Niğde (il)

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

Niğde, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi’nin güneydoğusunda ve Kapadokya bölgesinde yer alan merkezi Niğde kenti olan idari birimdir. Rakımı 1.229 m olan Niğde ilinin 2022 yılı itibarıyla nüfusu 363.725'dir. Aksaray, Nevşehir, Kayseri ve Konya illerine komşu olan Niğde, güneyde Bolkar Dağları ile Mersin ilinden, güneydoğu ve doğudan Aladağlar’ın oluşturduğu doğal sınırlarla da Adana ilinden ayrılır. Genel olarak İç Anadolu Bölgesi'nde olan ilin Çamardı ve Ulukışla ilçeleri Akdeniz Bölgesi'nde yer almaktadır. Kenti turizm merkezi yapan termal kaynakları, ören yerleri, tarihî dokusu, doğal güzellikleri, dağ ve kış turizmi olanakları mevcuttur. Aladağlar ve Ketençimen Yaylası kış turizmi yapılan bölgelerdir. Halkın esas geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Elma ağacı sayısında Niğde ili ülke sıralamasında ilk sırada yer alır. Ülke genelinde patates üretiminin ise % 25'lik bölümü bu ilde üretilir. Ancak Niğde Merkez Organize Sanayi, Bor Deri Organize Sanayi, halı fabrikası ve diğer küçük sanayi kolları Niğde halkı için önemli istihdam alanlarıdır. Geleneksel el sanatları bakımından Niğde önemli bir ildir. Niğde ilinde üretilen halılar dünyanın birçok ülkesinde müşteri bulmaktadır. 1992 yılında kurulan üniversite, güncel adıyla Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, personeli ve öğrenci sayısı ile kentin önemli hareketlilik unsurlarından biridir. Tarihçe Niğde ilinin en eski adının "Nahita" ya da "Nakita" olduğu öne sürülmektedir. Bu ada ilk kez İbn Bidi'nin eserlerinde rastlanmıştır. Nakida adı kimi zaman Nekide olarak da kullanılmış, 14. yüzyılda aynı sözcük Arap harfleriyle Nîkde, daha sonra da nîkde olarak okunacak biçimde yazılmıştır. Cumhuriyet'ten sonra bu ad, Niğde'ye dönüştürülmüştür. İlk dönemler 150px|küçükresim|sol| Roma devri eseri Gümüşler Manastırında Gülümseyen Meryem Ana Niğde'nin antik tarihine ait bilgileri bölgede yapılan Bahçeli Köşk Höyüğü, Altunhisar Pınarbaşı Höyüğü, Çamardı Cellaler Höyüğü, Güllüdağ Ören Yeri ve Divaralı Höyüğü kazılarından elde edebiliyoruz. Bu bilgilere dayanarak Niğde Tarihi MÖ 7000-5500'lü yıllardan itibaren başlatmamız mümkün olabilmektedir. Niğde yöresi, Hititlerin döneminde Tabal Konfederasyonu içinde bulunması nedeniyle, Tabal Toprakları diye anılıyordu. Tabal'ın geç Hititler dönemi merkezi Tuvana'da (Tyana) bugünkü Kemerhisar'dı. Osmanlı Devleti 300px|küçükresim|sağ|Niğde ili merkez ilçesinin eski bir görünümü 19. yüzyılda Niğde sancağı olaysız bir siyasal dönem geçirmiş, İç Anadolu'da daha çok kuzeyde etkili olan yerel ayaklanmalardan zarar görmemiştir. Ürgüp'ün Muşkara adlı köyünden çıkıp Osmanlı devletine sadrazam olan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa doğum yerini ve çevresini bayındırlaştırırken Niğde kalelerinin muhafızlarına ait hakları da Nevşehir'e verdi. Böylece yörede ağırlık Ürgüp ve Nevşehir'e doğru kaydı. Niğde yöresi, Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde eyaleti Karaman, Nevşehir Livası içinde yer almaktaydı. Niğde 1849'da sancak merkezi oldu. 1860'ta Niğde'nin 6 kazası vardı: Merkez, Kırşehir, Ürgüp, Nevşehir, Aksaray ve Yahyalı. 1867'de vilayet nizamnamesinde de Niğde, Konya Vilayeti'ne bağlı bir sancak gözükmektedir. Konya Vilayeti’nin Niğde'den başka bir Konya Merkez, İçel, Hamidabad (Isparta) ve Tekke (Antalya) olmak üzere toplam 5 sancağı vardı. Niğde sancağının toplam 5 kazası ise Niğde Merkez kaza, Nevşehir, Kırşehir, Ürgüp (Nahiye olan Yahyalı Ürgüp'e bağlıydı) ve Aksaray'dan oluşmaktaydı. 1877'deki kayıtlarda Niğde Sancağı'nın 1867'deki durumunu koruduğu görülüyor. Bu dönemde Niğde sancağının da kaza sayısında bir değişiklik olmamakla birlikte Kırşehir'in yerine Bor kazasının sancağa bağlandığı görülmektedir. Niğde Sancağı, 1892 ve 1903'te yine Konya Vilayetine bağlı kaldı. Ne var ki sancağın toplam kaza sayısı 5'ten 8'e yükseldi. Bu kazalar şunlardır: 1- Niğde Merkez Kaza, 2- Bor, 3- Nevşehir, 4- Ürgüp, 5- Aksaray, 6- Maden (Çamardı), 7- Şücaeddin (Ulukışla) ve 8- Arapsun (Gülşehir). Niğde İkinci Meşrutiyet'ten sonra bağımsız sancak durumuna getirildi. Bu dönemde Niğde, bağımsız sancağın kazaları Maden dışında