başında bulunan William Von Berliftizing ölür. Metzengerstein'ın ahırları bizzat kundakladığı düşünülmektedir. Aynı gün, şatosundaki bir salonda yangın yerinden gelen sesleri dinlemekte olan Metzengerstein'ın gözü, bir goblendeki acayip renkli ata takılır. Goblendeki sahnenin arka planında, atın yere düşmüş binicisi olan bir Berlifitzing, bir Metzengerstein tarafından öldürülmektedir. Frederick bir an atın hareket ettiği sanısına kapılır. Atın gözlerinde artık "enerjik ve insansı bir ifade" vardır. Birkaç dakika sonra şatonun avlusunda, üç seyisin ateş rengi bir atı zaptetmeye çalıştıklarını görür. Atın alnına "W.V.B." harfleri dağlanmıştır. Seyislerden biri bu harflerin William Von Berliftizing'in adının baş harfleri olabileceğini söyler, ancak şatodaki kimsenin bu konuda bilgisi yoktur. At bir süre sonra "vahşi ve şeytani" özellikler göstermeye başlar. Bu gizemli ata binme cesaretini sadece baron göstermektedir. Günden güne Metzengerstein, bir bağımlı gibi sürekli ata binmeye başlar ve mülkünün işleriyle daha az ilgilenir. Fırtınalı bir gecede Metzengerstein yine atını sürmekteyken şatosunda yangın çıkar. Kontrolden çıkan at, binicisiyle birlikte ateşlerin içine doğru atılır ve böylece Metzengerstein soyunun son temsilcisi de ölür. Korku içindeki tanıklar, şatonun alevlerinin üzerindeki dumanların devasa bir at şekli oluşturduğunu görürler. Analiz Öyküde açıkça belirtilmese de, atın ölen Berlifitzing'in kendisi olduğu ima edilir. Öykünün ilk paragrafında, bir insanın ruhunun başka bir canlıya aktarılması olan ruh göçünden bahsedilir. Diğer kanıtlar, salondaki goblen, birden ortaya çıkan atı kimsenin tanımaması ve öykünün başında bahsi geçen kehanette Berlifitzingler'in ölümsüzlüğünün vurgulanmasıdır. Öykü, insanın kendi yarattığı kötülüğün kendi ruhunu ele geçirebileceğine dair bir uyarı şeklindeki bir alegori olarak da okunabilir, ancak Poe öyküde özel bir ahlak dersi vermez. Bu tür bir kötülük, kişinin nefreti ya da gururu yüzünden ortaya çıkabilir. Poe bu öyküde Alman kültürünün birçok geleneksel unsurunu kullanır. Bunların en açık örneği, Gotik edebiyatta tipik olan kasvetli ve eski şatodur. Öyküde ayrıca, gizli saplantılara ve sırlara dair ipuçları, önsezi şeklindeki kehanetler, birbirine rakip aileler gibi diğer tipik Gotik edebiyat unsurları da yer alır. Bu unsurlar, Poe'nun kullanımından önce de, onlarca yıl boyunca Avrupa'daki ve Birleşik Amerika'daki popüler edebiyatın temel ürünleri olmuştur. A Tale in Imitation of the German (Alman Taklidi Bir Öykü) altbaşlığı sebebiyle, Poe'nun bu Gotik unsurları bilerek abartmak yoluyla, bu türü yergi ya da burlesk biçimde ele alıp almadığı, araştırmacılar ve eleştirmenler arasında anlaşmazlık yaratan bir konudur. Öykünün bir yergi olduğuna dair başka bir kanıt ise, Poe'nun 1832'de yayımladığı diğer üç öykünün (Dük De LOmelette, Bir Kudüs Öyküsü ve Bon-Bon) yazarın deyimiyle "yarı şaka yarı hiciv" hikâyesi olmasıdır. Öyküde ayrıca, mizah unsuru olarak ironi kullanılır: Kehanete göre Metzengersteinlar'ın ölümlülüğü Berlifitzingler'in ölümsüzlüğüne galip gelecektir, ancak bunun tam tersi gerçekleşir. Yine de Metzengersteinın özellikle bir yergi biçiminde yazılmış olduğu düşüncesi tartışmalıdır, çünkü Poe birçok yeniden basımda öykünün bazı abartılı bölümlerini çıkarmıştır. Öyküdeki Almanya, ya da genel olarak Avrupa vurguları, öykünün Orta Çağ'da geçtiğini düşündürür, ancak gerçek zaman belirsizdir. Öykünün atmosferi gerçekçi ve doğaüstü dünyaları birleştirken kahramanların patolojik duygusal durumlarını da betimler, ki bu durum muhtemelen Ludwig Tieck ve E. T. A. Hoffmann'ın eserlerinin etkisinden kaynaklanır. Metzengerstein, Usher Evi'nin Çöküşünün ve başka eserlerin habercisi olarak görülür. Poe'nun sonraki eserlerinde sıkça yer vereceği ve bu öyküde ilk kez kullandığı unsurlardan bazıları, garip şekilli odalar sahip kasvetli bina, uzak ve tenha bir yerdeki arazi, canlı renkler, tonozlu yeraltı odaları ile yok edici kötücül bir güç ve intikam alma temalarıdır. Yazarın sonraki eserlerinde de Metzengerstein gibi büyük servete sahip karakterler yer alır; örneğin Roderick Usher, Ligeiadaki anlatıcı, Altın Böcekte hazine bulan Legrand gibi. Poe ayrıca dişleri bir simge olarak ilk defa bu öyküde kullanır. Atın dişleri "mezarsı ve iğrenç" sözleriyle tanımlanır. Poe daha sonraki eserlerinde, Bay Valdemar Vakasındaki Gerçeklerde hipnotize edilmiş adamın dudaklarının dişlerinin arasında