Nil Deltası

[bullvar_katip]

[[Dosya:Nile delta landsat false color.jpg|küçükresim|225px|Deltanın NASA tarafından çekilmiş uydu görüntüsü.]] Nil Deltası Nil Nehri'nin Kuzey Mısır'dan Akdeniz'e döküldüğü bölge. Batıda İskenderiye'den, doğuda Port Said'e kadar yayılan delta, dünyanın en geniş deltalarından biridir. Akdeniz kıyısında doğu-batı yönünde 240km, kuzey-güney yönünde 160km kapsayan bu delta, tarımsal etkinlikler açısından oldukça işlek bir alandır. Delta, Kahire'den sonra yavaş yavaş akış-aşağı duruma geçer. Coğrafya küçükresim|200px|sol|Nile Nehri ve Deltası. Delta kimi zamanlarda Batı ve Doğu bölümü olarak iki grupta sınıflandırılır. Nil Nehri, deltadan sonra Damietta ve Rosetta adındaki iki kola ayrılarak, yine bu isimlerdeki liman kentlerinden Akdeniz'e dökülür. Geçmişte deltanın daha çok kolu mevcuttu, ancak bu kollar sel kontrolü ve alüvyon birikimi gibi nedenlerden dolayı yok oldu. Buna örnek olarak Tumilat vadisi verilebilir. Süveyş Kanalı, deltanın doğusundan geçer ve bölgenin kuzey doğusundaki Manzala Gölü'ne girer. Kuzey batıya doğru, burada üç kıyı gölü yer alır: Burullus Gölü, Idku Gölü ve Maryut Gölü. Nil Deltası, kavisli bir deltadır. Yukarıdan bakıldığında üçgenimsi veya nilüfer çiçeğine benzer bir motif göze çarpar. Deltanın dış kenarları aşınmakta olup, bazı kıyı göllerinde Akdeniz'e açılan yollara kavuşmaları nedeniyle yüksek tuzluluk oranları gözlenmektedir. Asvan Barajı'nın yapılmasının ardından nehrin yukarı kısımlarından yeterli besin ve alüvyon gelmediğinden, günümüzde delta üzerinde tarımsal etkinliklerde yoğun olarak yapay gübreleme yoluna gidilmektedir. Bölgedeki tarım toprağının derinliği 20 metreyi geçmektedir. küçükresim|200px|Nil Deltasının gece görünüşü Tarih küçükresim|Nil Deltası'ndaki kollar ve çevre bölgeler. İnsanın Nil Deltası üzerindeki geçmişi binlerce yıla uzanmakta olup, delta en az beş bin yıldır tarımsal bir merkez halindedir. Delta, Asvan Barajı'nın tamamlanmasına kadar her yıl sel altında kalmaktaydı. Gaius Plinius Secundus'un kayıtlarına göre deltanın yedi kolu bulunmaktaydı. Nil'in antik kolları Pelusium, Tanitik, Mendesian, Phatnitic (veya Phatmetic), Sebennytic, Bolbitine, Kanopik (Herakleotikve Agathodaemon olarak da adlandırılır) Ancak günümüzde sel kontrolü ve alüvyon birikimi gibi nedenlerden dolayı Damietta ve Rosetta olmak üzere iki kol kalmış durumdadır. 1787'de Rosetta'da bulunan Rosetta taşı çıkartılmaya başladı. Firavunlar döneminde deltanın adı "Aşağı Mısır" veya "Goshen'in Ülkesi" olarak anılmaktaydı. Günümüzde delta üzerinde birçok arkeolojik site bulunmaktadır. Nüfus 39 milyon kadar insan Nil Deltası ve çevresinde yaşamaktadır. Büyük kentler dışında nüfus yoğunluğu ortalama 1,000 insan/km2'den fazladır. İskenderiye, dört milyonluk nüfusuyla delta üzerindeki en büyük yerleşimdir. Diğer büyük kentler arasında Shubra al Khaymah, Port Said, El-Mahalla El-Kubra, El Mansura, Tanta ve Zagazig bulunmaktadır. Flora ve fauna [[Dosya:Chlidonias hybrida 3 (Marek Szczepanek).jpg|küçükresim|sol|Bıyıklı sumru.]] Sonbahar aylarında Nil Nehri yoğun olarak nilüferlerle kaplıdır. Nehir boyunca, kıyılarda sık bitki örtüsü bulunur. Kuzey kısımda Mısır nilüferi yaygınken, güneyde papirüs yayılış gösterir. Papirüs her ne kadar geçmişte çok bol bulunan bir bitki olsa da, günümüzde yayılışı gittikçe azalmaktadır. Bunun yanında deltada kış aylarında çeşitli su kuşu türleri bulunur. Özellikle küçük martı ve bıyıklı sumru nüfusu kış aylarında çok büyük bir artış gösterir. Deltada yuva yapan diğer kuş türleri arasında gri balıkçıllar, yarım halkalı yağmurcunlar, kaşıkgagalar, karabataklar, akbalıkçıllar ve ibisler yer almaktadır. Deltada bu kuş türlerinin dışında yoğun olarak kurbağa, kaplumbağa, firavunfaresi ve Nil varanı nüfusu bulunmaktadır. Nil timsahları ve suaygırılar geçmişte bu bölgede yaygın bir dağılıma sahipken, günümüzde bulunmamaktadırlar. Nehirde yer alan başlıca balık türleri arasında has kefal ve dil balığı yer almaktadır. İklim Nil Deltası, düşük yağış rejimine sahip bir Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü bir bölgedir. Yıl boyunca delta üzerine, ağırlıklı olarak kış aylarında yağmak üzere 100 ilâ 200mm'lik yağış düşer. Bölgedeki en sıcak aylar Temmuz ve Ağustos olup ortalama 30°C'lik bir yaz sıcaklığı gözlemlenmektedir. Bölgede ölçülmüş en yüksek sıcaklık 48°C'dir. Kış sıcaklıkları genelde 10° ilâ 19°C arasında değişkenlik gösterir. Daha serin olan bu aylarda yağışın artmasıyla beraber nemli bir iklim gözlenir. Bölgedeki antik ve çağdaş kentler Abusir İskenderiye Avaris Bilbeys Bubastis Canopus Demenhur Damietta Kafrü'ş-Şeyh Leontopolis Mendes Mit Abu al-Kum Mansoura Naucratis Pelusium Port Said Rosetta Sais Tanis Tanta Zagazig Kaynakça Dış bağlantılar Keyway.ca Worldwildlife.org Delta Kategori:Afrika'daki deltalar Kategori:Mısır'daki yeryüzü şekilleri Kategori:Akdeniz Havzası'ndaki yeryüzü şekilleri Kategori:Sulak otlaklar ve savanlar Kategori:Afrika'daki tatlı su ekobölgeleri Kategori:Mısır'daki ekobölgeler Kategorioğu Akdeniz