aynı kaldı. Millî Mücadele dönemi Niğde Millî Mücadele yıllarının oldukça dingin illerindendi. Yöre yabancı güçlerin işgaline uğramadığı gibi, bir iki cılız gösterinin dışında, Kuvâ-yi Milliye karşıtı güçlü bir eyleme de tanık olmamıştı. Yöredeki başlıca askerî etkinlik Adana Kuvâ-yi Milliyesine verilen lojistik destekle sınırlıydı. İlçelerden Ulukışla'da ise Fransızlar işgal teşebbüsünde bulunmuş ama yerel örgüt tarafından püskürtülmüşlerdir. Mondros Mütarekesi günlerinde Niğde aynı adlı bağımsız sancağın merkeziydi. Merkez kaza ile birlikte 7 kazası vardı. Bunlar; Aksaray, Bor ve Ulukışla ile bu gün Nevşehir İline bağlı olan Gülşehir (Arapsun) ve Ürgüp idi. Toplam nüfusu 290.000 dolayında olan sancağın nüfusça en büyük 2 kazası Merkez kaza ile Aksaray'dı. 5 Şubat günü, Atatürk'ün 5 Şubat 1934'teki Niğde ziyareti nedeniyle her yıl kutlanmaktadır. Cumhuriyet donemi 300px|küçükresim|sağ|Niğde Kale Parkından Niğde ili merkez ilçesinin batı kesiminin görünümü (sağda Saat Kulesi görünmektedir) Cumhuriyetin ilanı ile Niğde'nin Konya vilayetinden ayrılarak müstakil vilayet statüsüne kavuşması en önemli gelişmedir. Millî Mücadele ile başlayarak Cumhuriyetle devam eden dönem ve istikrar bütün Türkiye'deki gibi Niğde'de bayındırlık, eğitim, sağlık, sosyal ve kültürel alanlarda büyük gelişmeleri beraberinde getirmiştir. Atatürk ve onun kurduğu Cumhuriyeti gönülden benimseyen, her zaman onun devamını destekleyen ve desteğinin devam ettiren illerin başında gelen Niğde ili, Cumhuriyetin ilanını top atışıyla kutlayan ilk ildir. 1923 yılında Niğde il olarak cumhuriyet idaresine bağlanmıştır. Nevşehir ilçesi 1954'te il olarak Niğde'den ayrılmıştır. Aksaray ilçesi 15.06.1989 gün ve 3578 sayılı kanun ile Niğde'den ayrılarak il statüsü kazanmıştır. Aynı kanunla Çiftlik ve Altunhisar bucakları da ilçe statüsü alarak Niğde iline bağlanmıştır. 1992 yılında daha önce Selçuk Üniversitesine bağlı Niğde'deki fakültelerin ayrılmasıyla Niğde Üniversitesi kurulmuştur. Üniversitesinin adı, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi olarak değiştirilmiştir. Yönetim 300px|küçükresim|sağ|Niğde'nin Çamardı ilçesinden bir görünüm 2020 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 29 belediye, bu belediyelerde 139 mahalle ve ayrıca 131 köy vardır. Niğde (merkez ilçe) Altunhisar Bor Çamardı Çiftlik Ulukışla İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar. İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23) İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer. Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur. Niğde Valisi, 1976-Patnos doğumlu Cahit ÇELİK’dir. Ağustos 2023/376 sayılı kararla Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri iken atanmıştır. Niğde Belediye Başkanı, 1980-Niğde doğumlu Emrah Özdemir (AK Parti), 31 Mart 2019 seçimlerinde %37,13 oy oranıyla seçilmiştir. 2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Niğde İl Genel Meclisi üye sayısı, 12 AK Parti, 2 CHP, 4 MHP ve 1 İYİ Parti olmak üzere 19’dur. Niğde Belediye Meclisi ise 16 AK Parti, 4 CHP, 5 MHP ve 6 İYİ Parti olmak üzere 31 üyeden oluşur. 2018 Genel seçimleri sonucu, Niğde'yi temsilen TBMM'e AKP'den 2 milletvekili (Yavuz Ergun, Selim Gültekin), CHP'den 1 milletvekili (Ömer Fethi Gürer) seçilmiştir. Nüfus Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2023 verileri ) Niğde ili nüfusu: 363.725'dir. Bu nüfusun % 81,69'u şehirlerde yaşamaktadır (2021 sonu). İlin yüzölçümü 7.234 km'dir. İlde km'ye 50 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 105’dür.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 0,46 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Merkez ilçe (% 1,45)- Altunhisar (-% 3,97) 04 Şubat 2022 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 29 belediye, bu belediyelerde 139 mahalle ve ayrıca 131 köy vardır. Coğrafya Konum Niğde İç Anadolu Bölgesi’nin güneydoğusundadır. Üç tarafı Toroslar’ın genç kıvrım dağları ile çevrilidir. Güneyi Orta Toroslar içerisinde yer alan Bolkarlar ve Aladağlar'ın kuzeye doğru kıvrımlanarak sokuldukları alan ile batısı ise Konya ovası ile birleşik Emen ovası sınırlanır. Matematiksel olarak 37 derece 25 dakika güney (S), 38 derece 58 dakika kuzey (N) paralelleri ile; 