Midilli (ada)

[bullvar_katip]

Midilli (Yunanca: Λέσβος 'Lésvos'; Osmanlıca: مدللى), Ege Denizi'nin kuzeydoğusunda bulunan, dağlık bir Yunan adasıdır. Yunanistan'ın ana karasından çok Türkiye'nin Ayvalık ile Dikili ilçelerine yakın olan ada, Girit ve Eğriboz'dan sonra Yunanistan'ın en büyük üçüncü adasıdır. Başkenti Mytilene'dir. Ünlü Yunan şairleri Alcaeus ve Sappho'nun memleketidir. Eşcinsel kadın şair Sappho'ya atfen, Lésvoslu anlamına gelen lezbiyen sözcüğü 1800'lü yıllardan itibaren kadın eşcinsel anlamında kullanılır olmuştur. 1467 yılında Barbaros Hayreddin Paşa bu adada doğmuştur. Adlandırma Midilli: Midilli adı, adanın merkezi olan Midilli'den (Rumca: Μυτιλήνη - Mytilíni) türetilmiştir. Zümrüt Ada: Adanın diğer yarı kurak Ege adalarının aksine yoğun ormanlık oluşu nedeniyle, adaya zümrüt yakıştırması yapılmıştır. Ada için "zümrüt ada" benzetmesi yapılır. Avrupalı seyyahlar adanın yeşil örtüsünü şu şekilde anlatıyor; Şimdiye kadar Doğu'da gördüğüm yerler içinde Midilli kıyıları kadar göze hoş gelen bir yer olmadığını söyleyebilirim. Çam ve meşe ağaçları dorukları taçlandırmakta. Denize kadar dağ yamaçları zeytin ormanlarıyla örtülü, bir karış kara toprak gözükmüyor. Her taraf yemyeşil çimlik çimenlik, bağlar ve portakal bahçeleriyle kaplı. Ağaçların arasından seçilen aşı boyalı evler çok bakımlı, köyler çok güzel. Ve bu yeşillik yakıcı yaz mevsimi süresince kalıyor. Tarihçe [[Dosya:Sir Lawrence Alma-Tadema, RA, OM - Sappho and Alcaeus - Walters 37159.jpg|sol|küçükresim|Sapfo, şair Alcaeus’u kithara çalarken dinlerken. (Lawrence Alma-Tadema, 1881)]] sol|küçükresim|Roma su kemerinin görünüşü Tarih öncesi dönemden beri önemli olan ve Karadeniz yolu üzerinde bulunan ada halkı erken bir tarihte Trakya ve Troas'ta sömürgeler kurdu ve adalı tacirler Naukratis'e dek gitti. Birkaç rakip site (Antissa, Eresos, Pyrrha, Methymna ve Midilli) arasında paylaşıldı; Midilli, nüfuzunu Methymna dışında öbürlerine kabul ettirdi. Arkaik dönemde aristokrasinin çeşitli kesimleri arasında şiddetli siyasal çatışmalar meydana geldi. Terpandros, Arion, Alkaios gibi şairlerin ve Theophrastos, Hellanikos gibi filozofların yetiştiği Midilli'de düşün yaşamı canlıydı. Kültür sadece erkeklerin tekelinde değildi (örneğin, rahibe Sappho burada bir genç kızlar okulu kurmuştu). Adanın siyasal tarihi İyonya'nınkiyle içiçedir. Persler'e boyun eğen Midillililer sonra ayaklandılar ve Delos Konfederasyonu'na katıldılar. MÖ 428'de Midilli, Atina egemenliğine karşı ayaklandı. Adada yaşayan herkesi öldürmeyi tasarlayan Atinalılar sonra Midilli'ye bir klerukhia göndermekle yetindiler. Daha sonra İskender İmparatorluğu'nun, Mısır'daki Ptolemaios hanedanının, Roma İmparatorluğu'nun sınırları içinde kalan Midilli, Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesi üzerine Bizans'ın payına düştü. İstanbul'u Latinler'in işgalinden sonra bir süre Venediklilerin elinde kaldı. İmparator Yuannes, adayı 1355'te kız kardeşi ile evlenen Cenevizli I. Francesco Gattilusio'ya verdi. Ada 15. yüzyılın ortalarına kadar Gattilusio ailesi tarafından yönetildi. Osmanlı zamanında Midilli [[Dosya:Lesbos and Ayvalik by Piri Reis.jpg|200px|küçükresim|Piri Reis'in haritasında Midilli ve çevresi]] 1462'de Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı topraklarına katıldı ve Kaptanpaşa eyaletine bağlı bir sancak olarak yönetildi. 