Na-Dene Kızılderilileri

[bullvar_katip]

Na-Dene Kızılderilileri ya da Na-Dene halkları, Na-Dene dilli halklar , Kuzey Amerika'da ABD (Alaska, Washington, Oregon, Kaliforniya, Utah, Kolorado, Arizona, New Mexico, Oklahoma, Teksas), Kanada (Yukon, Kuzeybatı Toprakları, Nunavut, Britanya Kolombiyası, Alberta, Saskatchewan, Manitoba) ve ufak bir kısmı da Meksika’da yaşayan, Na-Dene dilleri ailesinden dilleri konuşan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ve şamanist Kızılderili halkları. Toplam nüfusları yaklaşık 200.000 kişidir ve çoğunluğu Atabasklar oluşturur. Asya kökenli olduğu 2008 yılında Edward Vajda başta olmak üzere uzmanlarınca kabul edilen tek Kızılderili grubudur. Bunların dışındaki diğer bütün Kızılderililer İngilizcede Amerindians olarak da adlandırılır ve dilleri Amerind dilleri olarak tek grupta da toplanır. Sınıflandırma Diline göre Tlingitler Eyak-Atabasklar Eyaklar Atabasklar Kuzey Atabaskları Alaska Atabaskları Kanada Atabaskları Pasifik Atabaskları Kaliforniya Atabaskları: Hupalar Oregon Atabaskları Güney Atabaskları: Apaçiler, Navaholar Kültürüne göre Subarktik Kızılderilileri: Tsutinalar (Sarsiler) ve Nikolalar hariç Kuzey Atabaskları Ova Kızılderilileri: Tsutinalar, Ova Apaçileri (Kiyova Apaçileri), Lipanlar Güneybatı Kızılderilileri: Ova Apaçileri hariç Güney Atabask dillerini konuşanlar (Apaçiler ile Navaholar) Plato Kızılderilileri: Nikola Atabaskları Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri: Tlingitler, Eyaklar, Tsetsautlar Kaliforniya Kızılderilileri: Pasifik Atabaskları Tarih Na-Dene halklarının ve Proto-Atabaskların Amerika'daki anayurdu (Urheimat) olarak doğu Alaska ya da batı Yukon gibi Pasifik Okyanusuna akan ırmaklardan oluşan havzaya sahip kuzey bölgesi olduğu düşünülmektedir. Na-Dene dillerinin Sibirya'daki Ketçe başta olmak üzere Yenisey dilleri ile akraba olduğu 2008 yılında Edward Vajda tarafından ortaya atılmış ve kabul görmüştür. Dil verilerine göre Asya'daki bir gruba bağlanan ilk ve tek Kızılderili grubudur. Coğrafi dağılım Kanada Yukon Toprakları: Tlingitler, Guçinler, Hanlar, Kaskalar, Tagişler, Kuzey Tuçonları, Güney Tuçonları, Yukarı Tananalar Kuzeybatı Toprakları: Denesulineler, Guçinler, Sahtular, Denetalar, Tlınçonlar Britanya Kolombiyası: Tlingitler, Nadoten-Vetsuvetenler, Çilkotinler, Dakeller, Kaskalar, Nikolalar, Sekaniler, Danezalar, Denetalar, Tagişler, Tahltanlar, Tsetsautlar Alberta: Denetalar, Denesulineler, Tsutinalar Saskatchewan: Denesulineler Manitoba: Denesulineler Nunavut: Denesulineler Amerika Birleşik Devletleri Alaska: Tlingitler, Eyaklar, Ahtnalar, Değinaklar, Denağinalar, Guçinler, Hanlar, Holikaçuklar, Koyukonlar, Aşağı Tananalar, Tanakroslar, Tsetsautlar, Kuskokvimler, Yukarı Tananalar Washington: Çilkotinler, Kwalhioqua, Nikolalar Oregon: Tlatskanie, Applegate, Galice, Tututni, Upper Coquille, Tolowa, Upper Umpqua Kaliforniya: Eel River, Hupalar, Mattole-Bear River, Tolowa Utah: Navaholar Kolorado: Hikarilalar, Navaholar Arizona: Çirikavalar, Navaholar, Batı Apaçileri New Mexico: Meskalerolar, Çirikavalar, Hikarilalar, Lipanlar, Navaholar Teksas: Meskalerolar, Lipanlar Oklahoma: Çirikavalar, Hikarilalar, Ova Apaçileri Meksika Sonora ve Chihuahua: Çirikavalar Kaynakça