Neandertal

[bullvar_katip]

Neandertal ya da Neandertal insanı, günümüzden yaklaşık 250 bin ila 40 bin yıl önce yaşamış insan türüdür. İkili adlandırmada ismi "Homo neanderthalensis"dir. Fosilleri muhafaza etmeye müsait kireç taşı mağaralarda yaşadıkları için haklarında en fazla bilgi sahibi olunan ve bunun bir sonucu olarak modern kültürde tipik "mağara adamı" kalıbını yaratan tarih öncesi insan türüdür. Köken bilimi İlk neandertal fosili Almanya'nın Düsseldorf kenti yakınlarındaki Neander vadisinde 1856'da bulundu. Bu nedenle Neandertal ismi verildi. Almanca "tal" ve eski Almanca'da "thal" sözcükleri vadi anlamına gelir. Keşif [[Dosya:Calotte crânienne, type de l'espèce Homo neanderthalensis, vallée de Néander.jpg|sol|250x250px|küçükresim|Neandertal holotipi Neanderthal 1]] Orijinal Neandertal fosili, 1856'da Almanya, Düsseldorf yakınlarındaki Mettmann'da keşfedildi. Neandertal taksonunun holotipi Bonn'da, Rheinisches Landesmuseum'da tutuluyor ve konferansı aynı şehirde Rheinische Friedrich-Wilhelms Universität'ta yapıldı. Yaşadıkları dönem ve bölge sol|2900x290px|küçükresim|Bir yetişkinin restorasyonu Neandertaller günümüzden yaklaşık 200 ila 100 bin yıl önce ortaya çıkmışlardır. Soyları yaklaşık 35 bin yıl önce tükenmiştir. Atlantik kıyılarından Orta Asya'ya, en kuzeyde Belçika'dan, güneyde Akdeniz ve güneybatı Asya'ya kadar olan bölgede yaşamışlardır. Neandertaller muhtemelen Avrupa'da, soğuk iklim koşullarına uyum sağlayabilmek amacıyla ortaya çıktı. Daha sonra batı Asya'ya ulaştı ve muhtemelen Levant'da (doğu Akdeniz) Homo sapiens ile karşılaştı. Neandertalların Afrika'ya ya da Özbekistan'ın doğusuna ulaştıkları konusunda herhangi bir iskeletsel kanıt yoktur. Evrimi Büyük ölçüde H. heidelbergensis'in, popülasyonlar sırasıyla Avrupa, Asya ve Afrika'da izole edilmeden önce Neandertallerin, Denisovalıların ve modern insanların son ortak atası olduğu düşünülmektedir. Neandertal/insan ayrımı için çok sayıda tarih önerilmiştir. Yaklaşık 250.000 yıl öncesine ait tarih, "H. helmei" nin son ortak ata olduğunu belirtir ve bölünme, Levallois taş alet yapma tekniği ile ilişkilidir. Yaklaşık 400.000 yıl öncesinde ayrıldığı teorisi, H. heidelbergensis'i son ortak ata olarak kullanır. 600.000 yıl öncesinde ayrıldığı teorisi ise, "H. rhodesiensis"in modern insan soyunun ve bir H. neanderthalensis/H. heidelbergensis olarak ayrılan soyun son ortak atası olduğunu belirtir. Genetik kanıtlar, Sima de los Huesos homininlerinin (Miguelón) sonraki Neandertallerin ataları olduğunu gösteriyor. Ancak, onları Homo heidelbergensis'e dahil edip etmemeleri veya Homo neanderthalensis'in erken üyelerini temsil edip etmemeleri konusunda tartışmalar var. Modern insan ile akrabalığı Filogeni Neanderthaller ve Modern insanlar Neandertallerin soyunun modern insanlardan ne zaman ayrıldığı belli değildir; çalışmalar, 315.000 ila 800.000 arasında değişen çeşitli aralıklar üretmiştir. Neandertallerin ataları H. heidelbergensis'ten ayrılma zamanı da belirsizdir. En eski potansiyel Neandertal kemikleri 430.000 yıl öncesine dayanıyor, ancak sınıflandırma belirsizliğini koruyor. Neandertallerin evrimsel kaderi ile modern insanın ortaya çıkışı doğrudan alakalıdır. Homo sapiens, yaklaşık 200 ila 100 bin yıl önce doğu veya güney Afrika'da ortaya çıkmıştır. Modern insan, yaklaşık 40 bin yıl önce kuzeye doğru yayılmış, bu esnada yerel tarih öncesi insan türlerini sürmüş veya tüketmiştir. Bunun sonucu olarak, güneybatı Asya, Orta Asya ve orta Avrupa'daki Neandertaller çeşitli oranlarda modern insan ırkı tarafından absorbe edilmişlerdir. Modern insana geçişin göreceli olarak geç yaşandığı batı Avrupa'da bile Neandertaller ile ilk modern insanların çiftleştiğine dair kanıtlar vardır. Fosil kanıtları Neander Vadisi'nde 1856'da bulunan ilk fosiller 16 parçadan oluşuyordu. İlk etapta bunların tarih öncesi bir insan ırkına ya da anormal bir modern insana ait olabileceği düşünüldü. 