Nuriye Ulviye Mevlan Civelek

[bullvar_katip]

Nuriye Ulviye Mevlan Civelek (d. 1893 Gönen, Balıkesir - ö. 9 Nisan 1964 Kırıkhan, Hatay, Türkiye), Türk gazeteci ve Türkiye'nin ilk kadın hakları savunucularından biridir. Osmanlı'nın ilk feminist dergisi olan Kadınlar Dünyasının ve kadın hakları örgütü Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti'nin kurucusudur. Hayatı Nuriye Ulviye Yediç, 1893 yılında Safiye Hanım ve Çerkes olan Mahmut Yediç'in kızı olarak Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Gönen, Balıkesir'de dünyaya geldi. Nuriye'nin ailesi Kafkasya'da yaşadığı dönemde Rus İmparatorluğu tarafından sürülmüştür. Sürgün sonrası önce Trabzon'a oradan da Balıkesir, Gönen'e yerleşen aile mali sıkıntılar yaşamaktaydı. Bu sebeple kızlarını altı yaşında Yıldız Sarayı'na gönderdi. Nuriye, burada saray terbi­yesi aldı ve sarayın adetlerine uygun olarak kendisinden yaşça büyük II. Abdülhamid’in sütkardeşi Hulusi Bey ile 1906'da on üç yaşında evlendirildi. Yaşlı olan eşi Hulusi bey bir süre sonra öldü ve Nuriye 20 yaşındayken dul kaldı. Kariyeri Nuriye Ulviye, 4 Nisan 1913'te "Kadınlar Dünyası" adıyla ilk dergisini kurdu. Bir ay sonra da 28 Mayıs 1913'te kadınların eğitim ve istihdam olanaklarını iyileştirmek ve kıyafet haklarını iyileştirmek amacıyla Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti (Osmanlı Kadın Hakları Savunma Derneği)'ni kurdu. Dernek önceleri sadece Müslüman kadınların örgütüydü, ancak zamanla etnik azınlık üyeleri ve Avrupalı gazeteciler de dahil oldu. Başlangıçta dergi günlük yayımlanmaktaydı. 100. sayıdan sonra haftalık olarak yayınlamaya başladı. Nuriye Ulviye, derginin 108. sayısından itibaren gazeteci ve politikacı olan yeni kocası Rifat Mevlan'ın soyadı olan "Mevlan" soyadını kullanmaya başladı. Kadınlar Dünyası dergisi, Müslüman bir kadının fotoğrafını yayınlayan ilk dergidir. Dergi çalışanlarından hiçbiri erkek değildi; Nuriye, erkekleri özellikle dergide çalıştırmadı çünkü ona göre erkekler kadınları toplumdan dışlamaktaydı. Nuriye, dergide yazdığı her makalede kadınların yüksek öğretim hakkı, kadınların iş yerlerinde eşit ücret alması ve memuriyet hakları gibi konulara yoğunlaştı. Ayrıca, kadınların peçe yerine başörtüsü takabilmeleri, evliliklerinde eşit haklara sahip olmaları ve düzenlenmiş evlilik uygulamalarına karşı çıkmaları gerektiğini savundu. Bu kampanyalar sonrası kadınlar önemli başarılar elde ettiler ve yedi kadın bir telefon bürosunda çalışmaya başladı ve 1914 yılında kadınların yüksek öğrenim görebilmesi için İnâs Darülfünunu kuruldu. Kadınlar Dünyası dergisinin, 1913-1914 yılları arasında Avrupa feministleri ve dernekler üyeleri arasındaki diyaloğu artırması amacıyla bir Fransızca baskısı da yayınladı. Nuriye, dergiyi 1921 yılına kadar yönetti. Aynı dönemde Türk Kurtuluş Savaşı devam etmekteydi ve Nuriye'nin kocası Rifat Mevlan, Kürt bağımsızlık mücadelesini desteklemekteydi ve bu sebeple Yüzellilikler ile birlikte sürgüne gönderildi. Bu gelişme sonrası Nuriye, 1927'de eşinden boşandı ve öğrenci yurdu işletmeye başladı. Nuriye, işlettiği bu yurtta kalan, Antakyalı Tıp Fakültesi öğrencisi Ali Muharrem Civelek ile tanıştı ve 1931'de evlendi. Daha sonra da İstanbul'dan ayrılarak Kırıkhan'a taşındılar. Nuriye, 9 Nisan 1964'te Hatay'ın Kırıkhan ilçesinde öldü ve Hatay'ın Antakya ilçesinde bulunan Asri Mezarlığı'na gömüldü. Hatırası Ölümünden sonra kocası, 1967 yılında Hatay'ın Kırıkhan ilçesinde adına bir kütüphane kurdu. Kütüphanede 2004 yılı itibarı ile 9000 kitap bulunmaktaydı. Aynı zamanda Kırıkhan'da adını taşıyan bir sokak ve çeşme de bulunmaktadır. 1967 yılında mezarına, Türk Kadınlar Konseyi adına bir hatıra levhası asıldı. Notlar Kaynakça Kategori:1893 doğumlular Kategori:Gönen, Balıkesir doğumlular Kategori:Osmanlı feministleri Kategori:Türk feministler Kategori:20. yüzyıl Türk gazetecileri Kategori:1964 yılında ölenler Kategori:Hatay'da ölenler Kategori:20. yüzyıl Türk kadın yazarları