19. yüzyılın ortalarında adadaki Türk nüfusu, toplam ada nüfusunun %16'sına kadar çıkmıştı. Midilli sancağı içindeki yönetim birimleri Midilli Şehri, Yere (Bere) Nahiyesi (Midilli’ye bağlı), Ayasu Nahiyesi (Midilli'ye bağlı), Mande Nahiyesi (Midilli’ye bağlı), Herse Nahiyesi (Midilli’ye bağlı), Kalonya Nahiyesi (Midilli’ye bağlı), Polihnit Nahiyesi (Midilli’ye bağlı), Pilimar/Pilmar Kazası, Molova Kazası, Yunda Kazası (Ayvalık'a bağlı şimdiki Alibey / Cunda adası). Balkan Savaşları Balkan Savaşı sırasında da Yunanların bir kurşun dahi atmadan işgal ettiği (Ocak 1913) ada, Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913) ile Yunanistan'a bırakıldı. 1922 yılında yapılan mübadelede adadaki Türk nüfus Anadolu'daki Rum nüfus ile yer değiştirdi. II. Dünya Savaşı Midilli, II. Dünya Savaşı'nın Balkan seferi sırasında, 4 Mayıs 1941'de, Atina'dan üç gün sonra Alman birlikleri tarafından işgal edildi. Ocak 1942'de Midilli'de bu adaların bulunduğu bölge için 982 yerel komutanlık kuruldu. Yiyecek tedarik durumu 1941'in sonunda felaketti. Korgeneral Curt von Krenzki Berlin'e bağlandı ve 40 gün boyunca ekmek verilmedi. Komünist kurtuluş hareketi Ocak 1942'de ortaya çıktı. 10 Eylül 1944'te sona eren 40 aylık Alman işgali sırasında toplam 42 infaz gerçekleştirildi; ilk üçü Midilli limanındaydı, daha sonra -kamuoyunun dikkatini çekmek için- Tzamakia plajında infazlar yapıldı. 2016 yılında 1945 yılında inşa edilen ve yeri "tarihi anma" yeri olarak tanımlayan anıta ek bir plaket yerleştirildi. İşgal yıllarında ada halkının birçoğu Türkiye'ye kaçmıştır. Coğrafya küçükresim|Midilli adası küçükresim|right|Midilli Topografyası küçükresim|Olimpos Dağı'nın zirvesi Midilli'nin üzerinde 967 metre yükselir küçükresim|Agiasos köyü Midilli, kuzeyden ve doğudan Türkiye kıyılarına (Edremit Körfezi) bakan, Ege denizinin uzak doğusunda ve Midilli Boğazı en dar noktasında yaklaşık genişliğindedir. Geç Paleolitik/Mezolitik çağlarda Son Buzul Dönemi'nin bitiminden önce Anadolu anakarasına katılmıştır.. Adanın şekli kabaca üçgendir ancak güney sahilinde ve güneydoğuda Gera'da bir girişi olan Kalloni körfezleri tarafından derinden kesilmiştir. Ada, 2 büyük körfez; Yera (Geras) ve Kalonya (Kallonis) körfezleri ile çok sayıda koylara ve burunlara sahiptir. Adanın en önemli ovaları Kalonya (Kalloni), Ippion, Perama ve Herse (Eressos) ovalarıdır. En yüksek dağlar ise Olymbos, Lepetimnos ve Psilokoudouno dağlarıdır. Ada zeytin ağacı yönünden zengin olması ile birlikte çam, köknar, çınar, kestane, kayın ağaçları ile de bezenmiştir. Adanın batı kesimi çorak, doğu kesimi ise zeytinlik ve çamlıktır. Ulaşım Adaya Yunanistan'dan ulaşmak için deniz ve hava yolu kullanılmaktadır. Hava ulaşımı Adanın tek havaalanı Midilli merkezinin 8km güneydoğusundadır. Atina'dan günde 5 kez, Selanik'ten günde 1 kez sefer yapılır. Haftada iki kez Sakız (Chios) ve haftada birkaç kez Limni (Limnos) adalarından sefer vardır. Deniz ulaşımı Pire, Kavala ve Sakız adasından haftada birkaç kez düzenli arabalı feribot seferleri yapılmaktadır. Selanik, Rodos, Rafina, Limni, Volos, Sisam, Dedeağaç ve Eğriboz'un kuzeydoğusundaki Kymi kasabasından da yine haftanın belirli günleri deniz yolu ile ulaşılabilmektedir. Adanın en yakınında Türkiye'nin Ege kıyıları vardır. Midilli Boğazı boyunca Türkiye'nin Ayvalık, Dikili ve Akçay merkezleri ile de yaz aylarında düzenli feribot seferleri yapılır. Ayvalık'tan her gün saat 18.00'de, Foça'dan pazartesi-çarşamba-Cuma-Pazar saat 18.00'de-cumartesi saat 11.00'de olmak üzere haftada 5 gün, Dikili'den haftada 1 kez feribot kalkmaktadır. Altınoluk ile de feribot seferlerinin başlatılması için çalışmalar yapılmaktadır. Karayolu ulaşımı Adadaki