Necip Asım Yazıksız

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

[[Dosya:Grave of Necip Asım Yazıksız2.jpg|küçükresim|sağ|260px|Necip Asım Yazıksız'ın Sahrayıcedid Mezarlığı'ndaki mezarı ]] [[Dosya:Grave of Necip Asım Yazıksız.jpg|küçükresim|sağ|260px|Necip Asım Yazıksız'ın Sahrayıcedid Mezarlığı'ndaki mezar taşı ]] Necip Asım Yazıksız (d. 29 Aralık 1861, Kilis – ö. 12 Aralık 1935, İstanbul), asker, müderris, tarihçi, Türkolog, milletvekili. Türk Ocakları'nın kuruluşunda rol aldı. Çoğu küçük risalelerden oluşan 40 civarında eser yayımladı. İlk kez Türk tarihini kaleme alanlardan birisidir. Türk dilinin sadeleşmesinde büyük emek sarf etmiştir. Türkiye’de dilbiliminin gelişip yerleşmesinin öncülerindendir. Bilimsel çalışmaları için Fransızca, Arapça, Uygurca ve Çağatayca öğrendi. TBMM'de III., IV., V. dönem Erzurum milletvekili olarak yer aldı. Yaşamı 1861 yılında Kilis’te doğdu. Babası, Balhasanoğulları diye anılan bir sipahi ailesinden Hacı Asım Bey’dir. İlk ve orta öğrenimini Kilis’te yaptı. 1875’te Şam Askeri İdadisi’nde başladığı lise öğrenimine İstanbul’daki Kuleli Askeri Lisesi’nde devam etti. Bu sırada dönemin ünlü bilim adamlarından Hoca Tahsin Efendi’den çeşitli konularda dersler aldı. 1878’de Ahmet Mithat Efendi ile tanıştı ve onun teşviki ile Tercüman-ı Hakikat Gazetesi’nde fen alanında yazılar yazdı. 1879’da girdiği Harbiye’den Piyade Mülazimi (Teğmen) rütbesi ile mezun oldu. Öğretmenlik Yaşamı Eğitimini tamamladıktan sonra askerî rüştiyelerde ve sonra Harbiye’de Türkçe, Fransızca ve tarih gibi dersler okuttu. Bu dönemde birçok dilbilgisi, okuma, coğrafya ve tarih kitapları yayınladı. Bu küçük okul kitaplarından başka “Medrese-i Edep”, “Medeniyete Hizmet”, “Sitler” gibi çeşitli eser ve tercümeleri, Fransızca, hatta fizik ve resim derslerine ait risaleleri basıldı. Fransız doğubilimci Léon Cahun’un Türk tarihi üstüne eserlerini ve Gök Bayrak (1876) adlı romanını tercüme etti. Bir yandan da Türkçülük çizgisi belirgin olan İkdam Gazetesi’nde Türk tarihi ve Türkçülük ile ilgili makaleler yayımladı. Yazdığı makalelerin şöhreti 1890’larda Avrupa’ya dek ulaştı. Paris’te faaliyet gösteren “Asya Cemiyeti”’ne üye seçildi ve 1892’de çalışmalarını takdir için Chicago’da açılan sergide kendisine bir madalya takdim edildi. Bilimsel araştırma ve incelemelerini sürdürürken askeri okullardaki öğretmenlik görevi de devam eden Necim Asım, 1913’te miralay (albay) rütbesi ile emekli oldu. Darulfünun Müderrisliği II. Meşrutiyet’ten sonra İstanbul Darülfünun’nda Türk Tarihi ve Türk Dili Tarihi dersleri verdi. İstanbul Darülfünununda Türkoloji bölümünü kuran ve Türk Dili Tarihi kürsüsünün ilk profesörü kabul edilen Necip Asım, dilbilimin Türkiye’de gelişip yerleşmesinin öncülerinden birisi oldu. Türk Yurdu, Bilgi, Edebiyat Fakültesi Mecmuası, Türk Tarih Cemiyeti Mecmuası gibi birçok mecmuada makaleler yazdı, kitaplar çıkardı, çeviriler yaptı. Osmanlı Tarihi Araştırmaları Necip Asım Bey, Osmanlı Tarihi’nin yazılması ve belgelerin toplanması için Sultan Mehmet Reşat önderliğinde 27 Kasım 1909’da kurulan ve kendisine her türlü aracı kullanma, arşivlerde inceleme yapma yetkisi verilen Tarih-i Osmani Encümeni’nde yer aldı. Encümen, yazacağı Osmanlı Tarihi’nin ilk cildini yazma görevini 9 Şubat 1910’daki ilk toplantısında Necip Asım ve Mehmet Arif Bey’e vermişti. İki araştırmacı, yedi yıllık çalışmadan sonra Osmanlı Tarihine ait tek cilt yayımlayabildi. Bu cilt, olguculuğa dayalı olmadığı gerekçesiyle Köprülüzade Mehmet Fuat, Akçuraoğlu Yusuf, Ahmet Refik tarafından ciddi biçimde eleştirildi. Türk Derneği Necip Asım, 1911 yılında Türk milliyetçiliğini esas alarak kurulan ilk dernek olan Türk Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı ve başkanlığına getirildi. Mehmet Arif ile birlikte yürüttüğü