Mikoyan-Gureviç MiG-21

[bullvar_katip]

MiG-21 (Rusça: Микоян и Гуревич МиГ-21) (NATO rapor ismi: "Fishbed"), Sovyetler Birliği'nde Mikoyan Gurevich Tasarım Bürosu tarafından tasarlanan ve üretilen süpersonik (sesten hızlı) jet avcı/önleyici uçağıdır.Uçağın görünüşünün bu ünlü Rus telli müzik aletine benzerliği sebebiyle "balalayka" takma ismini almıştır. Polonyalı (Leh) pilotlar tarafından da gövde şeklinden dolayı ołówek (kalem) olarak isimlendirilmiştir. İlk versiyonları ikinci nesil jet avcı uçağı olarak nitelense de sonraki versiyonları üçüncü nesil jet avcı uçağı olarak kabul edilir. MiG-21, dört kıtada ellinin üzerinde ülke tarafından uçurulmuştur ve ilk uçuşunun üzerinden yarım yüzyıldan fazla süre geçmesine rağmen hala bazı ülkelerde hizmet vermektedir. Bu savaş uçağı, havacılık tarihinin en çok üretilen süpersonik jet uçağı, Kore Savaşı'ndan bu yana en çok üretilen savaş uçağı ve bütün versiyonlarda 1959'dan 1985'e kadar en uzun üretim süresine sahip savaş uçağı olmak üzere bir dizi modern havacılık rekorunu elinde bulundurmaktadır. Her tipten 11,496 adet MiG-21 üretilmiştir. Gelişme MiG 21 jet avcı uçağı, ses altı (subsonic) MiG-15, MiG-17 ve ses üstü (supersonic) MiG-19 ile başlayan Sovyet jet avcı uçaklarının bir devamıdır. Suhoy Su-7 gibi arkaya eğimli ya da delta kanatlı önden hava alıklı deneysel bir dizi Mach 2 Sovyet tasarımlarının en başarılı olanı MiG-21'dir. MiG-21'in 1950'lerin başında Mikoyan OKB tarafından başlatılan tasarım çalışmaları, 1954 yılında Ye-1 olarak adlandırılan bir prototipin hayata geçirilmesiyle sonuçlandı. Bu proje çok kısa bir süre içinde planlanan motorun yetersiz olduğunun tespit edilmesi ile ikinci bir prototipin (Ye-2) yapımına yol açtı. Gerek bu iki ve benzeri erken prototiplerin kanatları arkaya doğru eğimliydi (swept-wing). Üretim modeli olacak delta kanatlı ilk prototip Ye-4 oldu. Ye-4, ilk uçuşunu 16 Haziran 1955 tarihinde yaptı ve Temmuz 1956'da Moskova'nın Tushino Havaalanı'nda Sovyet Havacılık Günü'nde kamuoyuna tanıtıldı. MiG-21, tek bir uçakta avcı ve önleme uçağı özelliklerini birleştiren ilk başarılı Sovyet uçağı oldu. Bu hafif avcı uçağı, nispeten düşük güçteki turbo jet artyakıcıları ile Mach 2 hızına ulaşma kabiliyetindeydi ve böylece Amerikan F-104 Starfighter, Northrop F-5 Freedom Fighter ve Fransız Dassault Mirage III ile karşılaştırılabilir olduğunu göstermişti. Üretim thumbnail|sağ|Aleksotas Havaalanı'nda MiG-21 PF (S. Dariaus / S. Gireno), Kaunas (EYKS) Sovyetler Birliği'nde (SSCB) üç fabrikada toplam 10,645 adet MiG-21 üretilmiştir. Bu fabrikalar Moskova'daki GAZ 30 (ayrıca Znamya Truda olarak bilinir), Gorky'deki GAZ 21 ve Tiflis'teki GAZ 31 tesisleridir. Bu fabrikalardaki "MiG" üretimi farklılıklar gösterir. Gorky, Sovyet kuvvetleri için tek kişilik; Moskova tek kişilik ihraç modelleri ve Tiflis hem SSCB hem de ihracat için çift kişilik modellerin üretimini yapmıştır. Ancak, bazı istisnalar da vardır. MiG-21R ve MiG-21bis uçaklarının SSCB ve ihraç modelleri Gorky'de üretilmiştir. 