Mirza Taki Han

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Mirza Taki Han (Farsça:میرزا تقی‌خان فراهانی, d.1807 ö.1852), 1807 yılında Irâk-ı Acem’de Ferâhân yakınlarındaki Hezâve’de doğdu. Emîr-i Kebîr ve Emîr-i Nizâm unvanlarıyla tanınır. Gençliği Ve Öğrenimi Hayatının ilk dönemi hakkındaki bilgiler kısıtlıdır. Bir aşçı olan babası Kerbelâyî Muhammed Kurban, Ferâhân’da Kāim-i Makām Mirza Büzürg’ün hizmetinde bulunduğundan ailesi onunla birlikte önce Tahran’a, ardından Tebriz’e yerleşti. Mirza Büzürg babasının yardımcısı olarak çalışan Mirza Takī’nin zekâ ve kabiliyetini fark edince oğullarıyla birlikte ders almasını ve iyi bir eğitim görmesini sağladı. Mirza Takī öğrenimini tamamladıktan sonra Mirza Büzürg tarafından kâtiplik görevine getirildi. Başbakan Ve Genelkurmay Olmadan Önceki Dönemi Mirza Bozorg 1822'De ölünce yerine geçen oğlu Ebü’l-Kāsım zamanında önce Tebriz ordusunda askerî kâtip (leşkernüvîsî), ardından 1835’de Tebriz ordusunun malî işlerinden sorumlu bulunan müstevfî-i nizâmı olarak tayin edildi. Mirza Takī bu dönemde üç resmî seyahat yaptı. İlkinde Rus elçisinin Tahran’da öldürülmesi münasebetiyle özür beyan etmek için 1829-1830 yıllarında Hüsrev Mirza başkanlığında bir heyetle Rusya’ya gitti. On ay süren bu gezi esnasında Tiflis, Moskova ve St. Petersburg’da okulların yanı sıra bazı sanayi kuruluşlarını görme fırsatı buldu; izlenimleri ona İran’da yapacağı reformlar için geniş bir ufuk sağladı. 1837'De ikinci gezisinde Veliaht Nâsırüddin Mirza ile birlikte Erivan’a giderek, Rus Çarı I. Nikolay'la görüştü. Üçüncü gezisini, 1843-1847 yılları arasında “müşîrüddevle” unvanıyla başkanı olduğu bir heyetle birlikte Osmanlı-İran sınır ihtilâflarını görüşmek üzere Erzurum’a yaptı. . Mirza Takī, Türkiye’de görevli bulunduğu zaman içerisinde Osmanlı Devleti’nin gerçekleştirdiği Tanzimat Reformunun sonuçlarını görme fırsatı buldu. İran’a dönünce vezîr-i nizâm ve on beş yaşındaki Veliaht Nasıreddin Mirza'ya lala olarak tayin edilen Mirza Taki, 1848 yılında Muhammed Şah’ın vefatı üzerine Nasıreddin Mirza'yı Tahta Çıkardı. Başbakan Ve Genelkurmaylığı Dönemi Nasıreddin Şah tarafından emîr-i nizâmlığa (Genelkurmay) getirildi ve tahta çıkma töreni için gereken hazırlıkları yapma göreviyle Tahran’a gönderildi. Nasıreddin Şah tahta çıktıktan sonra onu Başbakanlığa (şahs-ı evvel-i Îran) tayin etti ve kendisine “emîr-i kebîr” unvanlarını verdi. İran’da Başbakanlık makamına ulaştıktan sonra siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda birçok problemle karşılaşan Mirza Taki Han bunları çözüme kavuşturmak ve ülkeyi daha iyi bir seviyeye ulaştırmak için bir dizi reform hareketi başlattı. İlk olarak gelirleri arttıran ve harcamaları buna göre ayarlayan dengeli bir bütçe programını yürürlüğe koydu; endüstri ve tarımı özendiren çeşitli kararlarla devlete yeni gelirler sağladı. Birçok kişiyi teknik eğitim almak ve öğrenim görmek üzere Rusya’ya gönderdi. Ülke genelinde imar faaliyetlerine girişti ve öncelikle Tahran’da bir çarşı ile şehre su getiren bir kanal, Şîraz’da bir hisar,Nasiri Barajı, İsfahan’da ticarî merkez, Muhammere’de kışla inşa ettirdi. Modern bir ordu kurmak ve askerin eğitiminde Ruslar’la İngilizler’in etkisini azaltmak için İtalyan ve Avusturyalı subaylardan faydalandı; silah ve mühimmat ithalâtını asgari seviyeye düşürmek amacıyla Tahran, Horasan ve Tebriz’de fabrikalar kurdu. Yaptığı en önemli hizmeti ise ülkede Avrupa tarzında ilk öğretim kurumu olan Tahran Üniversitesini kurmasıdır. Görevden Alınışı Ve Ölümü Kaçar hânedanına intisap ettikten sonra hızlı bir şekilde yükselmesiyle diğer devlet adamlarından birçoğunun kinini üzerine çekmiş, bilhassa malî alanda yaptığı reformlarla ciddi düşmanlar kazanmıştı. Sonuçta reformları daha birinci yılını doldurmadan aleyhindeki propagandalar yoğunlaştı, çok yoğun ve verimli geçen Başbakanlık görevine 15 Kasım 1851 Nasıreddin Şah tarafından son verildi. Yaklaşık iki ay sonra gönderildiği Kâşân’a bağlı Fîn kasabasında şahın emriyle öldürüldü. Kişiliği Dürüst, Reformcu, İleriyi Gören, Adaletli, İstihbaharatçı Bir Kişiliğe Sahip Olan Taki Mirza İranlı Devlet Adamları İçin Örnek Bir Şahsiyettir. Kaynakça İngizilce Vikipediden Çevrilmiştir. Kategori:1852 yılında ölenler Kategori:1807 doğumlular Kategori:Suikast sonucu ölen siyasetçiler Kategori:İranlı siyasetçiler Kategori:İslam tarihi Kategori:İran tarihi

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Mirza Taki Han

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi