Norveç hükümdarları listesi

[bullvar_katip]

küçükresim|280px|sağ| Norveç hükümdarları listesi 872'de başlamaktadır. Geleneksel olarak anlatıya göre bu tarihte Hafrsfjord Muharebesi yapılmış ve bu muharebede galip gelen İ. Harald Güzelsaçlı birkaç küçük Norveç krallıklarını babasının hükümdarlık yaptığı küçük devlete ilhak ederek tüm Norveç'i tek bir hükümdarlık içinde birleştirmiştir. Harald'in kral olduğu bu tek krallık sonradan "Norveç Krallığı" olarak bilinmeye başlanmıştır. 970'te I. Harald'in torunu Kral II. Harald hiç erkek çocuğu olmadan ölünce I. Harald'in kurduğu "Güzel Saçlılar (Hårfagreætta) ) Hanedanı" sona ermiştir. 10. yüzyıl ve 11. yüzyıl sonlarında kısa dönemlerde için Norveç'in Danimaraka hükümdarları tarafından yönetilmesi harcınde, 14. yüzyıla kadar Norveç Krallığı yerli asıllı hanedanlar (ve II. Olaf, III. Harald ve Sverre gibi kral unvanını taşıyanlar) tarafından yönetilmiştir. 1130-1240'ta Norveç'te çıkan bir iç savaşta kendileri değişik hanedana ait olan ve kendilerinin Norveç hükümdarı olduklarını iddia eden birkaç hükümdar adayı aralarında rekabet ve çatışmalara girişmişlerdir. Bu iç savaş döneminde hükümdarlık iddiası ile ortaya çıkan bazı kişilerin meşru olan krallık iddiaları bulunmadığı kabul edilip bunlar gelensel olarak Norveç hükümdarları listelerinde ve bu listede ihtiva edilmemektedir. 1387'de Norveç, İsveç ve Danimarka Kalmar Birliği adını alan bir şahsi krallık birliği kuruldu. Kalmar Birliği'nde üç devlet ve üç ülke birbirinden ayrı olduğu kabul edilmekle beraber tek bir şahıs bu birliğin kralı olarak tahtta bulunmakta idi. 1523'te İsveç Kalmar Birliği'nden ayrıldı ve kendi hükümdarı İsveç'te hüküm sürmeye başladı. Fakat Danimarka hukumet yönetim kurumu politik bakımdan üstünluk kurup Norvec'in bir Danimarka yarı-bağımsız eyaleti olduğunu ilan ederek Danimarka hükümdarının tek bir hükümdar olarak şahsen Danimarka Kralı ve Norveç Kralı olduğu kabul edildi. 1450-1814 dönemindeki Norveç Kralları Oldenberg Hanedanı'ndan olup tek şahıs Kopenhag başkentinden hem Norveç Kralı ve hem de Danimarka Kralı olarak hükümdarlık yapmakta idi. Bu tek kral için "mutlak monarşi" idare sistemi 1660'ta yapılan kanunlla kabul edilmişti. 1814'te Norveç siyasi bağımsızlık kazandı. Danimarka ve Norveç Kralı olarak hüküm sürmüş olan VI. Frederick tahttan feragat etti ve veliaht olan Christian Fredrick Norveç kralı da olarak tahta geçti. Fakat Norveç'teki politik merkezler Norveç'in meşrutî monarşi sistemi ile yönetildiği kabul ettiler ve Norveç Krallığı için meşrutiyet ilan edildi. Norveç yeni Norveç Krallığı kralı olarak İsveç Kralı olan XII. Karl'i seçti. Böylece Norveç ve İsveç şahsi krallık birliği olup ayrı ülkeler ve ayrı devlet olmakla beraber her iki krallığın hükümdarı da tek kişi oldu. İsveç ve Norveç kralı olan XII. Karl anayasanın kraldan daha üstün olduğunu içeren Norveç Anayasası'nı kabul etmesi ve uygulaması gerekti. Norveç için 1905'te yeni bir değişme oldu. Tek olarak Norveç Kralı ve İsveç Kralı olan II. Oskar 1905'te krallık tahtlarından feragat etmek zorunda kaldı. İsveç ile Norveç arasında bulunan şahsi krallık birliği ortadan kaldırıldı. Norveç Krallığı'na Oldenberg Hanedanı'ndan ve VIII. Frederik'in ikinci oğlu ve Danimarka veliahtı olan Prens Karl Danimarkalı bir referendum ile Norveç kralı olarak seçildi ve VII. Haakon ismi ile Norveç Krallık tahtına geçti. Günümüzde, 9. yüzyılda kurulmuş olan Norveç Krallığı 1,100 yıldan daha eski tarihi ile Avrupa'da bulunan krallıklardan en eskisidir. 