17 adet tek kişilik (muhtemelen MiG-21F) Tiflis'te, MiG-21MF ilk olarak Moskova'da daha sonra Gorky'de ve MiG -21U Moskova'nın yanı sıra Tiflis'te de üretilmiştir. Fabrikaların üretim sayıları ise aşağıdaki gibidir: Gorky : 5,765 adet 83 MiG-21F; 513 MiG-21F-13; 525 MiG-21PF; 233 MiG-21PFL; 944 MiG-21PFS/PFM; 448 MiG-21R; 145 MiG-21S/SN; 349 MiG-21SM; 281 MiG-21SMT; 2013 MiG-21bis; 231 MiG-21MF. Moskova : 3,203 adet MiG-21U (bütün ihraç modelleri); MiG-21PF (bütün ihraç modelleri); MiG-21FL (HAL tarafından üretilenler hariç bütün ihraç modelleri); MiG-21M (tamamı); 15 MiG-21MT (tamamı). Tiflis : 1,677 adet 17 MiG-21 ve MiG-21F; 181 MiG-21U izdeliye (изделие= ürün) 66-400 ve 66-600 (1962-1966); 347 MiG-21US (1966-1970); 1133 MiG-21UM (1971'ten üretim sona erene dek). Çekoslovakya'da lisans altında toplam 194 adet MiG-21F-13 ve Hindustan Aeronautics Ltd. (HAL) tarafından Hindistan'da 657 adet MiG-21FL, MiG-21M ve MiG-21bis (225 kadar bis) üretilmiştir. Teknik Tanım thumbnail|sağ|Çek Hava Kuvvetleri'ne ait bir Mikoyan-Gurevich MiG-21'in kokpiti (AFB Čáslav (LKCV), Chotusice, Czech Republic). thumbnail|sağ|MiG-21MF burun iniş takımı. MiG-21; süpersonik uçuş yeteneğine sahip, tek motorlu jet avcı uçağıdır. Kanat MiG-21 delta kanatlı bir uçaktır. Gövde MiG-21 maksimum 1.24 m genişliğinde eliptik profilli yarı-monokok (soba borusu gibi tek parçalı) bir gövdeye sahiptir. Motoru besleyen hava akımı, hava alığındaki bir koni ile düzenlenir. MiG-21PF modeline kadar üç aşamalı olan bu koni, M=1.5 hızına kadar tamamen geriye çekili, M=1.5 ve M=1.9 arası hızlarda orta konumda ve M=1.9'dan daha yüksek hızlarda en ileri konumda bulunuyordu. Kuyruk MiG-21'in kuyruk bölümü, dikey sabitleyici (dikey stabilize), bir çift kanat (yatay stabilize) ve yalpa kontrolünü/rotadan çıkmamayı (yaw) sağlayan kuyruğun altındaki küçük bir kanatçıktan oluşur. Bir dümeni olan dikey sabitleyici arkaya doğru 60° açılı ve 5.32 m (önceki versiyonlarda 3.8 m) alanındadır. Yatay stabilize geriye doğru (tarama açısı) 57° açılı, 3.94 m alanında ve 2.6 m genişliğindedir. İniş takımı Bir burun iniş takımı ile birlikte üç tekerlekli iniş takımına sahiptir. Ana iniş takımının lastikleri 800mm jant çapında ve 600mm genişliğindedir (MiG-21P ile birlikte 660x200). Ana iniş takımının tekerlekleri 87° döndükten sonra gövde içine alınır, süspansiyon donanımı kanat içine çekilir. Burun tekerleği radarın altındaki gövde içindeki yuvasına ileriye doğru katlanır. Tekerlekleri arasındaki uzunluk 4.71 m, açıklık ise 2.69 m'dir. Motorlar MiG-21 motoru çeşitli türlerde üretilmiştir. = sınırlı (3-dakika) "ekstra-güç" art yakıcı 4000 m'nin (13,120 ft) altında veya daha az irtifada kullanılır. Silah donanımı Aşağıdaki tabloda MiG-21'in çeşitli modellerinin olası mühimmat yükleri gösterilmektedir. Pilon sütunundaki numaralar pilon başına yükü gösterir. Operasyonel tarihi Vietnam [[Dosya:Mikoyan-Gurevich MiG-21PF USAF.jpg|thumbnail|sağ|Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri Ulusal Müzesi'nde