karayolu ulaşım ağı özellikle başkent Midilli çevresinde gelişmiştir. Ekonomi 200px|sağ|küçükresim|Adadaki bir tuz üretim tesisi küçükresim|Eski Midilli İli'nin ve şimdiki Midilli Bölge Birimi'nin binası küçükresim|80px|Bir şişe Midilli Uzo Plomari Yerel ekonomi tarıma özellikle zeytinyağı üretimine, hayvancılığa ve balıkçılığa da dayanır. Ovalarda tahıl, turunçgil, zeytin ağacı ve tütün ekimi yapılır. Adadaki 13 milyon zeytin ağacından yılda 50 bin ton dolayında zeytinyağı çıkarılmaktadır. Türkiye’deki toplam üretim ise 350 bin tonu geçmiştir. Sabun ve uzo imalatı, Yunan milli likörü diğer gelir kaynaklarıdır. Suyunun güzelliğinden dolayı Yunanistan’ın en önemli uzo üretim merkezi olan ada nüfusunun belli bir kesimi de turizm ile ilgilenmektedir. Uluslararası havaalanı ve Petra, Plomari, Molyvos ve Eresos kıyı kasabalarınca desteklenen Midilli turizmi adanın ekonomisine katkı yapar. Yunanistan'ın Alaçatısı olarak da bilinen Molova'ya her yıl binlerce turist gelmektedir. Yönetim Midilli, Kuzey Ege bölgesinin ayrı bir bölgesel birimi'dir ve 2019'dan beri iki belediyelidir: Midilli ve Batı Midilli. 2011 Kallikratis hükümet reformuyla 2019 yılı arasında adada tek bir belediye vardı: Adadaki 13 eski belediyeden oluşturulan Midilli belediyesi. Aynı reformda, eski Midilli İli'nin bir kısmından Midilli bölgesel birimi oluşturuldu. Midilli adasının 13 belediyesi vardır. Limni ve Bozbaba adaları ile beraber 2 154km yüzölçümlü ve 115 000 nüfuslu Lesvos yönetim birimini oluşturur. Sakız, Sisam ve Ahikerya adaları ile birlikte Saruhan adaları (Doğu Sporatlar) grubuna girer. Midilli arkeolojisi 250px|küçükresim|Roma Su Kemeri Bu denli zengin bir tarihe karşın, Midilli tiyatrosu, bir Roma su kemeri, Menandros'un güldürülerini tasvir eden mozaikler ve özellikle 1373'te kurulan bir Ceneviz kalesi dışında Midilli, arkeolojik kalıntılar bakımından pek ilgi çekici değildir. Turizm LGBT turizmi İngilizce ve Yunanca da dahil olmak üzere diğer birçok Avrupa dilinde, lezbiyen terimi eşcinsel kadınlara atıfta bulunmak için yaygın olarak kullanılmaktadır. Terimin bu kullanımı Midilli'de doğan ve diğer kadınlara yönelik güçlü duygusal içerikle yazar şair Sapfo'nun şiirlerinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle Midilli ve özellikle doğum yeri olan Eresos kasabası LGBT turistler tarafından sıkça ziyaret edilmektedir. 2008 yılında, adalardan üçü Yunanistan LGBT topluluğuna karşı açılan bir davada başarısız oldu. Adalı grup, grupların adlarında lezbiyen kelimesini kullanmalarını yasaklamak için yasal bir ihtiyati talep etmişti; Dilekçelerinde “hakaret” olarak insan haklarını ihlal ettiklerini ve onları dünya çapında utandırdıklarını iddia etmiştir. Adalılar davasını kaybettikten sonra mahkeme masraflarını ödemek zorunda kaldılar. Mülteciler Midilli, Türk ana karasına yakınlığı nedeniyle 2015'ten itibaren Avrupa sığınmacı krizinden etkilenen Yunan adalarından biridir. Suriye İç Savaşı'ndan kaçan mülteciler her gün birden fazla gemiyle adaya geldiler. 2016 yılında Avrupa ile Türkiye arasındaki bir anlaşma yapılarak Haziran 2018 itibarıyla Avrupa'ya giden yol kapatıldığı için 8.000 mülteci adada sıkıştı. Bundan sonra yaşam koşulları kötüleşti ve Avrupa'ya hareket olasılığı azaldı. Moria Mülteci Kampı, bölgedeki mülteci kamplarının en büyüğüdür ve barındırma kapasitesinden iki kat daha fazla insanı barındırmaktadır. Ayrıca bakınız Akdeniz adaları Kaynakça Konuyla ilgili yayınlar Dış bağlantılar Kategori:Yunanistan'ın adaları Kategori:Ege Denizi'ndeki adalar