1991'den beri Norveç Krallığı tahtında kral olarak bulunan V. Harald 64. hükümdardır. Norveç Krallığı'nın Birinci Evresi (872-1387) Güzel Saçlılar (Hårfagreætta) Hanedanı (872-970) İlk Norveç Kralı'nın I. Harald Güzelsaçlı olduğu ve bu kral Hafrsfjord Muharebesi'nde diğer küçük yörel krallık galip gelmiş; mağlup ettiği bu krallıkları kendisine babası "Halfdan Kara"'dan kalan devlet olan "Vestfold"'a ilhak etmiş ve hepsini tek bir hükümdarlık içinde birleştirmiştir. Sonradan bu tek krallık "Norveç Krallığı" olarak bilinmeye başlanmıştır. I. Erik babasının ölümünden üç yıl önce babası ile birlikte ortak kral olarak hüküm sürmeye başlamıştı. Babasının ölümünden sonra tek kral olarak taç giydirilmişti. Ama erkek kardeşlerinin her birine birer yöre vermiş ve bunların her biri kendi yönettiği bölgede bir "tabi kral" statüsü taşımışlar ve Erik Kanlı Balta ise üst kral olarak kabul edilmişti. Harald Gri Kürklü'de erkek kardeşlerini tabi krallar yapıp onlar üzerinde bir "üst-kral" olarak hükümdarlık yaptı. "Güzel Saçlılar Hanedanı" bilgilerinde ve maddenin Orta Çağ ve bazı Yeni Çağ'a ait kısımlarında verilen tarihler son birkaç yüzyilki tarihçilerin tahminleridir ve onun için değişik kaynaklarda ufak farklar gösteren tarihlerin bulunması olasıdır. Knýtlinga Hanedani ve Lade Jarları (970-995) 961'de İ. Erik Haraldsson Kanlı Balta ile amcası olan Kral I. Haakon Haraldsson İyi arasında yapılan son muharebe olan Fitjar Muharebesi'ni takiben, I. Haakon galip gelmesine rağmen bu muharebede aldığı yaralardan oldu. Iİ. Eric'in oğullarından olan II. Harald Eriksson Norveç Kralı oldu. Fakat o da 970 civarında bir suikasta kurban giderek öldürüldü. Danimarka Kralı olan İ. Harald Danimarka Kralı Norveç'in tümünü işgal edip (de jure) Norveç kralı oldu. Norveç'e ait "Viken" bölgesini Danimarka'ya ilhak ettikten sonra, Norveç Krallığı'nın gerçek(de facto) yönetimini, kendisi üst kral olarak, tabi Norveç Kralı olarak atadığı Harald Gri Kürklü'ye devretti. Bundan bir müddet sonra Danimarka Kralı Mavi-diș Harald, "Harald Gri Kürk"'e verdiği desteği kesti ve onun rakibi olan yörel idareci "Lade Jarlı" olan Haakon Sigurdsson'a destek sağlamaya başladı. Haakon Sigurdsson sonunda Harald Gri Kürklü'nün tabi kral olarak hükümü altında bulunan tüm araziler kendi eline geçirdi ve yine Danimarka Karlı'na tabi vasal olarak hükümdarlığa başladı. Bu hükümdaralık döneminde Norveç Krallık arazilerinde gerçekte gayet bağımsız olarak yönetici olmakla beraber kendine Norveç Kralı unvanı verilmemiştir. Haakon'un Norveç Krallığı'nda vasal yönetici olarak hüküm sürmesi 970-995 döneminde olmuştur. Hanedansız (995-1000) Knýtlinga Hanedanı ve Lade Jarları (yeniden hükümdarlık) (1000-1015) Norveç Kralı Olaf Tryggvason ve kendine düşman olan Danimarka Kralı Çatalsakal Sweyn ve bir grup Norveçli asilin oluşturduğu bir ittifakın gemileri arasında Baltık Denizi'nin batısında yapılan Svolder Deniz Muharebesi'nde Kral Olaf'un 10 gemisi 70 gemilik bir müttefikler düşman filosu baskınına uğradı. Kral Olaf'ın gemileri birer birer batırıldı ve son gemisinde bulunan Kral Olaf denize atılıp boğuldu. Bu deniz muharebesinden sonra Danimarka Kralı Çatalsakal Sweyn Norveç'i eline geçirdi. Viken bölgesi tekrar Danimarka Krallığı'na bağlanıp bir vasal devlet olarak idareye başlandı. Norveç'in geri kalan arazileri (Batı Norveç ve Trøndelag,) Çatalsakal Sweyn 'e tabi hükümdar olarak Lade Jarları olan Eric Haakonsson ve Sweyn Haakonsson tarafından vasl Krallık olarak idare edilmeye başlandı; am bunlara kral unvanı verilmedi. 