33 derece 10 dakika batı (W) ve 35 derece 25 dakika doğu (E) meridyenleri arasında yer alır. Kuzeybatıda Aksaray, kuzeyde Nevşehir, kuzeydoğuda Kayseri, batı ve güneybatıda Konya illeri ile komşu olan Niğde ili, güneyde Bolkar dağları ile Mersin, güneydoğu ve doğuda Aladağlar’ın oluşturduğu doğal sınırlar ile Adana illerinden ayrılır. Bu sınırlar içinde yaklaşık 779,522 hm2 yüzölçümüne sahiptir. Kuzeyde Misli Ovası ve güneyde Bor Ovası bir kenara bırakıldığında, son derece yüksek, dağlık ve akarsularca yarılmış arızalı bir görünüme sahiptir. Deniz seviyesinden olan yükselti Bor Ovası'nda 1000 metreyi bulurken, bu değer Misli Ovası kuzeyinde 1350 metreye ulaşır. [[Dosya:Aladaglar Nigde Turkey.jpg|300px|küçükresim|sağ| İlin güneybatısı Aladağlar ile sınırlanmıştır.]] Dağlar [[Dosya

emirkazik Crest of Aladag Mountains in Nigde Turkey.jpg|300px|küçükresim|sağ| Aladağlar'da Demirkazık Tepesi (3756 m) en yüksek noktadır.]] Niğde'ye yüksek bir görünüm kazandıran yüksek dağlık ve tepelikleri, oluşum ve gelişimleri itibarıyla üç grupta değerlendirilebilir. Orta Torosları oluşturan ve Bolkar Dağları kuzeydoğu uzantıları ile,Aladağlar'ın güneybatı uzantıları arasında bulunan Ecemiş Koridoru ile birbirinden ayrılırlar. Bolkar Dağları'nda Medetsiz Tepesi (3524 m) ve Aladağlar'da Demirkazık Tepesi (3756 m) en yüksek noktaları oluştururlar. İç Anadolu volkanizması içinde Aksaray ile Niğde arasında yer alan Hasandağı (3268 m), Keçeboyduran (2727 m), Niğde'nin yaslandığı Melendiz Dağı (2936 m) ve kuzeybatıda Göllüdağ (2143 m) başlıca volkanik dağlardır. Ovalık alanların ortasında yükselen flüvial erozyon ile çevresinin aşındırılması sonucunda tek başına yüksek bir görünüm sunan farklı aşınma ile oluşan Misli Ovası'nda görülen yassı Tumba tepe, Yumru tepe farklı aşınılma oluşup, Bor ovası Çukurkuyu-Altunhisar hattının batısında görülen tepelikler volkanik kökenli olurken; Karahöyük, Köşkhöyük, Kınıkören höyüğü, Misli ovasında Höyükhan höyüğü de tepelik alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ovalar [[Dosya:Camardi-Pozanti Landroute.jpg|300px|küçükresim|sağ| Niğde'de meyvecilik ve elma bahçeleri yaygındır. Çamardı-Pozantı yolu üzerindeki bahçeler]] Niğde İlinin kuzeydoğusunda geniş yer kaplayan Misli Ovası ile, güneybatıda yer alan Bor Ovası iki büyük birimi oluşturur. Her iki ova içinde Niğde merkezinin yer aldığı kuzeydoğu- güneybatı doğrultulu bir depresyonla birbirlerine bağlanır. Tektonik çöküntü ile oluşan bu ovalar, önce volkanik alanlardan çıkan piroklastik materyallerle sonradan dağlık alanlardan gelen alüvyal dolgularla doldurularak, alüvyal dolgu ovaları olarak karşımıza çıkmaktadır. Pleistosen'den itibaren akarsularca yarılan bu alanlar, dağlık alanların kenar kesimlerinde plato karakterini almıştır. Kenarlarında geniş alanlar boyunca uzanan birikinti koni ve yelpazeleri dikkat çekicidir. Kuzeybatıda Melendiz Dağı ve Göllüdağ ile çevrili olan Melendiz Ovası, geriye aşınılma batıdan bölgeye sokulan Melendiz suyu ve kolları ile yarılarak boşaltılmış geniş bir düzlük alandır. Diğer taraftan dağlık alanlar arasında akarsu vadileri boyunca uzanan akarsu boyu ovaları da görülmektedir. Güneyde Tabur Dağı önlerinde bulunan Kılan Ovası, doğuda Hanağzı dere boyunca uzanan ova ile Kemerhisar güneyindeki Ovacık Ovası başlıcalarıdır. Akarsular Karasu Deresi, Çiftehan çayı, Ecemiş Suyu, Uluırmak başlıca ana akarsuları oluştururlar. Karasu: Aktaş yakınlarından doğarak, kuzey-güney doğrultusunda uzanırken Gümüşler'den Kereci Deresini, Niğde Şehir merkezini geçtikten sonra uzantı deresi ni alır. Yer altı ve kaynak sularıyla da beslenen Karasu'da Bor ovasında kaybolur. Üzerinde Akaya barajı yer alır. Çiftehan Çayı: Seyhan Nehri’nin kollarından biri olan Çiftehan Çayı, Adana-Ankara karayolu ve demiryolunun kenarından akarak ili terk etmektedir. Çaya Torosların eteklerinden yüzeye çıkan Şekerpınarı kaynak suyu ve birçok dere katkıda bulunur. Bunlardan bazılarının suları yazın tamamen kurur. Çay bir süre sonra Ömerli ve Kırkgeçit derelerini bünyesine alarak Çakıt Suyu adını alır. Çakıt Suyu Ulukışla Pozantı arasında Çakıt Vadisi’ni meydana getirerek Orta Toros Dağları’nı kuzey-güney doğrultusunda yarmıştır. Ecemiş Suyu: Kaynağını Aladağ‘dan alır. Kuzeydoğu -Güneybatı doğrultusunda ilerlerken, Çamardı yakınlarında İçkuyu Deresini alarak Yelatan Güneyinde İl sınırlarından çıkarak, Seyhan kolu Güngör Deresine karışır. Uluırmak: Melendiz dağlarında doğduktan sonra, Asmasız ve Ramat kısımlarından gelen kaynak suları ile beslenir. Çiftlik ve Melendiz Ovasını geçerek Ihlara Vadisine ulaşır. Göller [[Dosya