Osmanlı tarihi ile ilgili çalışmalarını bu derneğin tüzel kişiliği altında gerçekleştirdi. Derneğin bazı üyeleri ile birlikte 1915 yılında kurulan Asar-ı İslamiye ve Milliye Tedkik Encümeni’ne katıldı. Türkçeciler Osmanlılık düşüncesinin iyice yerleşmiş olduğu Abdülhamit devrinde Türkçü ve Türkçeci olarak belirmiş olan en kuvvetli fikir adamlarımızdandır. O günlerde Türkçeciler grubunda Ahmet Mithat Efendi ve Şemsettin Sami ile birlikte yer almıştır. Vav’lı Türk Unvanı 1910’larda Türk sözcüğünün eski harflerle nasıl yazılacağı konusunda belirsizlik sürüyordu. Necip Asım’a gelinceye kadar "Türk" sözcüğünün yazımında “ü” sesini veren “vav” kullanılmıyordu. Necip Asım Bey, “Türk”’ü “vav” ile yazmaya başlayan kişidir. Bu suretle Türkler’den bahsedilirken kullanılan “Etrâk-i bî-idrâk” (İdraksiz, anlayışsız Türkler) ifadesinin yazılması mümkün olmaktan çıkmıştır. Necip Asım Yazıksız ve onun gibi düşünen Veled Çelebi bu yüzden biraz da küçümseyici bir ifade olarak “Vav’lı Türkler” diye anılmıştır. Milletvekilliği 1927’de Erzurum milletvekili olarak TBMM’ye girdi ve ölümüne değin milletvekilliğini sürdürdü. Türk Dil Kurumu çalışmalarında yer aldı. Soyadı Kanunu çıktığında “Yazıksız” soyadını aldı. Yazılarında Başhasanoğlu ve Balkanoğlu adlarını da kullandı. Ölümü 12 Aralık 1935’te Kadıköy’deki evinde yaşamını yitirdi. Erenköy’de Sahrayıcedit mezarlığına gömüldü. Vasiyeti gereği mezar taşına “Necip Asım, Türk tarihi müellifi, 1861-1935” yazıldı. Bazı eserleri Ziya ve Hareket Güvercin Postası Yeni Tertipte Osmanlı Sarfı Ev Kızı Lügatı İlmiye ve Fenniye Usul-İnşa Kitap Ural ve Altay Lisanları Mükemmel Sarf ve Nahiv-i Osmani Yazarın Orhun Abideleri adlı eserinde Orhun harfleri ile ilgili bölüme kaynaklık eden küçük kitaptır. Eser, Osmanlı Türkçesinin şekil bilgisi ve söz dizimin inceler. 2015'te EN ESKİ TÜRK YAZISI (Osmanlı Dönemindeki İlk Göktürkçe İncelemesi" başlığıyla Burcu Yanıklar, 2020'de "Mükemmel Sarf ve Nahv-i Osmânî (Giriş-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım)" başlığıyla Halilibrahim Ertürk ve Elif Gizem Karaoğlu tarafından yayımlanmıştır. Türk Tarihi Umumisi Milli Aruz İlm-i Lisan Osmanlı Tarihi Eski Savlar : Divânu Lügati't-Türk’te geçen 290 atasözü ve bu özellikteki diğer sözlerle bunların açıklamalarını, bazılarının bugünkü karşılıklarını bir araya getiren eserdir. Orhon Abideleri: Necip Asım Yazıksız’ın, Orhun Abideleri hakkında, kitabeleri ilk defa okuyan Vilhelm Thomsen’in eserini esas alarak ve Şemseddin Sami’nin daha önce meydana getirdiği basılmamış Orhun Abideleri adlı eserinden yararlanarak yazdığı eserdir. Celaleddin Harzemşah Hibetü’l-Hakayık: Necip Asım Yazıksız’ın, Ayasofya Kütüphanesinde bulduğu ve okumayı başardığı 11. Yy. şairi Yüknekli Mahmut oğlu Ahmet adlı Türk şaire ait olan Atebetü’l-Hakayık adlı eserin lehçemize tercümesidir. Kaynakça Ertürk, H. ve Akın, Ü. Yeni Tertib Muhtasar Osmanlı Sarfı, Ankara: Gece Kitaplığı, Şubat/2019. ERTÜRK, H. ve Karaoğlu, E. Gizem. Mükemmel Sarf ve Nahv-i Osmânî (Giriş-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), Ankara: Gece Kitaplığı, Haziran/2020 Kategori:19. yüzyıl Türk tarihçileri Kategori:20. yüzyıl Türk tarihçileri Kategori:Türk dilbilimciler Kategori:TBMM 3. dönem Erzurum milletvekilleri Kategori:TBMM 4. dönem Erzurum milletvekilleri Kategori:TBMM 5. dönem Erzurum milletvekilleri Kategori:1861 doğumlular Kategori:1935 yılında ölenler Kategori:Kilis doğumlu siyasetçiler Kategori:Mekteb-i Harbiye'de öğrenim görenler Kategori:Osmanlı karacı subayları Kategori:Türkçüler Kategori:Sahrayıcedid Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Kuleli Askerî Lisesinde öğrenim görenler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Necip Asım Yazıksız

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi