Neophocaena asiaeorientalis

[bullvar_katip]

Neophocaena asiaeorientalis Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından yeni kabul edilmiş bir liman yunusu türüdür ve Çin'de Yangtze Nehri'ne endemiktir. Çin nehir yunusunun soyunun tükenmesinden sonra ve popülasyonunun hızla azalmasından ötürü Çin hükûmeti tarafından en yüksek koruma statüsü olan Ulusal Birinci Derece Önemli Korunma Altında Olan Vahşi Hayvan statüsü verilerek soyunun tükenmemesi için önlem alınmıştır. Dünya Doğayı Koruma Vakfı ve IUCN gibi küresel çevre koruma örgütleri Çin hükûmeti ile bu türün yaşaması için ortak çalışmalarda bulunmaktadır. Dağılımı Neophocaena asiaeorientalis yalnızca Yangtze Nehri'nin batısında yaşar. Yalnızca tatlısuda yaşayan bilinen tek musur türüdür. Ancak nehir üzerindeki gelişmeler nedeniyle ana nehir kolu ile buna bağlı Poyang Gölü ile Dongting Gölü'nde kalmışlardır. Sırt yüzgeçsiz liman yunuslarının iki türü vardır ve ikisi de Çin'in sahillerinde, Penghu Adası'nda, Halong Körfezi'ni de kapsayacak şekilde Vietnam kıyılarında yaşarlar. Matsu Adaları'nın kuzey sınırı olduğu düşünülmektedir ve buradaki yerel popülasyonun sırt yüzgeçsiz liman yunusu popülasyonundan az olduğu sanılmaktadır. Bu iki tür Matsu bölgesinde iç içe geçmişlerdir. Fiziksel özelikleri küçükresim|sol|Sırt yüzgeçsiz liman yunusunun tasviri Bu liman yunusunun sırt yüzgeci yoktur. Sırt yüzgeci yerine üzeri küçük yumrularla kaplı kalın bir deriden oluşan dar bir kamburu vardır. Ayrıca alnı da diğer musurlara kıyasla oldukça dik olarak inmektedir. Her iki çenesinde de on beş ila yirmi bir diş bulunur ve diş sayıları diğer musurlara göre ortalama olarak daha azdır. Boyları 2,27 m.ye ve ağırlıkları da 72kg.ya ulaşabilir ancak çoğu daha küçük boyutludur. Erişkinler genellikle 1,55 m. boyuna ve 30 ila 45kg. ağırlığa erişirler. Yan yüzgeçleri orta büyüklüktedir ve gövde boyunun %20'sine ulaşırlar. Erişkinler tipik olarak açık gri olarak tek renklidir ancak bazılarının ağız çevresi daha açık ve yan yüzgeçlerin önü daha koyu olabilir. Dağılımının merkezinde ve doğusunda, yenidoğan yavrular genellikle sırt kamburları gri olmak üzere kara renklidir ve ancak dört ila altı aylık olduktan sonra tamamen grileşirler. Ancak batıda yaşayanların yenidoğanları açık krem rengindedir ve yaşlandıkça derileri koyulaşır. Anatomisi Diğer balina ya da yunus türlerine nazaran sırt yüzgeçsiz liman yunusu anatomisi oldukça iyi araştırılmıştır. Örneğin sırt yüzgeçlerinin yerinde yer alan yumruların çok sayıda sinir ucu içerdiği ve dolayısıyla algısal bir işlevi olduğu düşünülmektedir. Kulaklar ile beyin arasında hızlı iletişim üzerine uzmanlaşmış çok sayıda büyük sinir lifleri içeren işitsel sistemin de çok gelişmiş olduğu görülmektedir. Öte yandan küçülmüş lensi, optik sinir ile gözleri oynatan kaslar arasında sınırlı sayıda sinir lifi ile görüşü görece zayıftır. Hayvanın toplam ağırlığının yalnızca %5'ini oluşturan iskelet sıra dışı bir şekilde oldukça hafiftir. Yarısı kuyrukta olmak üzere 58 ila 65 arasında omuru vardır ve ilk üç boyun omuru kaynaşmıştır. Göğüste on ila on dört çift arasında kaburga vardır ve bazen yedinci omur ile bağlantılı fazladan bir kaburga çifti olduğu bildirilmiştir. 44 çift spinal siniri vardır. Burun boşluğunda karmaşık yapısı olan ve boşluğu hava geçişine tamamen kapatabilen dokuz ila on hava kesesi içerir. Bunların ardında fazladan bir vomeronazal kese vardır. Yalnızca dört kıkırdak halkadan oluşan soluk borusu ise kısadır. Midede üç bölüm bulunur; çekum yoktur ve ince bağırsak ile kalın bağırsak arasında belirgin bir fark yoktur. İnsanlarla etkileşimi Tehditler Balıkçılık Balıkçıların dikkatsizliği sonucu ağlara takılarak boğulmanın bu yunus türünün popülasyonunun azalmasında önemli bir faktör olduğu düşünülmektedir. Yasadışı avlanma ve sık gözlü ağlar gibi zarar verici yöntemler Yangtze Nehri'nde sıklıkla görülmektedir. Bu yunusların tercih ettikleri yaşama alanları ile sık gözlü ağ kullanılarak balıkçılık yapılan alanlar kesiştiği için bu türü özellikle balık ağlarına takılarak boğulma konusunda hassas hâle getirmektedir. Ancak son zamanlarda IUCN tarafından Yangtze kıyılarında yaşayan balıkçı köylerinde yaptığı araştırma sonucu son yirmi yılda yunus popülasyonunun azalmasıyla birlikte balık ağlarına takılarak ölüm