ornpolsterheide am Melendiz Dag.jpg|300px|küçükresim|sağ| Niğde'de karasal iklim bitki örtüsü hakimdir. Melendiz Dağı'nda geven bitki örtüsü]] Niğde ilindeki, göller bakımından zengin olmamakla birlikte oluşum ve gelişimleri birbirinde farklı göllere de sahiptir. Aladağlar ve Bolkarlar üzerinde buzul aşılımıyla oluşmuş sirk gölleri yer almaktadır. Akgöl, Alagöl, Çinigöl, Yedi Göller, Karagöl başlıcalarıdır. Hasandağı, Göllüdağ üzerinde volkanik krater gölleri yer alırken kuzeydeki Narlıgöl ise volkanik çöküntü maar gölü olarak oluşturulmuştur. Narlıgöl yer altından sıcak su kaynaklarıyla beslenmesi nedeniyle minarelce zengin, suları acı bir göldür. Diğer taraftan akarsu yatakları önünde sulama amacıyla inşa edilen setlerin gerisinde de suların toplanmasıyla baraj göller oluşmuştur. Melendiz Dağlarından gelen Kırkpınar ve Baldıra dereleriyle beslenen Gebere Barajı 1939-1941 yılları arasında inşa edilmiş. Gümüşler Barajı'na, hemen gerisindeki dağlık alanlarda inen sular toplandığı içinde bol miktarda aynalı sazan balığı yaşamaktadır. Karasunun aşağı mecrası üzerine kurulu olan Akkaya Barajı, Koyunlu, Dikilitaş, Azatlı, Hacıbeyli ve Murtaza Gölleri de sulama amacıyla yapılmış diğer göllerdir. İklim Niğde'de Orta Anadolu'nun tipik kara iklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Yağışların kar hali kışın, yağmur haline ise ilkbaharda rastlanmaktadır. Sıcaklık: En sıcak ay ortalaması temmuz ayına, en soğuk ay ortalaması ise ocak ayına rastlanır. Gerek mevsimler arasındaki sıcaklık farkı, gerekse gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı, kara ikliminin en karakteristik örneğidir. Niğde'de yapılan gözlemlere göre en yüksek ortalama sıcaklık 29,4 derece ile Temmuz ayına, en düşük ortalama sıcaklık ise -4,6 derece ile Ocak ayına rastlar. Yağışlar: Niğde'de yıllık yağış ortalaması 330mm'dir. Yağışın en fazla olduğu ay ortalama 47mm ile nisan, en az olduğu ay ise ortalama 4,5mm ile Ağustos ayıdır. Nemlilik: Niğde'de ortalama nispi nem %56'dır. Nemin en fazla olduğu ay %80 ile şubat, en düşük ay %28 ile ağustos ayıdır. Ekonomi Niğde ilinin ekonomisi çoğunlukla tarıma dayanır. Sanâyileşme son senelerde gelişmeye başlamıştır. Termal Niğde'nin Çiftehan beldesi kaplıcalarıyla tanınan turizm merkezidir. Tarım Niğde, Anadolu’nun buğday ambarı sayılan 10 il arasında yer alır. Türkiye’de en çok elma bu ilde Sazlıca kasabasında yetişir. Elmadan sonra patatesi meşhurdur. Patates üretiminde Türkiye'de birinci sıradadır. 2019 yılında 716 bin ton patates üretilmiştir. Niğde'de geliştirilen yerli patates tohumuna 'Nahita' adı verilmiştir. Niğde ili beyaz baş lahana üretiminde 2. sıradadır. Niğde'de Bor İlçesi'nde Kaynarca lahanası üretilmektedir. Lahana tarımı Kaynarca Köyü civarında yoğunlaşmıştır. Bunlara ilâveten baklagiller, ayçiçeği, patates, buğday, arpa, çavdar, fasulye, nohut, sarımsak ve şekerpancarı da yetişir. Sebzecilik önemli değildir. Fakat meyvecilikte ileri durumdadır. Merkez ilçe, Bor, Çamardı ve Kemerhisar’da geniş elma bahçeleri vardır. Misket elması meşhurdur. Bağcılık da önemli yer tutar. İç Anadolu’da üzüm yetiştirmede en önde gelen illerdendir. Kemerhisar üzümü oldukça meşhurdur. Gübreleme, sulama, modern tarım araçlarının kullanılması ve ilâçlama hızla artmaktadır. Her çeşit üründe verim seneden seneye artmaktadır. Darboğaz bölgesinde yetiştirilen kirazlar yurt içinde ünlü olduğu kadar yurt dışına da ihraç edilir. Lezzeti ve iriliğiyle meşhurdur. Son zamanlarda Çamardı bahçelerinde de kiraz üretimi yaygınlaşmıştır. Hayvancılık Küçükbaş hayvancılığı önemlidir. Büyükbaş hayvan sayısı da artmaktadır. Ormancılık Niğde ilinde orman varlığı çok azdır. Orman ve fundalıklar il topraklarının %3’ünü kaplar. En çok rastlanan ağaç türü kayın, meşe, çam, dışbudak ve köknardır. Daha çok Aladağların eteklerinde olan ormanlar 2400 hektar arâziyi kaplar. Senede 4 bin m3 sanâyi odunu ile 5 bin ster yakacak odun elde edilir. Madencilik Niğde ili mâden bakımından oldukça zengin sayılır. Başlıca mâden rezervleri demir, çinko, kurşun, cıva, volfram, bakır, kükürt, gümüş, altın, antimon, kaolin ve alçıtaşıdır. Fakat işletilen mâden yatakları demir, çinko, antimon, kaolin ve alçıtaşıdır. Ulukışla’daki alçıtaşını Azot Sanâyi A.