sergilenen Vietnam Halk Hava Kuvvetleri (Vietnam People's Air Force) işaretli Mikoyan-Gurevich MiG-21F-13.]] thumbnail|sağ|Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri'ne ait Mikoyan-Gurevich MiG-21UM. MiG-21 ilk ününü çok sık harekâta katıldığı Vietnam Savaşı'nda elde etmiştir. Zamanının en gelişmiş uçağı olmasına rağmen birçok Kuzey Vietnam as pilotu, MiG-21'in yüksek kanat yükü dolayısıyla MiG-17'den daha az manevra kabiliyetine sahip olmasından MiG-17 ile uçmayı tercih etmiştir. Her ne kadar MiG-21, karşısındaki çağdaş çok maksatlı Birleşik Devletler avcı uçaklarının uzun menzilli radar, füze ve ağır mühimmat yükünden yoksun olsa da deneyimli pilotların elinde özellikle yerden idare edilen (GCI:Ground-controlled interception) yüksek hızlı vur-kaç saldırılarında kullanıldığında zor bir düşman olduğunu kanıtladı. MiG-21 önlediği F-105 darbe gruplarını yere inmeye zorlamış veya bomba yüklerini atmak zorunda bırakmıştır. Orta Doğu MiG-21 kapsamlı olarak İsrail'e karşı Mısır, Suriye ve Irak hava kuvvetleri tarafından 1960, 1970 ve 1980'lerde Orta Doğu'daki çatışmalarda kullanılmıştır. MiG-21 ilk kez İsrail Mirage IIIC uçakları ile 7 Nisan 1967 tarihinde altı Suriye MiG-21'nin İsrail Mirage'ları tarafından düşürüldüğünde karşı karşıya kaldı. MiG-21, F-4 Phantom II ve A-4 Skyhawk ile daha sonra 1970'li yıllarda karşı karşıya kalacak ve sonrasında İsrail tarafından 1980'lerde hizmete sokulan daha modern F-15 Eagle ve F-16 Fighting Falcon tarafından yenilecekti. MiG-21 Afganistan'ın Sovyet işgalinin ilk aşamalarında 1979 yılının Aralık ayında da kullanılmıştır Hindistan Hindistan Hava Kuvvetleri, 1971 yılındaki Hint-Pakistan Savaşı'ndan bu yana savaşın asıl yükünü taşıyan MiG-21'in en büyük kullanıcısı olmuştur. Bu savaş kıta üzerinde ilk süpersonik hava muharebesine tanık olmuştur. Bir Hint MiG-21 uçağı Pakistan Hava Kuvvetleri'ne ait bir F-104 Starfighter uçağını düşürmüş, sonrasında üç adet daha F-104 Starfigher ve bir MiG-19 savaş sona ermeden Hint uçaklarınca vurulmuştur. Ayrıca MiG-21 1999'da Kargil Savaşı'nda da kullanılmıştır. Bu kısa savaşta bir MiG-21 Pakistan tarafından fırlatılan yerden havaya füze ile vurulmuştur. MiG-21'in bilinen son kurbanı, 1999 yılında Atlantik Hadisesi (Atlantique Incident) olarak isimlendirilen olay sırasında Hindistan Hava Kuvvetleri'ne ait iki MiG-21 uçağının Hindistan Hava Sahası'na doğru uçan Pakistan Deniz Kuvvetleri'ne ait bir Breguet Atlantique keşif uçağını düşürmesidir. Eski Yugoslavya 60'lı yıllar sırasında Sovyetler Birliği ile ilişkilerini büyük ölçüde geliştiren Yugoslavya, Eylül 1962'de ilk MiG-21F-13 avcı uçaklarını Yugoslav Hava Kuvvetleri bünyesine kattı (Yugoslav askeri tanımlaması L-12). Yugoslavya, 1962'den 80'lerin başına kadar olan dönemde dokuz değişik versiyonda yaklaşık 216 adet MiG-21 uçağı almıştır. Bunlar MiG-21F-13 Fishbed C (L-12), MiG-21U-400 ve U-600 Mongol-A (L-12 ve NL-12M), MiG-21PFM Fishbed-K (L-14), MiG21US Mongol-B (NL-14), MiG-21R Fishbed-H (L-14i), MiG-21M Fishbed-J (L -15), MiG-21MF Fishbed-J (L-15M), MiG-21UM Mongol-B (NL-16), MIG-21bis Fishbed-N ve Fishbed-L (L-17 ve L-17K) modelleridir. 