1886'da Belçika'nın Spy bölgesindeki bir mağarada bulunan fosiller ilk tespiti haklı çıkardı. Mağaradaki Neandertal fosillerinin yanında, Orta Paleolitik döneme ait taş aletler ve soyu tükenmiş hayvanların fosilleri vardı. 1910'da batı ve orta Avrupa'da bir dizi Neandertal iskeletine ulaşıldı. Bu verilere dayanarak bilimadamları Neandertallerin tam dik ayakta duramayan, modern insandan daha az zekaya sahip bir yarı-insan oldukları sonucuna vardı. O dönemde, daha eski insan formları yaygın olarak kabul görmediği için, Neandertallerin insansı maymunlar ile modern insan arasında bir tür olduğu, modern insandan çok farklı oldukları için de insanın atası olamayacakları düşünüldü. II. Dünya Savaşı'ndan sonra bu görüşün hatalı olduğu, evrimsel bir bakış açısıyla Neandertal ve modern insanın oldukça yakın olduğu görüşü hakim oldu. Bu nedenle Neandertaller Homo sapiens türüne dahil edildi ve sıklıkla "Homo sapiens neanderthalensis" olarak anılmaya başlandı. Yakın dönemde Neandertaller Homo sapiens olarak değil de yakın fakat farklı bir tür olarak, "Homo neanderthalensis" şeklinde adlandırıldı. Neandertal iskeletleri, birçok arkeolojik materyalle birlikte Avrupa, güneybatı Asya ve en son Özbekistan dahil Orta Asya'da yoğun olarak bulundu. Günümüzde yaklaşık birkaç yüz tane bireye ait Neandertal fosiline ulaşılmıştır. Bunlardan bir kısmı neredeyse tam iskeletlerdir. Fiziksel farklar [[Dosya:Neandertal vs Sapiens.jpg|küçükresim|sol|240px|Homo sapiens ile Homo neanderthalensis kafataslarının karşılaştırılması]] Neandertaller ile ilk modern insanlar arasındaki en önemli fark güçlülük ve dayanıklılıktır. Neandertaller de tıpkı diğer tarih öncesi insan türleri gibi modern insandan daha güçlü ve dayanıklı canlılardı. İlk modern insanın kol ve baldırları günümüz insanına nazaran daha kalın olmakla birlikte Neandertallere göre daha inceydi. İlk modern insanın el anatomisinin daha hassas tutuş için değiştiği düşünülmektedir. Bacak anatomisinin fazla değişmediği anlaşılmaktadır. Zira tüm Pleyistosen dönemi avcı-toplayıcı topluluklarında hızlı hareket etme önemliydi. Ön dişler küçüldü, yüz kısaldı, çene sivrildi, kaş çıkıntıları küçüldü. Beyin boşluğu daha yukarıya çıktı, yuvarlaklaştı ancak büyümedi. Bunun yanı sıra Neandertallerin geniş kafatasının farklı bir beyin şekli dolayısıyla da farklı bir düşünme yapısına işaret ettiği, bu yüzden de modern insandan daha zeki olabileceği yorumları yapılmaktadır. Anatomisi Vücut [[Dosya:Boule1912 (alternative version).jpg|sağ|300x300px|küçükresim|Neanderthal insanı ve modern insanın iskelet karşılaştırması, Boule (1912)]] Fosil buluntularında Neandertaller'in ortalama yükseklikleri erkeklerde 164 ila 168cm iken kadınlarda 152 ila 156cm arasında değişkenlik gösteriyor. Fosillerinin 26 numuneden oluşan örneklerinin incelenmesiyle, ortalama ağırlıklarının erkeklerde 77,6kg ve kadınlarda 66,4kg olduğu bulundu. Beyin sol|300x300px|küçükresim|Homo sapiens ve Neanderthal'in kafatası karşılaştırması Neandertal beyin hacmi, erkekler için ortalama 1.600cm3 (98 inç3) ve kadınlar için 1.300cm3'tür (79 inç3), modern insanın olası aralığından (yani ortalama olarak erkekler için 1.270cm3 (78 inç3) ve günümüz kadınlarında 1.130cm3'tür (69 inç3)) daha büyüktür. 190 ila 25 bin yıl önce 28 modern insan örneği için, cinsiyet dikkate alınmadan ortalama yaklaşık 1.478 cc (90.2 cu inç) idi ve modern insan beyni boyutunun Üst Paleolitik'ten bu yana azaldığı öne sürülüyor. En büyük Neandertal beyni olan Amud 1'in 1.736cm3 (105.9 inç3) olduğu hesaplandı ve bu, hominidlerde şimdiye kadar kaydedilen en büyük beyinlerden biri. Hem Neandertal hem de insan bebeklerinin ortalama beyin hacmi yaklaşık 400cm3'tür (24 inç3). Kaynakça Dipnotlar Kitap Dış bağlantılar İnsan ve Neandertal Çiftleşmişti Kanıtlandı: Neandertal geni taşıyoruz! Kategori:İnsansılar Kategori:Buzul Çağı primatları Kategori:Almancadan Türkçeye geçen sözcükler Kategori:Arkaik homo sapiens Kategori:1864'te tanımlanan fosil taksonları