Ş. işletir. Senede yaklaşık 100 bin ton alçıtaşı çıkarılmaktadır. Ulaşım 250px|küçükresim|sağ|Ulukışla ilçesinden bir görünüm, Ulukışla demir ve kara yollarının bir kavşak noktasıdır. Niğde ili İç Anadolu ile Kuzey ve Batı Anadolu’yu güney ve doğuya bağlayan önemli demiryolu ve karayollarının kavşak noktasıdır. Türkiye'nin dörtyanı ile ulaşım irtibatı vardır. Demiryolu bakımından, Batı Anadolu’yu doğu ve güney illerimize, Suriye ve Irak’a bağlayan demiryolunun üzerindedir. Konya-Adana demiryolu, Niğde’nin güneyinde Kardeş Gediğinde ikiye ayrılır. Bir kol Adana’ya bir kol Kayseri’ye gider. Ulukışla-Bor-Niğde Kayseri’ye giden demiryolu üzerindedir. Ankara’yı Adana’ya bağlayan E-5 karayolu Ulukışla’dan geçer. Burada ikiye ayrılıp, biri İçel’e diğeri Niğde’ye gider. (Bakınız:Çaykavak Geçidi) Sanâyi Niğde ilinde sanâyi 1980 senesinden sonra ve bilhassa son senelerde gelişmeye başlamıştır. 1964’te 10 kişiden fazla işçi çalıştıran sanâyi işyeri 3 iken, günümüzde bu sayı 50’yi aşmıştır. Başlıca sanâyi kuruluşları; çimento fabrikası, Bor şeker Fabrikası, un fabrikaları, peynir-tereyağ fabrikası, Niğde Meyve suyu ve Gıdâ Sanâyii A.ş., beton direk fabrikası, biriket-tuğla fabrikaları, Ulukışla Alçıtaşı ışletmesi, otomobil yedek parça (rotbaşı, rotel ve rot çubuğu) îmâl eden fabrika ve Birko Halı Fabrikası. Ayrıca Niğde'de Tekir markalı su fabrikası da mevcuttur. Aynı marka adı altında doğal maden suyu üretim tesisi inşaatı da son hızla sürmektedir. Niğde Gazozu Türkiye'de üretilen en eski gazlı içeceklerdendir. Üretimine 1962 yılında İsmet Olcay tarafından 44 metrekarelik bir dükkânda başlandı. Niğde gazozu bugün Niğde Meşrubat ve Gıda Sanayi Ticaret Limited Şirketi tarafından yıllık 8 milyon şişenin üzerinde bir kapasiteye sahip fabrikada üretilmektedir. Az şekerlidir ve frambuaz aroması içerir. Konum Kültür Niğde kültürü, İç Anadolu bölgesinin Konya ve Kayseri illerinden ve Doğu Akdeniz bölgesinin Adana ve Mersin illeri kültürlerinden etkilenmiştir. Yöresel kıyafetler Kadınlar biri günlük ev elbisesi diğeri kişilik denen husûsî günlerde giymek üzere bulundurdukları iki türlü elbise giyerler. Eskiden başlarına yazma örter, boyunlarına değirme alır, üzerlerine bindallı giyerlerdi. Ayağa ise kaloş kundura giyilirdi. Erkekler başlarına püsküllü fes giyerlerdi. Gövdeye yakasız mintan ve bunun üzerine cepken giyilirdi. Cepken kolsuzdur. Omuz başları kol gibi uzanır. Göğsü işlemelidir. Şalvarın cep ağızları ve yanları işlemelidir. Çoraplar yünden ve ayağa ise kaloş ayakkabı, yemeni veya çarık giyilirdi. Yöresel oyunlar Niğde ili halk oyunları ve halk türküleri bakımından da çok zengindir. Müzik; yumuşak, içli ve coşkuludur. Niğde'de “Halay”a Alay'' denir ve en çok tutunan oyundur. Diğer oyunları ise; Niğde Bağları, Çekin Alay Düzülsün, Hop Cilveli, Hop Dündarlı, Develi, Ansam, Hora, Tombili, Ufacık, Menberli, Sarıyıldız, Naciye, Kanacak, 3 Ayak ve Topal Koşma'dır. Niğde yemekleri Niğde yöresine özgü bazı yemek ve tatlılar aşağıda listelenmiştir: Niğde tavası, söğürme, soğan çoğanı, cevizli erişte, tandır ve çanak fasulyesi, zomu, mangır çorbası, oğma çorbası, öfeleme çorbası, düğcük çorbası, yoğurtlu çorba, sütlü çorba, nohutlu çorba, pancar çorbası, erişte pilâvı (Kesme Pilavı) ve çorbası, tarhana çorbası, kuskus pilavı ve çorbası, üzüm baranası, kabak köftesi, kabak musakkası, ditme, tirit, söğürme, valu söğürme, tatlı havu, ayvan baranası, soğan yahnisi, ekkabağı, papara, yumurtalı taze fasulye, kaygana, maklube ve püresi en meşhur yemeklerindendir. Tatlılar Paluza, Aşı çorbası, Kaşık Kayganası, Kuru kayısı tatlısı, köfter tatlısı, cimcik tatlısı, sarı kiraz reçeli. Şive Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması adlı çalışmasına göre Türkçenin Niğde ilinde kullanılan şivesi Batı Anadolu ağızları içindedir ve Ankara, Haymana, Balâ, Şereflikoçhisar, Çubuk, Kalecik, Kırıkkale, Kızılırmak, Çorum, Yozgat, Kırşehir, Nevşehir, Kayseri, Şarkışla, Gemerek bölgelerinde konuşulan ağız ile aynı alt sınıftadır.. 