1964'ten 1992'ye kadar yaklaşık 80 uçak kazalarda kaybedilmiştir. MiG-21 kullanan Yugoslav Hava Kuvvetleri birimleri şunlardır: 204. Av Havacılık Alayı (Batajnica Hava Üssü) 126. Av Filosu 127. Av Filosu 128. Av Filosu 117. Av Havacılık Alayı (Željava Hava Üssü) 124. Av Filosu 125. Av Filosu 352. Keşif Filosu 83. Av Havacılık Alayı (Slatina Hava Üssü) 123. Av Filosu 130. Av Filosu 185. Av-Bombardıman Filosu (Pula) 129. Av Filosu 129. Eğitim Merkezi (Batajnica Hava Üssü) Afrika Sovyetler tarafından Soğuk Savaş esnasında MiG-21'ler birçok Afrika Sahra ülkesine verildi. Bu uçakların en önemli kullanımı Angola İç Savaşı sırasında olmuştur. Küba Hava Kuvvetleri pilotları da bu savaş sırasında Angola üzerinde MiG-21'ler ile uçmuştur. Hem Angola hem de Küba MiG-21'leri sıklıkla Güney Afrika Hava Kuvvetleri (SAAF) Mirage'ları ile karşılaşmıştır. 6 Kasım 1981 günü, Binbaşı Johann Rankin bir Mirage F.1CZ ile Teğmen Danacio Valdez kumandasındaki MiG-21MF uçağını düşürerek Kore Savaşı'ndan sonraki ilk SAAF hava zaferini kaydetmiştir. 5 Ekim 1982 tarihinde de bir SAAF Mirage 5CZ uçağı bir MiG-21MF uçağını top ateşi ile yaralamış, fakat MiG üssüne güvenle dönüş yapmayı başarmıştır. Romanya 1993 yılından itibaren Rusya, Romanya Hava Kuvvetleri'ne (RoAF) MiG-23 ve MiG-29 için yedek parça vermeyi durdurdu. Bu olay, Rumen MiG-21'lerinin Elbit sistemleri ile modernizasyonu bağlamında bir başlangıç oldu, çünkü bu savaş uçağını idame ettirmek Rumenler için daha kolaydı. 110 adet MiG-21 LanceR adı altında modernize edilmiştir. Bugün, sadece 48 adet LanceR RoAF envanterinde aktif durumdadır. Bu uçaklar, R-60M, R-73, Magic 2 veya Python III füzeleri gibi hem Batı ve hem de Doğu silahlarının her ikisini de kullanabilir. MiG-21'ler 2012 yılında F-16, F/A-18, Eurofighter Typhoon veya Gripen gibi yeni bir savaş uçağı ile değiştirilecektir. sağ|252px||küçükresim|RoAF MiG 21UMLancer Bilinen MiG-21 asları Versiyonlar thumbnail|sağ|Mikoyan-Gurevich MiG-21 (Deutsches Museum, Münih) [Bu bölümdeki tüm bilgiler Yefim Gordon&Keith Dexter tarafından yazılmış "MiG-21" ISBN 978-1-85780-257-3 kitabından uyarlanmıştır (çevirenin notu).] - Nesil Sıfır: Geliştirme ve Seri Üretim Öncesi (1954-1956) Özgün geliştirme tasarıları ve prototip, ilk seri üretim öncesi uçak. (Temel versiyonlar: Ye-1, Ye-2, Ye-2A/MiG-23, Ye-4, Ye-50, Ye-50A/MiG-23U, Ye-5, MiG-21). - Nesil Bir: İlk Seri Üretim (1957-1961) İlk kitlesel üretim sürümleri, diğer iyileştirmeler ve deneyler. (Temel versiyonlar: Ye-6, Ye-50P, MiG-21F, Ye-6T, MiG-21P-13, MiG-21F-13, Ye-6V). - Nesil İki: Önleme Uçakları (Interceptor) (1961-1966) Birbirine yakın sabit iyileştirmeler uygulanan önleme uçağı ve önleme kabiliyetli keşif uçağı olarak görevlendirilen daha gelişmiş versiyonlara öncülük eden diğer gelişmeler. Nükleer kabiliyetli darbe versiyonu da geliştirilmiştir. (Temel versiyonlar: