Muson rüzgârları

[bullvar_katip]

küçükresim|Batı Bengalde yaz musonları taşkın ve sellere sebep olur. [[Dosya:Bombay flooded street.jpg|küçükresim|Şiddetli musonlardan sonra Bombay, Ağustos 2005.]] [[Dosya:Klimadiagramm-deutsch-Bombay-Indien.png|küçükresim|Bombay'ın İklim diyagramı.Mavi:yağış, Kırmızı:sıcaklık]] [[Dosya:Incoming (5307140627).jpg|küçükresim|Yaz musonlarının başlangıçı, Yucatan yarımadası]] Muson rüzgârları, özellikle Asya kıtası ile Hint Okyanusunun, yaz ve kış mevsiminde farklı ısınmasına bağlı olarak oluşan mevsimlik (devirli) rüzgâr. Muson kelimesi Arapça mevsim kelimesinden türemiştir. Köken bilimi Araplar, Mevâsim el-esfâr terimini deniz seferlerinin rüzgârlara bağlı olduğu zamanlarda deniz seferleri zamanını ifade için kullanılmıştır. Hindistan'dan Arap yarımadasına, oradan Avrupa'ya taşınan mallar yaz ve kış musonlarının yön değişikliğine göre ayarlanan seferlerle taşınmıştır. Oluşumu Kara ve denizler aynı miktarda güneş enerjisi alsalar da aynı miktarda ısınamazlar. Karalar ve denizlerin özgül ısıları ve ısınma özellikleri birbirinden farklıdır. 1 gr taşı 1°C ısıtmak için 0,5°C ısıya ihtiyaç varken, 1 gr suyun sıcaklığını 1°C yükseltmek için 1°C sıcaklığa ihtiyaç vardır. Bu nedenle karalar hızlı ısınır, hızlı soğur, çok ısınır, çok soğur ve denizler yavaş ısınır, yavaş soğur, az ısınır, az soğur. Komşu olan Asya kıtası ve Hint okyanusunun bu gerekçelerle yaz ve kış farklı ısınmaları, bunun sonucunda farklı basınca sahip olmaları Musonların temel sebebidir. Bölgede rüzgârlar yaz ve kış farklı yönlerden eserler; yazın denizden karaya, kışın karadan denize doğru eserler. Yaz musonları [[Dosya:MatheranPanoramaPointDrySeason.JPG|300px|küçükresim|Batı Gat Dağları kurak sezonda, 28 Mayıs 2010]] [[Dosya:MatheranPanoramaPointMonsoon.JPG|300px|küçükresim|Yağışlı sezon Batı Gat Dağları, 28 Ağustos 2010]] Hint okyanusundan, Asya kıtasına yaz mevsiminde esen rüzgârdır. Yaz mevsiminde karalar hızla ve fazlaca ısınmıştır. Çevresine göre sıcak alanlar alçak basınç merkezi oluşturur. Aynı anda Hint okyanusu yavaş ısındığından daha serindir. Soğuk olan okyanus Karaya göre yüksek basınç alanıdır. Rüzgâr yüksek basınç alanından, alçak basınça doğru eser. Sonuçta Hint okyanusundan Asya kıtasına doğru güçlü rüzgârlar esmeye başlar. Yaz musonları bol yağış bırakırlar. Hava kütlesinin nem taşıma kapasitesi sıcaklığa bağlıdır. Yaz musonları sıcaklıkları yüksektir, Okyanus üzerinden doğdukları için bol miktarda nem bulundururlar. Himalaya dağları 8.000 m yükseklikleriyle bir duvar gibi karşılarına çıktığında yükselmek zorunda kalırlar. Güçlü yamaç yağışları oluşur. Bu bölgede bulunan Hindistan, Assam bölgesinde bulunan Çerapunci 12.000mm yağışla dünyada bir yılda en fazla yağışı alan yerlerindendir. Kış musonları Kışın karalar hızla ve fazlaca soğumuştur; yüksek basınç alanı oluşur. Denizler daha yavaş soğuduğundan daha ılıktır ve alçak basınç alanı oluşturur. Kış musonları karadan, denize doğru, Asya kıtasından, Hint Okyanusuna doğru eser. Karadan esen rüzgârlar soğuk ve kurudur, yağış oluşmaz, Muson bölgesi kurak dönemi yaşar. Fakat deniz üzerinden geçen hava kütleleri nem kazanır. Yeniden karaya ulaşırlarsa yağış bırakırlar. Hint okyanusu adalarına ve Doğu Gat Dağlarına yağış bırakırlar. Görüldüğü yerler Meksika körfezi ile Gine Körfezi'nde, Brezilya ve Şili arasında, Avustralya'nın kuzeyinde, büyük okyanus kıyılarında da görülmektedir. Asya dışında Muson rüzgârlarının etkili olduğu yerlerde yağış farklılığı çok fazla değildir. Kaynakça KLİMATOLOJİ II Kategori:Rüzgârlar