300px|küçükresim|sağ|Niğde ili merkez ilçesinin eski bir görünümü Turizm Niğde doğal güzellikleri, kültürel varlıkları ve termal kaynakları ile turizm açısından önemli cazibelere sahiptir. Niğde Etnografya ve Arkeoloji Müzesi 1957 yılında Akmedrese, Niğde Müzesi olarak ziyarete açılmıştır. 1977 yılında yeni binasına taşınan müzenin 20 Kasım 1982'de ilk teşhir tanzimi yapılmıştır. Daha sonra 20 Kasım 2001'de yeni teşhir ve tanzimi tamamlanarak, müze yeniden hizmete sunulmuştur. Niğde Arkeoloji Müzesi'nde Antik Çağa ait eserlerle, Selçuklu ve Osmanlı devrine ait 12 bin eser sergilenir. Sergilenen önemli eserlerden biri Niğde Stelidir. Ayrıca yaklaşık bin yıllık olduğu belirtilen Sarışın Rahibe ile 4 çocuk mumyası da ilginç örnekler arasında yer almaktadır. Akmedrese de müze olarak kullanılmaktadır. Türkler öncesi eserler Tyana Harabeleri Bor ilçesinin Kemerhisar bucağı yakınındaki şehir kalıntıları, Geç Hititler tarafından M.Ö. 2000 yılında yapılan önemli bir merkez olan Tyana şehrine aittir. 200px|orta Göllüdağ Harabeleri Niğde'nin 40km kuzeyinde Bozköy ve Kömürcü köyleri arasında Göllüdağ'da bir Hitit şehridir. Şehir kalıntıları 3km2'dir ve surlarla çevrilidir. MÖ 8. asırda yangın neticesi yıkılmış ve bir daha yapılmamıştır. Savaş ve tapınak kalıntıları vardır. Kaya Kilise ve Manastırlar Roma ve Bizans devrinde Ihlara Vadisinde kayalara oyulmuş kilise ve manastırlar olup, bâzısı bir saatte gezilecek kadar büyüktür. Tyana Su Kemerleri Geç Hititler tarafından M.S. 2. ve 3. yüzyıllar arasında yapılmıştır. Roma havuzundan itibaren Kemerhisar Kasabası içlerine kadar ki bölümde kemerler toprak altındadır. Kalan bölümdeki ve kazı alanına kadar olan kemerler ise toprak üzerindedir Halen büyük bir bölümü ayakta bulunan su kemerleriyle Roma havuzuna su taşınmaktaydı. 200px|orta Roma Havuzu Niğde İli, Bor İlçesi, Bahçeli Kasabası kuzeyinde kasaba merkezine yaklaşık 3 kilometre mesafede yer almaktadır. Roma Dönemi'nde Trojan ve Hadrian Dönemi'nde M.S. 2'nci yüzyılda inşa edilmiştir. Etrafında geniş yeşil alan vardır, genellikle piknik tarzı aktiviteler için kullanılır. 200px|orta Eski Gümüşler Manastırı Kapadokya bölgesindeki en büyük manastırlardan birisi ve 10. yüzyıl Bizans sanatının Anadolu'daki günümüze iyi korunarak gelmiş örneklerindendir. 1973 yılında arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir. küçükresim|200px|orta|Gümüşler Manastırı avlusu 250px|küçükresim|sağ| Gümüşler Manastırı'nın dıştan görünümü|bağlantı=Special:FilePath/:Gümüşler_Manastırı.jpg Selçuklu ve Anadolu Beylikleri eserleri Niğde Kalesi Eski Niğde şehrinin bulunduğu tepeyi çevreleyen kale üç surla çevrilmiştir. Kitabesi olmadığı için kalenin tarihi hakkında kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Alt duvarlarında Arap-Bizans çeşnisi var ise de MÖ 8'inci asırda yapılmış olma ihtimali vardır. Kale 1740 yıllarında Sadrazam İshak Paşa tarafından onarılmıştır. Safevî ve Akkoyunlu tehlikesi sona erince kale tamir ettirilmemiştir. 250px|orta Birçok yeri yıkılmış olan kalenin bedenlerinin bir kısmı evlerin duvarı olmuştur. Bugün tepenin kuzeydoğusunda bir hisarı içine alan kısım ayakta kalabilmiştir. 2021 yılı itibarıyla Kale çevresinde yenileme projesi başlamış ve bu bölgedeki evlerin önemli bir kesmi yıkılmıştır. Tarihi dokuyu yeniden canlandırılacak bir proje planlanmaktadır. Alâeddin Camii I. Alâeddin Keykubad zamânında Niğde Sancakbeyi Zeyneddin Başara tarafından 1233'te yaptırılmıştır. Selçuklu sanatının günümüze kadar en iyi korunmuş eserlerinden birisidir. Niğde'nin en eski camisi olup Mîmar Sıddık bin Mahmud ve kardeşi Gazi yapmıştır. Sarı ve kül renkli kesme taştan yapılan câminin doğu kapısı son derece güzel geometrik motiflerle süslüdür. Cami süslemeleri bakımından Selçuklu devrinin en kıymetli eserlerinden biridir. Caminin kapısı yılın belli bir zamanında sabahın ilk ışıklarının kapıya vurmasıyla kapıda bir kız silüeti görülür. Rivayete göre caminin mimarı hükümdarın kızına aşık olur ve kızın güzelliğini motiflere işler. Sungur Bey Câmii ve Türbesi İlhanlılar Döneminde Niğde Valisi olan Sungur Bey tarafından yaptırılan