Niyâzî-i Mısrî

[bullvar_katip]

Niyâzî-i Mısrî, (d. 9 Mart 1618, Malatya - ö. 16 Mart 1694, Limni), Halvetiye tarikatının Mısriyye kolunun kurucusu olan mutasavvıf ve şair. Hayatı Niyâzî-i Mısrî'nin asıl adı Mehmed olup, 9 Mart 1618'de Malatya'nın şimdiki adı Soğanlı olan Aspozi kasabasında dünyaya gelmiştir. Babası, yöresinin önde gelenlerinden Nakşibendiyye tarikatı mensubu Soğancızâde Ali Çelebi'dir. Niyâzî ve Mısrî ise mahlaslarıdır. Mısrî mahlası tahsilini Mısır'da yaptığından dolayıdır. Çeşitli medreselerde eğitim görmüş ve farklı yerlerde tasavvuf bilgisini geliştirmiştir. 1655 yılında Halveti şeyhi Sinan-ı Ümmî'den hilâfet alarak irşada mezun kılınmış, memleketin pek çok yerinde vaazlar vererek halkı irşad etmeye çalışmıştır. Şöhreti her yana yayılan Niyazî Mısrî, ordunun maneviyâtını yükseltmek için Sultan IV. Mehmet tarafından Lehistan seferine götürülür. Hakkında ileri sürülen iftiralardan sonra Limni adasına sürülür ve burada on beş yıl çileli bir hayat yaşar. Ölümünden bir yıl kadar önce affedilir ve Bursa’ya döner. Fakat Bursa Kadısı'nın şikayeti üzerine tekrar Limni’ye gönderilir ve burada vefat eder. Sürgün görevinde ona sonradan şeyhlik makamına yükselecek olan Azbi Mustafa Efendi eşlik eder. Osmanlı sultanı tarafından sürgüne gönderildiği Limni adasında 1694 senesinde bir çarşamba günü kuşluk vakti öldü ve aynı adaki türbesine defnedildi. Türkçe ve Arapça manzum ve mensur on ciltten fazla eseri bulunmaktadır. Aruz ölçüsü ile yazdığı şiirlerinde genellikle Nesimî ve Fuzulî’nin, heceyle yazdığı şiirlerinde ise Yunus Emre’nin etkisinde kaldığı görülür. Divanı’nın yanı sıra Risaletü’t-Tevhid, Şerh-i Esma-i Hüsnâ, Sûre-i Yusuf Tefsiri, Şerh-i Nutk-ı Yunus Emre, Risale-i Eşrât-ı Saat, Tahirnâme, Fatihâ Tefsiri, Sûre-i Nûr Tefsiri eserlerinden bazılarıdır. Arûzla yazdığı şiirlerinde Nesimî’nin etkisinde kalan Niyazî, devrinin Vahdet-i Vücud görüşüne mensup kişilerinden de biridir. Eserleri 1. Türkçe Divân Tuhfetü'l-uşşâk Süleymaniye Küt. Reşid Ef. 1218 numaradaki mecmua. Mecmua-i Kelimât-ı Kudsiyye Risâle fi’t-tasavvuf Risâle-i Devriyye Ta‘bîrâtü’l-vâkıât 3. Risaleleri Risâle‐i Devriyye Risâle‐i Es’ile ve Ecvibe‐i Mutasavvufâne Risâle‐i Eşrâtü’s‐Sâat Tabirnâme Risâle‐i Haseneyn Risâle‐i Hızriyye Risâle‐i Arşiyye Vahdetnâme Risâle‐i İade Risâle‐i Nokta Akîdetü’l‐Mısrî Risale fî Devrân‐ı Sofiye Etvâr‐ı Seb’a 4. Şerhleri Şerh‐i Esmâ‐i Hüsnâ Şerh‐i Nutk‐ı Yûnus Emre 5. Mektupları 6. Ait Olduğu Söylenen Diğer Eser ve Risaleler Lübbü’l‐Lüb ve Sırru’s‐Sır Cenâb‐ı Hakk’ın her şeyi muhit olduğu hakkında risale Elğâz‐ı Sofiye Risale fî işareti’l‐vâkıât fi’l‐fatihati’ş‐şerîfe‐ Rısâle‐i usûl‐i târikat Usûl‐i târikat ve rumûz‐i hakikat Eşrefoğlu Rûmî’ye ait beyitlerin şerhi Bir beyitin şerhi Tefsir‐i duâ hakkında risale Ahvâl‐ı tarîkat‐ı Hak Tuhfetü’I‐Uşşak ve Tuhfetü’l‐Müştâk El‐levâyih iî suâl‐i Şeyh Mısri Güneşin mağribden nasıl doğduğu hakkında risale Risâle‐i îman‐ı taklidi ve tahkiki Ta’bîr‐i sadâ‐yı nâkûs Risâle‐i fî tasviri’l‐ecsâm ve’l‐erhâm Risâle‐i târîhiyye Cüz‐i la yetecezzâ 7. Yazdığı Tefsirler Tefsîr‐i sûre‐i Yûsuf Tefsîr‐i innâ eradna’l‐emânete Tefsîr‐i lem yekünıllezîne keferû‐ Allâhu nûru’s‐semâvâti ve’l‐ard— Tefsîr‐i âyet‐i “İz kale rabbüke‐‐‐ Tefsîr‐i âyet‐i innallahe Arapça Eserleri Mevâidü’l‐irfân Devre‐i Arşiyye Tesbî‐i Kasîde‐i Bür’e (Bürde) Tefsîr‐i Fâtihatü’l‐Kitâb Mecâlis Kaynakça Literatür Bukağı, Emine Işınsu, 2004 Niyazi-i Mısri Divanı Şerhi, Muhammed Nur'ül Arabi, çev. Mustafa Tatcı ve İbrahim Özay, 2018 Niyâzî-i Mısrî Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı (Tenkitli Metin), Kenan Erdoğan, 1998 Dipnotlar Kategori:Mutasavvıflar Kategori:Malatya doğumlular Kategori:1617 doğumlular Kategori:1694 yılında ölenler Kategori:Osmanlı mutasavvıfları Kategori:Mutasavvıf şairler Kategori:Tasavvuf şairleri Kategori:Vahdet-i Vücud Kategori:17. yüzyılda Osmanlılar Kategori:Ekberi sufiler/filozoflar Kategori:İslam filozofları Kategori:Halvetilik