vakalarının azaldığını dolayısıyla da sık gözlü ağ kullanımının popülasyon azalmasının ana nedeni olamayacağını önermektedir. Gelişme Nehir üzerinde trafiğin ve kirliliğin artması ile birlikte yaşam alanlarının şartlarının kötüleşmesi popülasyonun azalmasına neden olan faktörler arasındadır. Artan tekne trafiği pervane çarpması nedeniyle ölümlere neden olmuş olmasının yanı sıra tekne gürültüsü bu musurların birbirleri ile haberleşme yetisini kısıtladığı gibi avlanma ve yön bulma gibi yetilerini de etkilemektedir. Balık ağlarına takılma ile ölüm vakaları azalırken teknelerin çarpması nedeniyle ölüm vakalarında son yıllarda artış gözlemlenmektedir. Nehir ve göl yataklarından yaygın olarak kum çıkarma sanayisi de bu musurlar ve avları için önemli yaşam ortamlarını yok etmekte ve çevre sorunları ortaya çıkarmaktadır. Bu sorun özellikle Dongting ve Poyang göllerinde önemli sorunlara neden olmaktadır. Nehir havzasında yaşayanların sayısı 400 milyonu, kurulu fabrikaların sayısı da binleri geçmektedir. Hem insan nüfusu hem de sanayi tesisleri çok büyük ölçüde evsel, zirai ve sanayi atıklarını nehre boşaltmaktadır. Ancak bu atıkların bu musur türünün sağlığını, doğurganlığını ve popülasyonunu etkilediği kanıtlanamamıştır. Nisan 2004'te dört musur Dongting Gölü'nde bir hafta içinde arka arkaya ölmüştür ve muhtemelen bu ölümlerin kaynağı uzun süreli cıva ve kroma maruz kalmanın yanı sıra kısa süreli pestisite maruz kalmadır. Barajların nehir ve göl ekoloisi üzerinde önemli etkileri olmaktadır. Yangtze Nehri'nde barajlar nedeniyle nehir ile bağlantılı göller arasındaki su yolları kesildiğinden ötürü göç eden avlar etkilenmektedir. Özellikle Üç Boğaz Barajı Yangtze Nehri ve buna bağlı göllerdeki ekoloik koşulları değiştirmiş ve değiştirmeye devam etmektedir. Koruma çabaları 2014 yılı itibarıyla Yangtze'nin ana kolunda 505 liman yunusu kalmıştır ve Ezhou ile Zheniang'ta popülasyon yoğunluğu alarm verici seviyelerde azalmıştır. Tehdit altında olan türlerin çoğunun popülasyonun azalma oranları korunma statüsü veildikten sonra azalmasına rağmen bu liman yunusu türünün popülasyon azalma hızı ivmelenerek artmaktadır. 1994 ila 2008 yılları arasında popülasyon azalma oranı yıllık %6,06 olarak bulunmuştur ancak 2006 ila 2012 yılları arasında popülasyonları yarıdan fazla azalmıştır. 1976 ila 2000 yılları arasındaki azalma oranları %69,8'dir. Dünya Doğayı Koruma Vakfı'nın 2012'de yaptığı bir araştırmada popülasyon azalma hızının yıllık %13ü7 ivmelendiği gösterilmiştir. Bu popülasyon azalmasının ana nedenleri 1990'lardan beri Çin endüstrisinin aşırı büyümesi sonucunda tekne trafiğinin ve kirliliğin artması sonucu çevre şartlarının kötüleşmesidir. Bunlar nehrin üzerine kurulan barajlar ve yasadışı balıkçılık aktiviteleri ile görülebilir. Bu türü korumak için Çin Tarım Bakanlığı bu türe Ulusal Birinci Derece Önemli Korunma Altında Olan Vahşi Hayvan statüsü vererek bu yunuslara zarar vermeyi yasadışı hâle getirmiştir. Alınan koruma önlemleri yirmi beş yıl içinde Tian-e-Zhou Oxbow Nature Reserve'de yunus popülasyonunun beşten kırka çıkmasını sağlamıştır. Çin Bilimler Akademisi'nin Wuhan Hidrobiyoloji Enstitüsü Dünya Doğayı Koruma Vakfı ile birlikte bu türün geleceğini korumak adına çalışmaktadır ve beş liman yunusunu başka bir i-koruma altındaki alan olan He-wang-miao oxbow'a yerleştirmiştir. En yüksek popülasyon yoğunluğunun olduğu yerlerde beş korunma altında doğal alan oluşturulmuş ve ölüm oranları bu alanlarda zararlı balıkçılık gereçleriyle avlanmayı yasaklayarak devriyeler kullanmak yoluyla kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Ayrıca esâret altında üremeyi sağlayabilmek için liman yunusunun biyolojisini araştırma üzerine çabalar sarfedilmektedir. Çin Bilimler Akademisi'nin Wuhan Hidrobiyoloji Enstitüsü'nde 1992 yılında kurulan Baiji Dolfinaryumu bu liman yunusu türünü etkileyen davranışsal ve biyoloik faktörleri ve özellikle de mevsimsel değişikliklerin üreme hormonları ve üreme biyolojisi üzerindeki etkilerini araştırmaya yardımcı olmaktadır. Ayrıca bakınız Balina ve yunuslar listesi Sırt yüzgeçsiz liman yunusu Çin nehir yunusu Dış bağlantılar Kaynakça Kategori:Musurgiller Kategori:Neophocaena Kategori:Çin faunası Kategori:1829'da tanımlanan hayvanlar Kategori:1970'lerde tanımlanan omurgalılar