caminin inşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Yapının minberindeki başka bir kitâbede Sungur Bey ile Ebû Said Bahadır Han’ın adı geçmektedir. Bundan dolayı yapının 1316-1335 yılları arasında inşa edildiği düşünülmektedir. Sungur Bey'in türbesi de caminin yanında bulunmaktadır. Şah Mescidi Mescidin inşa kitabesi yoktur. Ancak yapı plan, inşa, teknik, malzeme ve mihrabı bakımından yakınındaki Hanım Cami’ye (1452) benzemektedir. Mescidin yapımı Karamanoğulları zamanına 15. yy. ortalarına tarihlenmektedir. Bazı onarımlarla günümüze gelen camii, orijinal özelliğini yitirmiştir. Hanım Camii Alâaddin Tepesi'nin doğusunda olup 1452'de yapılmıştır. Arife Hanım tarafından tamir ettirildiği için Hanım Camii olarak bilinir. Karamanoğulları devri eseridir. Ulu Cami (Bor) Bor ilçesindedir. Karamanoğlu Alâaddin Bey tarafından 1410'da yaptırılmıştır. Cami dikdörtgen biçimindedir. Ak Medrese Karamanoğlu Alâaddin Ali Bey tarafından 1409'da yaptırılmıştır. Adını kapısındaki beyaz mermerden alır. Selçuklu mîmarî tarzının çok güzel bir örneğidir. Ali Bey Medresesi de denir. 1936'da restore edildikten sonra arkeoloji müzesi olarak kullanılmaktadır. Geometrik motiflerle süslü giriş kapısı çok güzeldir. Hüdâvend Hatun Türbesi 200px|küçükresim|sağ| Hüdâvend Hatun Türbesi Niğde'nin en önemli simgelerinden biridir alt=Hüdâvend Hatun Türbesi|küçükresim|Hüdâvend Hatun Türbesi Niğde Moğol İlhanlı valisi Sungur Bey zamânında, IV. Kılıç Arslan'ın kızı Hüdavend Hâtun tarafından 1312 senesinde yaptırılmıştır. Sekizgen plânlı yapı içten kubbe, dıştan piramit çatı ile örtülüdür. Doğusunda bulunan taçkapı yıldız geçmeler ve çeşitli motiflerle süslenmiştir. Gündoğdu Türbesi Hüdavend Hatun Kümbetinin yanındadır. 1344'te ölen Hakkı Besvap için yaptırılmıştır. Kare plânlı yapı içten kubbe, dıştan piramit çatı ile örtülüdür. Türbenin kapısı geometrik, bitki ve örgü motiflerinden meydana gelen kuşaklarla çevrilidir. Sungurbey Kütüphanesi Emîr-ül-ümerâ Seyfeddîn Sungur Ağa tarafından 1335 senesinde yaptırılmıştır. Günümüzde İl Halk Kütüphanesi olarak kullanılmaktadır. Osmanlı Devleti eserleri Paşa Camii On beşinci asra ait Osmanlı eseridir. Ali Paşa tarafından yaptırılan camiyi oğlu Murad Paşa genişletmiştir. 1909'da tamir gören caminin yanında türbe ve çeşme vardır. Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı Ulukışla ilçesinde yer almaktadır. 1615-1616 yıllarında Osmanlı sadrazamlarından Mehmet Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Osmanlı İmparatorluğundan günümüze kadar yaşayan en büyük kervansaraylardan olma özelliğini taşımaktadır. 2006-2007 yıllarında Kayseri Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir. Dışarı Camii On altıncı asır Osmanlı eseridir. Tek kubbelidir. İnce işçilikli ve sedef kakmalı minber Sungur Bey Camiinden getirilmiştir. Niğde Kalesi Saat Kulesi 250px|küçükresim|sağ| Niğde Saat Kulesi 19. yüzyıl Osmanlı eseridir. Kalenin eski batı burcu üzerine yapılmış bulunan saat kulesi 19. yüzyıla tarihlenir. Niğde’nin sembolü olarak da kabul edilir. Kitabesi olmadığı için hakkında fazla bilgi yoktur. Kiliseler Niğde'de 1800’lü yılların başlarında yapılmış birçok kilise bulunmaktadır. Mimari yapı tarzları birbirine çok yakındır. Dikdörtgen, basit haç planlı, üç nefli, üç apsisli, yarı açık narteksli, kırma çatılı ve yontu taştan yapılmış bazilikalardır. Mimarisine büyük önem verilen çatı kaplamaları çeşitlilik arz eder. İç bezemelerindeki kalem işlerinde geç dönem Türk-Barok üslubunun izleri görülür. Kiliselerin çoğu ziyarete kapalıdır; sadece dışarıdan görülebilmektedir. Bir kısmı camiye çevrilmiştir. Bugün bir kısmı sosyal amaçlı kullanılan kiliselerin, bulundukları yerler; Yukarı Kayabaşı, Sungurbey Mahallesi Rum kilisesi, Eski saray mahallesi Ermeni Kilisesi, Kumluca, Hamamlı, Konaklı, Fertek, Küçükköy, Yeşilburç, Ballıköy, Hançerli, Hasaköy ve Dikilitaş, Altunhisar, Ovacık, Uluağaç, Kiçağaç, Tırhan, vb. yerlerde geç Osmanlı döneminde yapılmış kiliseler mevcuttur. Bu kiliseler yörede önceki on yıllarda önemli bir Hristiyan yerleşiminin olduğunun göstergeleridir. Andaval Kilisesi Aktaş beldesinde bulunan Andaval Kilisesi uzun süre çalışmalar sonunda ziyarete açılmıştır. Kentin önemli tarihi değerlerinden biri olan Kilise, hem Hristiyanlığın yayılması hem de daha önceki dönemlerde sahip olduğu konumla önemli ziyaret noktalarından biridir. Geleneksel Evler Niğde'de pek çok tarihi ev ve konak bulunmaktadır. Bunların bir kısmı korum altına alınmıştır. Doğal turistik yerler Demirkazık Tepesi Çok güzel manzaraları olan bu dağ yaz ve kış ayrı güzelliklere sahiptir. Kayakevinin bulunduğu bu dağ, kış sporlarına müsâittir. Dağcılık tesisleri ve alabalık üretme çiftliği vardır. 