acıyla burulmasında, Berenicede anlatıcının dişlerle ilgili takıntısında, Aksak Kurbağadaki diş gıcırtılarında olduğu gibi, dişleri ölümlülüğün sembolü olarak kullanacaktı. Aksak Kurbağada ayrıca, ceza olarak yanarak ölüm de tekrar kullanılacaktı. Poe, dönemin korku edebiyatının popülerliğini kullanıyordu ancak, kan ve dehşet öyküleri yerine, kahramanlarının aklından geçenleri anlatmayı tercih ederek, diğer örneklerden farklı eserler veriyordu. Öyküde otobiyografik vurgular da vardır. Örneğin şato, Poe'nun üvey babası John Allan'ın Richmond'daki Moldavia olarak anılan evini temsil eder. Bu yoruma göre Kont John Allan, genç Metzengerstein ise Poe'nun kendisidir. Poe ve Metzengerstein, küçük yaşta kimsesiz kalmışlardır. Poe bu öyküyü yazmakla bir tür terapi uygulamış olabilir; öykü yoluyla "John Allan" yok edilir ancak karşılığında Poe da yok olur. Öykünün sonundaki yangın sahnesinde Poe, 1811'de annesi Eliza Poe'nun ölümünden üç hafta sonra çıkan ölümcül Richmond Tiyatrosu yangınını canlandırmış olabilir. Yayımlanma geçmişi [[Dosya:Metzengerstein-SLF.jpg|küçükresim|Metzengersteinin Southern Literary Messengerda Ocak 1836'da yayımlanmış hâli]] Poe öyküyü ilk olarak Saturday Courierın öykü yarışmasına gönderdi. Öykü ödül kazanamadı ama yarışmadan birkaç ay sonra, 14 Ocak 1832'de bu gazetede yayımlandı. Poe'nun adının yer almadığı bu basım, yazarın herhangi bir öyküsünün ilk basımıydı. Poe bu ilk baskı için büyük ihtimalle ücret almadı. A Tale In Imitation of the German alt başlığı öyküye, Ocak 1836'da Southern Literary Messengerda yapılan ikinci basımda, muhtemelen Alman korku öykülerinin popülerliğinden faydalanmak amacıyla eklendi. 1840'ta öykünün Tales of the Grotesque and Arabesque derlemesinde yer alan versiyonunda bu alt başlık yeniden kaldırılmıştı. Metzengerstein, Poe'nun duyurusunu yaptığı ancak hiçbir zaman gerçekleştirmediği öykü derlemesi olan Tales of the Folio Clubda yer alacak on bir öyküden biri olacaktı. "Folio Club", Poe'nun sözleriyle "edebiyatı yok etmek isteyen bir grup ahmaktan" oluşan hayalî bir edebiyat derneği olacaktı. Her ayki toplantıda üyelerden biri bir öykü sunacaktı. Baltimore Saturday Visiterda, bu öyküler için 1 dolar karşılığında abonelik alınabileceğine dair reklamlar yayımlandı. Ancak bir hafta sonra gazete, yazarın öykülerini Philadelphia, Pennsylvania'da yayımlatmak üzere geri çektiğini açıkladı. Poe bu öyküye ayrıca, Phantasy Pieces ismini vereceği başka bir derlemede The Horse-Shade (At Gölgesi) ismiyle yer vermeyi düşündü ancak bu kitap da basılmadı. İlk birkaç basımda, Baron'un annesinin tüberkülozdan öldüğüne dair bir cümle vardı. Baron, "Bu yolda ilerlemek için dualar ettim. Sevdiklerimin tümünün bu nazik hastalıktan can vermesini dilerim" diyordu. Genel kanıya göre Poe henüz çocukken, annesi Eliza Poe'yu tüberküloz sebebiyle kaybetmişti. Eşi Virginia da aynı hastalıktan 1847'de öldü. Eşinin ölümünden sonra Poe'nun kadın karakterlere yaklaşımı değişti ve ölmek üzere olan hasta kadınlar öykülerinde yer almaya başladı. Ölüme karşı bu romantik yaklaşım dönemin yazınında yeni değildi. Örneğin John Keats'in Ode to a Nightingale isimli şiiri Poe'yu etkilemiş olabilirdi. Tepkiler Joseph C. Neal, Pennsylvaniandaki 6 Aralık 1839 tarihli yazısında, Metzengerstein ile Tales of the Grotesque and Arabesque isimli kitapta toplanan diğer öykülerde, çok çeşitli arabesk ve grotesk tasvirler bulunduğunu, bunun Alman ekolüne duyulan derin ve acı verici bir ilginin sonucu olduğunu söyledi. Poe'ya büyük bir kişisel borcu olduğunu ifade eden Rudyard Kipling ise, öldürdüğü adamın atı tarafından cezalandırılan bir karakterin yer aldığı The Phantom Rickshaw isimli öyküsünde Metzengersteindan ilham aldı. Uyarlamalar Metzengerstein, Roger Vadim'in 1968 tarihli Şeytanın Kurbanları (Histoires extraordinaires) filminin üç bölümünden biri olarak sinemaya uyarlandı. Jane Fonda ile Peter Fonda'nın oynadığı bu bölümün başlığı Metzengerstein olsa da, senaryo Poe'nun öyküsüne sadık değildi. Rumen besteci Joan Balan ise, 1934'te öyküden hareketle Das Feuerpferd isimli bir piyano parçası besteledi. Kaynakça Dış bağlantılar Philadephia Saturday Courierdaki 1832 tarihli ilk basımın tam metni Edgar Allan Poe Society'de öykünün yayımlanma geçmişi Kategori:Edgar Allan Poe hikâyeleri Kategori:1832 hikâyeleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Metzengerstein

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi