Niyazi Berkes

[bullvar_katip]

Niyazi Berkes (d. 21 Ekim 1908, Lefkoşa, Kıbrıs - ö. 18 Aralık 1988, Hythe, Kent, Birleşik Krallık), Kıbrıslı Türk sosyolog ve bilim insanı. Hayatı ve çalışmaları Lefkoşa`da doğdu. Kendisi ismini Resneli Niyazi Bey`den ikiz kardeşi ise Enver Paşa`dan almıştir. Kıbrısda başladığı orta öğrenimini, 1927`de İstanbul Erkek Lisesi'nde tamamladı. 1931'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nü bitirdi. MEB`de çalışma isteği reddedilince, kısa bir süre İstanbul`da özel bir lisenin ortaokul kısmında tarih hocalığı yaptı. Ardından Ankara'da Türk Ocakları binasında yeni açılan halkevinin kütüphanesinde çalışmaya başladı. Türk Maarif Cemiyeti'nin Ankara Yenişehir`de kurduğu ortaokulun ilk müdürüdür. Sonraları TED Ankara Koleji adını alacak bu okuldaki görevinden sadece ayrıcalıklı seçkinlere hizmet ettiği gerekçesiyle istifa etti. Darülfünun reformunun ardından 1933'te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakütesi'nde sosyoloji asistanı oldu. 1934 yılında yedek subay olarak askerliğini yaptı. Ardından Chicago Üniversitesi sosyoloji bölümünün bilimsel araştırmalar için burs davetiyle Amerika Birleşik Devletleri`ne gitti. 1939'da Türkiye'ye döndü, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi`nde sosyoloji doçenti olarak göreve başladı. O dönemde "solculukla" ve "komünistlikle" suçlandı. 1948 DTCF Tasfiyesi sorasında Pertev Naili Boratav ve Behice Boran'la birlikte görevinden uzaklaştırıldı. 1952'de Kanada McGill Üniversitesi'nde İslam Araştırmaları Enstitüsü'nde önce misafir profesör olarak göreve başladı. 1956'da asli profesör oldu. Burada Türkiye'nin tarihsel ve toplumsal gelişimiyle ilgili çok sayıda araştırma yaptı. 1975 yılında emekliliğinin ardından Birleşik Krallık'a yerleşti. Türkiye'de ilk köy monografisini yapan bilim insanlarındandır. Mediha Esenel ile olan evliliğinden 1945 yılında oğlu Fikret Berkes doğmuştur. Eserleri hakkında Türkiye’nin Osmanlı İmparatorluğu döneminden günümüze dek geçirdiği değişimler üzerine araştırmalar ve kuramsal toplumbilim çalışmaları yaptı. Gelenekselliğin değişmemek olduğunu belirten Berkes, geleneksellikte hiçbir yeniliğe yer olmadığını savunur. Osmanlı Devleti'nde yeniçerilerin dönüşümünü ve Osmanlı'ya etkilerini sosyolojik olarak açıklamaya çalışmıştır. Sekülerleşmenin birinci adımı olarak Tanzimat'tan bahseder. Ekonomik başarısızlığın hukuki başarısızlığa neden olduğunu belirtir. 1942’de yazdığı Bazı Ankara Köyleri Üzerine Araştırma adlı alan çalışması toplumbilim alanında Türkiye’de yayımlanan ilk monografilerden biridir. Yazarın diğer önemli eserleri arasında, Siyasi Partiler (1964), Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler (1965), Arap Dünyasında İslamiyet, Milliyetçilik ve Sosyalizm (1969), Atatürk ve Devrimler (1982), Teokrasi ve Laiklik (1984) yer alır. İletişim Yayınları'ndan çıkan Unutulan Yıllar adlı kitabında (yayına hazırlayan Ruşen Sezer) 1930`lu ve 1940'lı yılların siyasal ve entelektüel ortamını anlatmaktadır. Ziya Gökalp'in denemelerinden yaptığı çevirileri Turkish Nationalism and Civilization adlı bir kitapta toplayıp Birleşik Krallık'ta yayımlamıştır (1959). Eserleri İnceleme Araştırma Propaganda Nedir? (1942) Siyasi Partiler (1964) Türkiye' de Çağdaşlaşma (The Development of Secularism in Turkey, 1964) Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler (1965) Arap Dünyasında İslamiyet, Milliyetçilik ve Sosyalizm (1969) Türkiye İktisat Tarihi Cilt 1, Cilt 2 (1969,1970) Türk Düşününde Batı Sorunu (1975) Atatürk ve Devrimler (1982) Teokrasi ve Laiklik (1984) Anı Unutulan Yıllar Gezi Asya Mektupları Kaynakça Kategori:Kıbrıs Türkü sosyologlar Kategori:1908 doğumlular Kategori:1988 yılında ölenler Kategori:Lefkoşa doğumlular Kategori:Türk sosyologlar Kategori:Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi öğretim üyeleri Kategori:McGill Üniversitesi öğretim üyeleri