300px|küçükresim|sol|Aladağların en yüksek noktası Demirkazık Tepesi Demirkazık'ta bulunan Spor Tesisleri, olimpik branşlarda hizmet veren sporcuların yararlandığı bir merkezdir. Köşk Bor ilçesinin Bahçeli kasabasında yeşillik ve sulak bir mesire yeridir. Ketençimen yaylası Suyu bol, manzarası güzel ve yeşil bir yayladır. Dağda bulunur ama yüksek değildir. Çok büyük bir yayla olup düzlüğü de türkülere ilham kaynağı olmuştur. Niğde'de bulunan en büyük yüzölçümüne sahip yayladır. 2021 yılında tamamlanan kayak merkezi ile kış turizmine açılmıştır. Değirmenli Damlataş Mağarası Sulardan oluşan sarkıtlarla ve elektrikli aydınlatmasıyla görülmeye değer bir yerdir. Çiftehan Kaplıcaları Niğde'nin Ulukışla ilçesine bağlı Çiftehan köyündedir. Kronoloji MÖ 7000-5000 Neolitik Dönem MÖ 3000-2000 İlk Tunç Çağ MÖ 2001-1750 Hitit Krallık Dönemi MÖ 1650-1460 Hitit İmparatorluk Dönemi MÖ 1170-710 Tabal Geç Hitit Prensliği Dönemi MÖ 710-620 Asur Egemenliği MÖ 612-590 Kilikya Krallığı Dönemi MÖ 590-550 Medler dönemi MÖ 550-532 Persler Dönemi MÖ 332-İS.17 Kapadokya krallığı dönemi MS 17-395 Roma dönemi 395 Bizans Egemenliğinin başlaması 699 Araplar'ın Aksaray'ı Bizanslıların Elinden alması 707 Arapların Niğde'yi ele geçirmesi 729 Arapların Aksarayın yeniden alması 805 Harunü ‘r Reşid'in Aksarayı alması 832 Abbasi halifesi El-Memun döneminde Niğdenin Onarılması 965 Bizanslıların Niğde ve Aksarayı ele geçirmesi 1097 Niğde ve Aksarayın haçlıların eline geçmesi 1155 2. Kılıç Arslanın ile Danişmetli Yağı Basan'ın Aksaray önlerinde karşılaşması ve çatışmanın araya giren din adamları tarafından önlenmesi 1186 2. Kılıç Arslan'ın ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırması ve Niğde Arslan şahın payına düşmesi 1211 1. İzzeddin Keykavusun Niğde vağliliğine Zeyneddin Başarıyı atması 1249 2. İzzedin Keykavus ile VI. Kılıç Arslan'ın Aksaray önlerinde savaşması ve 5. Kılıç Arslan'ın yenilmesi 1256 İlhanlı ordusunun Aksaray'ı yağma ve yıkıma uğratması 1276 Niğde valisi Hatiroğlu Şerefeddin'in ayaklanarak Memluk Sultanı Baybars'ı Anadolu'ya çağırması 1277 Karamanoğulları'nın Aksaray'ı kuşatması 1300 Şiddetli kuraklık ve kıtlıktan Aksaray Niğde halkının büyük zarar görmesi 1365 Karamanoğulları‘nın Eretna Beliği'nden Niğde ve Aksarayı almaları 1398 Niğde ve Aksarayın Osmanlı Ülkesine katılması 1402 Timur‘un Niğde ve Aksarayı Karamanoğullarına geri vermesi 1420 Memluklar‘ın Niğde'yi ele geçirmeleri 1421 Karamanoğlu Ali bey‘in Niğde'ye çekilmesi ile Karamanoğlu Beylik topraklarının 2‘ye bölünmesi 1466 Niğde ve Aksaray‘ın kesin olarak Osmanlıların eline geçmesi 1574 Suhtilerin Niğde'de saldırı düzenlenmesi 1584 Celali elebaşısı Kiziroğlu Mustafa'nın adamlarının Niğde Yöresini talan etmesi 1603 Celali elebaşısı Tavil Mehmedin Niğdeyi yagmalaması 1849 Niğde'nin sancak merkezi olması Spor Profesyonel liglerde mücadele eden futbol takımı Niğde Anadolu 2022-2023 sezonu itibarıyla 3. Lig'de oynamaktadır. Futbol Türkiye Kupası 'nda Niğde Anadolu ilk iki turu geçtikten sonra 3. turda elenmiştir. Voleybol bölgesel liglerinde 2 erkek, 2 kadın takımı yer almıştır. Şehrin uzun süre hizmet veren 5.000 kişilik Niğde 5 Şubat Stadı yenilenmek üzere yıkılmış ancak henüz yerine yenisi yapılamamıştır. Niğde Anadolu maçlarını Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi içindeki Kampüs Stadı'nda oynamaktadır. Diğer spor tesisleri arasında Gençlik Spor Bakanlığı'a bağlı Olimpik Kapalı Yüzme Havuzu, Belediye'ye ait Yarı Olimpik Yüzme Havuzu bulunmaktadır. Ayrıca Bor 100.Yıl Spor Salonu (1.500) da faaliyettedir. Kaynakça Dış bağlantılar Niğde Valiliği Niğde Belediyesi YerelNET Niğde Kategori:Kapadokya

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Niğde (il)

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi