Nunivak Çupikçesi

[bullvar_katip]

Nunivak Çupikçesi (kendilerince Cugtun ; İngilizce Cup'ig ya da Nunivak Cup'ig, Nunivak Cux), Alaska'da, Nunivak Adasında Nunivak Çupiklerinin konuştuğu Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili olan Yupikçenin bir şivesi. Nunivak adasında konuşulan Nunivak Çupikçesi, ada izolasyonu sonucu Yupikçenin en farklı lehçesi olup ayrı bir dil gibi nitelendirilir ve Nunivak'taki okulda öğretilir ve yazıya geçirilir. Nunivak adasında Mekoryuk kasabasında yaşlılarca konuşulmaktadır. Eskimo dilleri içindeki yeri Eskimo - Aleut dilleri Aleut dilleri Eskimo dilleri Yupik dilleri Sirenik Yupikçesi Öz Yupik dilleri Sibirya Yupikçesi Naukan Yupikçesi Alaska Yupikçesi Unaliq-Pastuliq Yupikçesi : Norton Sound yöresinde Yupikçe : Yukon ve Kuskokwin yörelerinde Egegik Yupikçesi : Bristol Koyu yöresinde Çupikçe : Hooper Bay ve Chevak yörelerinde Supikçe İnuit dilleri İnyupikçe Batı Kanada İnuitçesi Doğu Kanada İnuitçesi Grönland İnuitçesi Eğitim ve Öğrenim Dünyada yalnızca tek bir okulda, Aşağı Kuskokwim Okul Bölgesine (LKSD Lower Kuskokwim School District) bağlı olan Mekoryuk'taki okulda (Nuniwarmiut School PK-12) Nunivak Çupikçesi "yabancı dil" gibi öğretilmektedir. Çocuklar anadillerini bilmedikleri için evde konuşamıyorlar, okulda sonradan öğreniyorlar. Okulun 32 öğrencisi var. Alaska Yerli Dil Merkezi tarafından Yupikçeden (Yup'ik) ayrı olarak Nunivak Çupikçesi (Cup'ig) ile de ders kitabı yayımlanmaktadır. Tükenme tehlikesi Nunivak Çupikçesinin tehdit altındaki dillerden olduğu Alaska Yerli Dil Merkezi (ANLC) tarafından da belgelenmiştir. Michael Krauss tarafından 1975 yılında yapılan tespite göre "bazı çocuklar Çupikçeyi konuşabiliyor" denilirken, 1982 yılında ise "çocukların hiçbiri Çupikçeyi konuşamıyor" olmuştur. Bazı gramer özellikleri Nunivak Çupikçesi, Eskimo - Aleut dillerinin tipik görünümünü sergiler: Kelimelerde üç sayı vardır: tekil, ikil, çoğul Kelimeler yalın halde çoğu zaman nominatif eki alırlar : daha çok -r ya da -g Kelimeler (ya da cümleler) 4 bölümden oluşur: kök (stem), yapım eki (postbase), çekim eki (ending), bağlaç (enclitic) Tamlama (isim ya da sıfat) bulunmaz Türkçede iyelik tamlaması (genitive + possessive) ile ifade edilen (örn: adamın evi) yapılar, Nunivak Çupikçesinde iyelik tamlaması olmadığı için ona yakın başka bir yapıyla kurulur: relative + absolutive: Örnek cümleler Cangacit? - Nasılsın (İyi misin) ? Canritua - İyiyim Unuakukegci - Günaydın Agayunerpakegcikici - Mutlu Noeller Allrakularakegciluci-llu - Ve de Yeniyılın kutlu olsun Quyana - Teşekkürler Taqukat, maklit neqkanka - Foklar, sakallı foklar benim yiyeceğimdir Quyana niicugnillua - Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim Quyana naqluki allnganka - Ne yazdığımı okuduğunuz için teşekkür ederim Örnek metin: NUNİVAK ÇUPİKÇESİ : İNGİLİZCE ÇEVİRİSİ : Alıntılar Rus Alaskası döneminde (1733 - 1867) 1821 yılında ilk kez Ruslarla ve Rusçayla karşılaşan Yupiklerin dillerinde Rusça alıntılar günümüzde de canlılığını sürdürür: caarralar (< Rus. сахар) 'şeker' caayu (< Rus. чай) 'çay' cainig (< Rus. чайник) 'çaydanlık' cap'akir (< Rus. сапоги) 'bot, potin' cass'ar (< Rus. часы) 'saat' culunar (< Rus. солонина ?) 'tuzlama balık' kelipar (< Rus. хлеб) 'ekmek' maslar (< Rus. масло) 'tereyağı' miss'ug (< Rus. мешок) 'çanta; çuval' mulut'ug (< Rus. молоток) 'çekiç' paltug (< Rus. пальто) 'palto' pelatekar (< Rus. палатка) 'çadır' putuskar (< Rus. подушка) 'yastık' tiisiss'ar (< Rus. тысяча) 'bin' yaassig : (< Rus. ящик) 'kutu' Dipnotlar Kaynakça Nuniwarmiut Piciryarata Tamaryalkuti : Nunivak Island Cup'ig Language Preliminary Dictionary Kategori:Yupik dilleri Kategori:Eskimo-Aleut dilleri Kategori:Yupikler Kategori:Alaska yerli dilleri