MiG-21PF/FL, Ye-7SPS, MiG-21PFS, Ye-7M, MiG-21PFM, Ye-7R, MiG-21R, Ye-7S, MiG-21S, MiG-21N, MiG-21PD). - Nesil Üç: Modernizasyon (1968-1972) Bu dönem içinde MiG-21M versiyonundan nihai versiyon olan ve 1980'lere kadar üretilen MiG-21bis modeli ile MiG-21'in geliştirilmesi sürekliliğini korumuştur. (Temel versiyonlar: MiG-21M, MiG-21I, MiG-21K, MiG-21Sh, MiG-21SM, MiG-21MF, MiG-21DF, MiG-21SMF, MiG-21MT, MiG-21SMT, MiG-21ST, MiG-21bis). - Eğitim Uçağı Versiyonları (1960-1968+) MiG-21'in eğitim versiyonlarının geliştirilmesi 1960 yılında başladı ve 1968 yılındaki nihai tasarımdan sonra da uzun yıllar üretim devam etti. (Temel versiyonlar: Ye-6U, MiG-21U, MiG-21US, MiG-21UM). Tablo açıklaması: IFF = Identification Friend or Foe (dost düşman tanıma) ADF = Automatic direction finder (otomatik istikamet bulucu) RWR = Radar warning receiver (radar ikaz alıcısı) ATC = Air traffic control (hava trafik kontrolü) GCI = Ground-Controlled Interception (yer kontrollü önleme) DME = Distance measuring equipment (mesafe tahmin cihazı) * = DME modülü yoktur. ** = Sadece menzil belirleyici birim (telemetre) vardır. Geliştirme programları thumbnail|sağ|MiG-21 2000 [[Dosya:MiG-21UMLancerB.jpg|thumbnail|sağ|Romanya Hava Kuvvetleri'ne ait Rus tasarımı MiG-21UM LanceR-B avcı uçağı, Bulgaristan'da yapılan Partnership for Peace Exercise Cooperative Key 2003 tatbikatına katılmak üzere Graf Ignatievo Hava Üssü'ne iniş yaparken.]] thumbnail|sağ|MiG-21 LanceR-C (RoAF, 71 . Hava Üssü) [[Dosya:Sheeju mig21.JPG|thumbnail|sağ|Hindistan Hava Kuvvetleri'ne ait MiG-21 Bison (Aeroindia 2005, Bangalore, India)]] MiG-21-93 Rusya günümüzde eski model MiG-21'leri MiG-21-93 standardına getirmek için bir güncelleme paketi sunmaktadır. Bu paket, görüş ötesi menzilli Vympel R-77 havadan havaya füze gibi modern silahların kullanımı ile uçağa daha büyük bir atış menzili sağlayan ve MiG-29'larda da kullanılan Kopyo doppler radarının yerleştirildiği aviyonik sisteminin bir yükseltmesidir. Yükseltilen aviyonikler, düşman avcı uçakları ile savaşabilme kabiliyetini arttırmasının yanı sıra uçağın hayatta kalabilme kabiliyetini de geliştirmektedir. Diğer yükseltme özellikleri içerisinde çift ekranlı HUD (Head-up display = baş üstü ekran), kaska monteli hedef tespit cihazı ve gelişmiş uçuş kontrol sistemleri bulunmaktadır. MiG-21-2000 İhraç alıcıları için tek kişilik 21. yüzyıl versiyonudur. İsrail Havacılık ve Uzay Sanayi tarafından yapılmıştır.. MiG-21 LanceR Romanya Hava Kuvvetleri için İsrail Elbit ve Rumen Aerostar SA firmaları tarafından yapılan gelişmiş versiyondur. The LanceR-A versiyonu, R-60, R-73 ve Python III havadan havaya füze benzeri doğu ve batı kökenli mühimmat kullanarak hassas yer saldırı görevi için optimize edilmiştir. The LanceR-B versiyonu eğitim ve LanceR-C ise iki adet LCD MFD (Multi-function display = çok maksatlı ekran), kaska monteli hedef tespit cihazı ve Elta EL/M-2032 hava muharebe radarı monteli hava üstünlüğü versiyonudur. MiG-21 Bison İlk müşterisi olan Hint Hava Kuvvetleri ve ihracat için üretilmiş