1000-1012 döneminde bunlardan Eric Haakonsson Norveç'in de facto hükümdarı idi. Kardeşi Sweyn Haakonsson ona destek sağlayarak ortak hükümdar olarak görev yaptı. Erik Haakonsson 1012'de vasal hükümdarlıktan feragat edip ayrılınca yerine geçen Haakon Eriksson 1015'e kadar ortak hükümdarlık yaptı. Aziz Olof Hanedanı (1015-1028) Knýtlinga Hanedanı ve Lade Jarları (ikinci defa yeniden hükümdarlık) (1028-1035) Aziz Olaf Hanedanı (yeniden geri getirilme) (1024-1047 ) Hardrada Hanedanı (1046-1135) I. Sigurd'un 1130'da ölümünden sonra "Norveç İç Savaşı" (Borgerkrigstida) adı ile bilinen bir karışıklık dönemi ortaya çıkmıştır. Norveç İç Savaşı 1240'a kadar sürmüştür. Bundan sonra krallık tahtına evlilik dışı doğan oğulların hak iddia edip böylece tahtı gasp edip tahta geçme çabaları ön plana geçmiştir. Bunun için hükümdar olduklarını iddia eden birkaç kral adayının aynı zamanda ülkede bulunması çok muhtemel olmuştur. Bunlar iddia ettikleri krallık haklarını bir iç harp çıkartma için bahane olarak kullanılmışlar ve Norveç'i keşmekeşe döndürmüşlerdir. Norveç asilleri, üyeleri ve organize edilişleri değişen şekillerde, Bagler ve Birkebeiner adlı iki rakip klike ayrılmışlar ve bu klikler arasında mücadele iç savaş boyunca devam etmiştir. Gille Hanedani, (1130-1184) Hardrada Hanedani (yeniden geri getirilme), (1162-1184) Sverre Hanedanı (1184-1204) Gille Hanedanı (kolu) (1204-1217) Svere Hanedani (1217-1319) III. Haakon'un öldükten sonra doğan ve evlilik dışı oğlu olduğunu iddia eden IV. Haakon Haakonsson'un kral olması ile, İsveç Krallığı'nda ic savaş sona ermis ve Krallık sulh ve sukuna kavuşmuştur. Bundan sonra kralliik tahtina evlilik dışı doğan oğulların hak iddia etmeleri; böylece tahta geçmeye çalışmaları ve bunun ıcin hükümdar olduklarını iddia eden birkaç kral adayının aynı zamanda ülkede bulunması ve bunların iddia ettikleri krallaik haklarını bir iç harp çıkartma için bahane olarak kullanılması sona ermiştir. Bjelbo veya Falkung Hanedanı (1319-1387) Kalmar Birliği (1387-1523) Munsö-Estridsen Hanedanı (1387-1412) Pomorenya Hanedanı (1412-1442) Wittelsbach Hanedanı (1442-1448) Bonde Hanedanı (1449-1450) Oldenburg Hanedanı (1450-1523) Danimarka Norvec birleşik şahsi krallık 1523-1814) 6 Haziran 1523'te İsveç Krallığı'nın Kalmar Birliği'nden ayrılması ile bu birlik ortadan kalktı. 1523'da Danimarka Gizli Konseyi, Norveç üyeleri haricinde olan, üyeleri ile bir toplantı yaparak tek yanlı olarak Norveç'i Danimarka'nın bir eyaleti olarak ilan etti. Bu toplantıya çağrılmayan Norveç üyeleri bu karar için danışılmadılar ve hiçbir katkı yapamadılar. Gerçekte Norveç özel statülü ve yarı-bağımsız olarak, Norveç'e has değişik özel kurumlar ile, yönetilmeye başlandı. Fakat Norveç'in ana kara dışında bulunan denizaşırı ülkeleri Danimarka kontrolü altına girdi. Oldenburg Hanedanı (1523-1814) Danimarka İsveç birleşik şahsi krallık (1814-1905) Holstein-Gottorp Hanedanı (1814-1818) Bernadotte Hanedanı (1818-1905) Norveç Krallığı'nın İkinci Evresi (1905-günümüze kadar) Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg Hanedanı (1905-günümüz) Kaynakça Dış bağlantılar Norvec Kraliyet Hanedani resmi websitesi (Norveççe) Aftenposten gunluk gazeteei Norvec kraliyet haberleri Hükümdar Kategori:Hükümdar listeleri