Newtonculuk

[bullvar_katip]

bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Opticks_by_Sir_Isaac_Newton.png|küçükresim|Isaac Newton'un Opticks eserinin ilk sayfası Newtonculuk, doğa filozofu Isaac Newton'un inanç ve yönteminden ilhamla kurulmuş felsefi öğretidir. Newton'un katkı sağladığı alanlar fizik ve matematik olsa da, rasyonel ve anlaşılabilir yasalarla yönetilen evren kavrayışı, Aydınlanma Çağı'nda birçok düşünüre dayanak noktası olmuştur. Böylece Newtonculuk, modern bilimin temelindeki entelektüel ajanda olmuştur. Bunun yanında felsefe, siyasal düşünce ve teoloji alanlarında da çağın paradigmasını oluşturmuştur. Arka plan Newton'un Principia Mathematica adlı eseri Royal Soxiety tarafından 1687'de yayımlandı fakat bilimde radikal değişimlere neden olan eserin İngilizce olarak kullanım imkanı bulması ölümünden sonra oldu. Newton'un diğer eseri Opticks 1704'te yayımlandı vePhilosophical Transactions of the Royal Society'de sunuldu. Kitap güneş ışığının bileşimi ve dağılımını inceliyordu. Ancak eserin yarattığı devrim Newton'un döneminde anlaşılamadı. Eseri yüzyıl sonra Thomas Young, "Henüz rakibi yok." diye tanımladı. Matematiksel felsefe Newton'un çalışması ve felsefesi, matematiksel ve fiziksel yasaların deney ve gözlem yoluyla gerçek dünyada ortaya çıkarılabileceğini savunan matematiksel empirisizme dayanır. Newton'un empirisizmi, birçok durumda teorilerini üzerine inşa ettiği "gözlemlenen fenomenler" aslında temsilci olan ancak tanımladıkları doğal fenomenlerle aynı olmayan matematiksel modellere dayanmaktadır. Newtoncu öğreti Kartezyen felsefe, Leibnizcilik ve Wolffçuluk ile karşılaştırılabilir. Newton'un diğer görüşleri Bilimsel ve tarihi görüşlerini bir tarafa bırakırsak, Newton kutsal metinlere gönülden inanan bir dindardı. Newton, Tanrı'nın doğaya ait "mekanik" yasaları zamanın başında yerleştirdiği ancak bu mekanizmaya herhangi bir zamanda girme ve değiştirme gücünü koruduğu fikrini benimseyerek inançlarını uzlaştırdı. Newton ayrıca doğanın korunmasının başlı başına bir Tanrı eylemi olduğuna inanıyordu. "Güneş'in ve sabit yıldızların yerçekimi yoluyla birbirlerine çarpmasını önlemek için sürekli bir mucizeye ihtiyaç duyulduğunu" da belirtiyordu. Yaygınlaştırma bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Inconnu,_portrait_de_madame_Du_Ch%C3%A2telet_%C3%A0_sa_table_de_travail,_d%C3%A9tail_(ch%C3%A2teau_de_Breteuil)_-002.jpg|küçükresim|Émilie du Châtelet'nin portresi Fransız yazar ve filozof Voltaire 1726 ile 1729 arasında İngiltere'ye sürgüne gönderilmişti. Orada birçok İngiliz'den Newtoncu sistemi öğrendi. Daha sonra Fransa'ya döndüğünde Lettres Philosophiques ve Philosophie de Newton adında kitaplarını yayımladı. Voltaire'in bir arkadaşı ve doğa filozofu Émilie du Châtelet, Principia'nın Fransızca çevirisini yayımladı. Bu eser Fransa'da büyük başarı kazandı. Newton, Tanrı hakkındaki Teslisçi olmayan inançları nedeniyle dini topluluğun bazı üyelerinden tepki toplarken, diğerleri bilimin felsefi bir uygulama olduğunu ve doğru yapılırsa daha büyük bir Tanrı bilgisine ve takdirine yönlendireceğini düşünüyordu. 1737'de İtalyan bilim insanı Frencesco Algarotti, Newton'un çalışmalarını kadınlara tanıtmayı amaçlayan Newtonianismo per le dame overro dialoghi sopre la luce e i colori adlı bir kitap yayımladı. Kitap, Newton'un Opticks adlı eserinin ilkelerini açıklıyordu. Kitap daha sonra kadınlara gönderimde bulunmayan bir adla yayımlandı. Bu da bazılarına kitabın ilk başta bu adla yayımlanmasının sansürden kaçmak için yapıldığını düşündürdü. Öteki alanlara etkisi İskoç filozof David Hume Newton'un Opticks eserinin analiz ve sentez yönteminden hayli ilham alıp Newtoncu empirisizmi etik çalışmalarına uygulamıştır. Newton ve onun Newtonculuk felsefesi, Avrupa'da bilimlerin yaygınlaşmasına önayak olmuştur. Özellikle Aydınlanma Çağı'na yaptığı etki gözden kaçmayacak niteliktedir. Kaynakça Kategori:Natüralizm Kategori:Bilim metateorisi