Niks

[bullvar_katip]

[[Dosya:BnF MS Gr139 folio 435 verso - detail - Nyx.jpg|küçükresim|Niks (Paris mezmurlar kitabı)]] Niks (Yunanca Νύξ), Yunan mitolojisindeki ilk tanrılardan gece tanrıçası, gecenin şekil almış hâlidir. Hesiodos'ta Niks Hesiodos'un Theogonysinde Niks, Khaos'tan doğmuştur. Erkek kardeşi Erebus ile birlikte, Niks'in iki çocuğu olmuştur: Aether ve Hemera. Daha sonra, kendi kendisine sırası ile: Moros, Keres, Thanatos, Hypnos, Oneiroi, Momos, Oizys, Hesperidler, Moirai, Nemesis, Apate, Philotes, Geras ve Eris'i doğurdu. Hesiodos Tartarus'tan bahsederken Hamera'nin Tartarus'a Niks'in ondan çıktığı anda girdiğini anlatır. Ona göre, Hamera geri geldiğinde de Niks çıkmıştır. Homeros'ta Niks Homeros'un İlyada'nın 14. kitabında, Hypnos'a atfedilen bir alıntı vardır; Hypnos'tan Zeus'un uykuya dalmasını isteyen Hera'ya eski bir iyiliğini hatırlatır. Önceleri, bir kez daha aynı istekte bulunmuştur Hera ve Hypnos bunu yerine getirmiş Zeus'un uykuya dalmasını sağlamıştır, böylece Hera, Herakles'e büyük talihsizlik hazırlayacak fırsatı bulmuştur. Uyandığında durumu fark eden Zeus çok sinirlenir ve Hypnos'u cezalandırmaya yeltenir fakat Hypnos korku içinde annesi Niks'e kaçar. Hypnos sözlerine Zeus'un Niks'in öfkesinden korktuğu için kendisinin peşini bıraktığını ve ancak böylece Zeus'un öfkesinden kurtulabildiğini ekler. Bu tür bir alıntı, Niks'in dönemde baş tanrı olarak tapılan Zeus'un bile korkabileceği düşünülen güçlü bir Niks figürü olduğunu ortaya koyar. Niks'in daha erken dönem mitolosijinin bir figürü olduğu düşünülürse bu mitolojideki süreçleri anlamada yardımcı olur ve uzun süreçlerden sonra bile gerek bireysel gerekse toplumsal anlamda güç ve etkisini yitirmemiş figürler bulunduğunu vurgulamaktadır. Orfik Şiirde Niks Orfeus'a atfedilen bazı şiir parçalarında Niks'in çok büyük bir öneme sahip olduğu gözlemlenir. Bu yazınlarda, Kaos'tan ziyade Gece ilk ilke olarak ele alınır. Ayrıca Niks'in bir mağarası vardır, burada kehanet ve nasihatlerde bulunur. Diğer Yunan metinleri Aristofanes'in Kuşlar isimli eserinde de Niks ilk ilke olarak geçer; belki Orfik bir ilhamın nedeniyle. Ayrıca burada Eros'un da annesi olarak geçer. Diğer metinlerde Charon (Erebus ile birlikte) ve Phthonus'un de annesi olarak geçer. Niks'in mağara veya evinin yeri ve hâli ise farklı metinlerde farklı tasvir edilmiştir; Hesiodos'ta okyanus ötesinde, daha sonra Orfizm'deki gibi Parmenides'in felsefi şiirinde evrenin kenarındadır. Gece kültleri Yunanistan'da Niks, nadiren bir kült sahibidir. Pausanias'a göre Megara'daki akropoliste bir kahini vardı. (Paus. 1.40.1) Daha sıkça, Niks diğer kültlerin arkaplanlarında gizlenmiş, bulunmuştur. Bu nedenledir ki, Efes'teki Artemis tapınağında Niks olarak anılan bir heykel bulunmaktaydı. Spartalıların bir Uyku ve Ölüm kültü mevcuttu; bu ikisi ikiz kardeş olarak algılanıyor ve kabul ediliyordu. Şüphesiz Niks de onların anneleri olarak algılanmaktaydı. Niks'e dair bileşenler içeren kült isimleri birçok tanrı için mevcuttu, en belirgin örnekler olarak Dionysus'un Niktelios (Paus. 1.40.6) ve Afrodit'in Philopannyx (Orfik Şarkı 55) adlandırmaları verilebilir.[[Dosya:William-Adolphe Bouguereau (1825-1905) - La Nuit (1883).jpg|203px|küçükresim|William-Adolphe Bouguereau'un Yunan Tanrısı "Niks"i tanımlayan portresi, 1883.]] Yunanistan dışında Niks Niks temasını kullanan Roma'ya ait metinlerde, tanrıça Noxa çevrilmiş, böyle kullanılmıştır. (Virgil V, 721). Kategori:Yunan tanrıçaları Kategori:Yeraltı tanrıçaları