geliştirilmiş versiyondur. Aynı anda sekiz hedefi izleme ve Vympel R-27 benzeri havadan havaya yarı aktif radar güdümlü füze ile iki hedefe kilitlenme kabiliyetindeki Phazotron Kopyo (mızrak) hava radarı ile donatılmıştır. Bu radar aynı zamanda ek kanal tahsis edildiğinde Vympel R-77 havadan havaya aktif radar güdümlü füzenin kullanımına da uygundur. Ruslar bu versiyonun ilk F-16 modellerine eşdeğer olduğunu iddia etmektedirler. Hint-ABD ortak hava tatbikatlarında Amerikan F-15 ve F-16'larına karşı da iyi bir performans sergilemiştir. Simüle edilen hava muharebelerinde 'Bison' versiyonları neredeyse tüm sahte kapışmaları kazanmayı başarmıştır. MiG-21-97 MiG-21-93 modelinin geliştirilmişidir. MiG-21-93, Klimov RD-33 motoru ile donatılmıştır. Ruslar Ramenskoye Havaalanı'ndaki değerlendirmede bu versiyonun yapılan simüle it dalaşında F-16'yı 4:1 bir skor ile yendiğini iddia etmektedirler. Yabancı üretim versiyonları Çin Halk Cumhuriyeti (PRC): MiG-21'in Çin yapımı türevleri Chengdu J-7 ve F-7 (ihraç modeli) olarak tanımlanır. J-7'nin yalnızca ilk sürümü MiG-21F-13 versiyonu MiG-21'in bir kopyasıdır. Çin ve SSCB arasında MiG-21'in Çin'de lisans altında üretiminin yapılmasına dair bir anlaşmaya varılmasına rağmen, iki ülke arasındaki siyasi ilişkilerin bozulması Sovyet desteğinin durmasına neden oldu. Bu durum Çinlileri, siyasi sürtüşme zamanında SSCB'den henüz sevk edilmemiş çizim ve belgeleri yapmak yerine, SSCB'den verilen bir avuç MiG-21F-13 parçası üzerinde tersine mühendislik yapmaya mecbur etti. J-7'nin sonraki tüm gelişimi Çin'e aittir ve Sovyet yapımı modellerden farklıdır. Çekoslovakya: 1962 ve 1972 yılları arasında ve MiG-21F-13 versiyonu lisans altında Aero Vodochody tarafından Çekoslovakya'da üretildi. Aero Vodochody (sonradan Středočeské strojírny, n.p. adını aldı), bu dönemde, Z-159 tanımlaması kapsamında toplam 194 adet uçak üretti. Vodochody fabrikasında ellilerden altmışlı yıllara kadar MiG-15 ve MiG-19 uçakları da üretilmişti. MiG-21F-13'ün tek yerel üretim versiyonu Sovyet üretimi örneklerinden kokpit gerisindeki sert dural levha kaplamasıyla orijinal Sovyet MiG'lerindeki şeffaf tasarıma karşın dış yapımı itibarıyla farklıydı. Bu uçaklar Çekoslovak Hava Kuvvetleri ve ihraç için yapılmışlardır. R13-300 motorları, Sovyetler Birliği'nden ithal edildi. Hindistan: MiG-21'in Hindistan'da lisans altında üretimi Nasik'teki Hindustan Aeronautics tarafından 1966 yılında MiG-21FL modelinin, dört aşamalı bir program çerçevesinde CKD (Complete knock down = tamamen sökülmüş) kitlerinin montajı ile başlayarak, birleştirme, parça üretimi ve son olarak da ilerleyerek sıfırdan üretimi şeklinde başladı. Type 77 olarak tanımlanan ve takma ismi Trishul (zıpkın) olan 205 adet MiG-21FL 1966 ve 1972 yılları arasında Hindistan'da inşa edilmiş; tamamen Hint yapımı bileşenler ile üretilen ilk uçak 19 Ekim 1970 tarihinde Hindistan Hava Kuvvetleri'ne teslim edilmiştir. Öncesinde ilk Hint üretimi R11F2S-300 motoru 2 Ocak 1969'da üretim bandını terk etmişti. 1971 yılında HAL, Type 88 olarak adlandırılan MiG-21M (izdeliye 96) modelinin geliştirilmiş sürümünü üretti. Tamamı Hindistan'da üretilen bu modele izdeliye (изделие = ürün) tanımlaması uygulanmadı. İlki 14 Şubat 1973'te ve en sonuncusu da 12 Kasım 1981 tarihinde olmak üzere toplam 158 adet Type 88 MiG-21M Hindistan Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi. HAL tarafından üretilen son versiyon MiG-21bis oldu. Bu modelden 1977 yılında CKD kitlerinden 75 adet ve daha sonrasında da 1984'e kadar sıfırdan 220 adet daha üretildi. 1990'larda meydana gelen bir dizi kaza sebebiyle uçağa "uçan tabut" adı takıldı. Hindistan Hava Kuvvetleri envanterde bulunan yaklaşık 125 adet MiG-21bis modelini MiG-21 "Bison" standardına yükselmeye karar vermiştir. Bu uçaklar 2025 yılına kadar Hindistan Hava Kuvvetleri'nde hizmet verecektir. Mikoyan-Gurevich MiG-21 kullanıcıları Güncel kullanıcılar Bu listeye, Chengdu J-7 olarak bilinen Çin kopyalar / lisanslı imal versiyonlarını kullanan ülkeler dahil değildir. thumbnail|500px|Mikoyan-Gurevich MiG-21'i kullanıma devam eden ülkeler mavi, eski kullanıcılar ise kırmızı ile gösterilmiştir. Chengdu J-7 kullanıcıları gösterilmemiştir. thumbnail|sağ|Bir Bulgar MiG-21'i Graf Ignatievo Hava Üssü'nde pist başı yaparken. thumbnail|sağ|MiG-21 UMD (Hırvatistan Hava Kuvvetleri). thumbnail|sağ|Çift kişilik MiG-21UM '9292' (3. Taktik Filo; Polonya Hava Kuvvetleri). thumbnail|sağ|MiG-21bis avcı uçağı 'Kuyruk N.17161' (101. Avcı Filosu; 204. Hava Üssü; Sırp Hava Kuvvetleri ). Önceki kullanıcılar (Çek Cumhuriyeti ve Slovak Cumhuriyeti'ne devredildiler.) (Birleşme üzerine Almanya'ya devredildiler.) (Ardıl devletlere devredildiler.) (Ardıl devletlere devredildiler.) Sivil kullanıcılar Bazı uçaklar günümüzde özel koleksiyoncular tarafından alınarak savaş kuşu (warbird) olarak uçurulmaktadır. Hatta ABD'de bazı ithalatçılar Rusya ve diğer devletlerden MiG-21, MiG-15 ve MiG-17 satın alarak bunları sivillere yaklaşık 45,000 dolara satmaktadır. Teknik Özellikler Mikoyan-Gurevich MiG-21F-13 thumbnail|sağ|400px|MiG-21 FISHBED (MIKOYAN-GUREVICH) Genel özellikler Mürettebat: 1 Uzunluk: 15.76 (pitot tüple beraber) m (51ft 8.47 in) Kanat açıklığı: 7.154 m (23ft 5.66 in) Yükseklik: 4.1 m (13ft 5.41 in) Kanat alanı: 23.0 m (247.3ft) Boş ağırlık: 4,871kg (10,738lb) Yüklü ağırlık: 7,100kg (15,650lb) Motor: 1 × Tumanskiy R11F-300, normal itiş gücü 37.27kN (8,380lbf), art yakıcılı (afterburner) itiş gücü 56.27kN (12,650lbf) Performans Azami hız: 2,175km/h (1,350mph) Mach 2.05 Menzil: 1,580km (981 mil) Servis tavanı: 19,000m (62,335ft) Silah donanımı 1x dahili NR-30 30mm top, ek olarak 2x K-13 veya K-13A (R-3S) AAM (havadan havaya füze) ya da 2x 500kg (1,102lb) bomba Mikoyan-Gurevich MiG-21PFM Genel özellikler Mürettebat: 1 Uzunluk: 14.5 (pitot tüple beraber) m (47ft 6.86 in) Kanat açıklığı: 7.154 m (23ft 5.66 in) Yükseklik: 4.125 m (13ft 6.41 in) Kanat alanı: 23.0 m (247.3ft) Yüklü ağırlık: 7,800kg (17,195lb) Motor: 1 × Tumanskiy R11F2S-300, normal itiş gücü 38.74kN (8,710lbf), art yakıcılı (afterburner) itiş gücü 60.54kN (13,610lbf) Performans Azami hız: 2,230km/h (1,385mph) Mach 2.05 Menzil: 1,670km (1,037 mil) Servis tavanı: 19,000m (62,335ft) Silah donanımı 1x GP-9 silah podu GSh-23 23mm top monteli, ek olarak 2x K-13A (R-3S) AAM (havadan havaya füze) ya da 2x 500kg (1,102lb) bomba Mikoyan-Gurevich MiG-21bis Genel özellikler Mürettebat: 1 Uzunluk: 15.0 (pitot tüple beraber) m (49ft 2.5 in) Kanat açıklığı: 7.154 m (23ft 5.66 in) Yükseklik: 4.125 m (13ft 6.41 in) Kanat alanı: 23.0 m (247.3ft) Boş ağırlık: 5,339kg (11,770lb) Yüklü ağırlık: 8,725kg (19,235lb) Motor: 1 × Tumanskiy R25-300, normal itiş gücü 40.21kN (9,040lbf), art yakıcılı (afterburner) itiş gücü 69.62kN (15,650lbf) Performans Azami hız: 2,175km/h (1,350mph) Mach 2.05 Menzil: (dahili tanklardaki yakıt ile) 1,210km (751 mil) Servis tavanı: 17,800m (58,400ft) Silah donanımı 1x dahili GSh-23 23mm top, ek olarak 2x K-13A (R-3R) veya 4x Molniya R-60 AAM (havadan havaya füze) ya da 2x 500kg (1,102lb) bomba Mikoyan-Gurevich MiG-21-93 Genel özellikler Mürettebat: 1 Uzunluk: 14.5 (pitot tüple beraber) m (47ft 6.86 in) Kanat açıklığı: 7.154 m (23ft 5.66 in) Yükseklik: 4.125 m (13ft 6.41 in) Kanat alanı: 23.0 m (247.3ft) Yüklü ağırlık: 8,825kg (19,425lb) Motor: 1 × Tumanskiy R25-300, normal itiş gücü 40.21kN (9,040lbf), art yakıcılı (afterburner) itiş gücü 69.62kN (15,650lbf) Performans Azami hız: 2,175km/h (1,350mph) Mach 2.05 Menzil: (dahili tanklardaki yakıt ile) 1,210km (751 mil) Servis tavanı: 17,800m (58,400ft) Silah donanımı 1x dahili GSh-23 23mm top, ek olarak 2x R-27R1 veya R-27T1 veya 4x R-60M veya R-73E AAM (havadan havaya füze) ya da 2x 500kg (1,102lb) bomba Ayrıca bakınız Chengdu J-7 Suhoy Su-9 English Electric Lightning Dassault Mirage III Lockheed F-104 Starfighter McDonnell Douglas F-4 Phantom II Northrop F-5 Freedom Fighter/Tiger II List of military aircraft of the Soviet Union and the CIS List of fighter aircraft 2002 Jalandhar India MiG-21 crash Munir Redfa Flight airspeed record Doru Davidovici, Romanian Air Force pilot and writer, in whose narrative MiG-21 is seen as an actual character. Kaynakça Bibliyografya Gordon, Yefim. Mikoyan-Gurevich MiG-15: The Soviet Union's Long-Lived Korean War Fighter. Hinckley: Midland, 2001. ISBN 1-85780-105-9. Gordon, Yefim. Mikoyan MiG-21 (Famous Russian aircraft). Hinckley: Midland, 2007. ISBN 1-85780-257-8. Toperczer, István. MiG-21 Units of the Vietnam War (Osprey combat aircraft, 29). Oxford: Osprey Pub, 2001. ISBN 1-84176-263-6. Dış bağlantılar MiG-21.de MIG-21 Fishbed from Russian Military Analysis MiG-21 FISHBED from Global Security.org MiG-21 Fishbed from Global Aircraft Cuban MiG-21 Cuban MiG-21 in Angola Aviation forum to which members have contributed photographs of MiG-21s Warbird Alley: MiG-21 page - Information about privately-owned MiG-21s African flown MiGs, including the MiG-21 Mig Alley USA, Aviation Classics, Ltd Reno, NV Kategori:Rus savaş uçakları Kategori:Mikoyan uçakları