Ölü Deniz Transform Fayı

[bullvar_katip]

küçükresim|444x444pik| GPS verilerinden Arap Levhasının Afrika Levhasına göre ana fay segmentlerini ve hareketini gösteren Ölü Deniz Transform Haritası Ölü Deniz Transform Fayı (DST), bazen Ölü Deniz Çöküntüsü ve Ölü Deniz Fay Zonu olarak da anılır, Maraş üçlü ekleminden (Türkiye'nin güneydoğusundaki Doğu Anadolu Fay Hattı ile bir kavşak) kuzey ucuna uzanan bir dizi faydır. Kızıldeniz Çöküntüsü (Sina Yarımadası'nın güney ucunun hemen açıklarında). Fay sistemi, batıda Afrika levhası ile doğuda Arap levhası arasındaki dönüşüm sınırını oluşturur. İki plakanın göreli hareketlerini gösteren, sol yanal yer değiştirme bölgesidir. Her iki plaka da genel bir kuzey-kuzeydoğu yönünde hareket eder, ancak Arap Plakası daha hızlı hareket ediyor ve bu da yaklaşık 107km güney ucundaki fay boyunca gözlenen sol yanal hareketlerle sonuçlanır. Akabe Körfezi, Lut Gölü, Taberiye Gölü ve Hula havzalarını oluşturan bir dizi çöküntüye veya çek-ayır havzalarına katkıda bulunan dönüşümün güney kesiminde bir genişleme bileşeni de mevcuttur . Kısalmanın bir bileşeni Lübnan sınırlayıcı virajı etkileyerek Bikâ Vadisi'nin her iki yanında yükselmeye yol açar. Fay sisteminin en kuzeyinde, Ghab çek-ayır havzasını oluşturan yerel bir transgerilim vardır. Kabaca İsrail, Ürdün ve Lübnan'ın siyasi sınırı boyunca uzanır. Tektonik açıklama DST fay sistemi genellikle Arap levhasının 105km kuzeye doğru yer değiştirmesini barındıran bir transform fay olarak kabul edilir. Bu yorum, son birkaç milyon yılda yılda birkaç mm'lik yatay kayma oranları veren nehir terasları, oluklar ve arkeolojik özellikler gibi ofset işaretlerinin gözlemlenmesine dayanmaktadır. GPS verileri, Arap Plakasının Afrika Plakasına göre benzer bugünkü hareket oranlarını verir. Ayrıca, fay zonunun, Kızıldeniz Rift'in kuzey uzantısı olan yeni başlayan bir okyanusal yayılma merkezi olan bir rift sistemi olduğu öne sürülmüştür. Fay bölgesinin gelişimi Ölü Deniz Transformu, bölgede epiirojenik hareketle Geç Eosen'de oluşmaya başlamış, Oligosen'de başlayan ve Miyosen'de devam eden faylanma fazı ile devam etmiştir. Erken ve Orta Miyosen (23-11.6 milyon yıl önce) sırasında, levha hareketlerinde bir değişiklik oldu ve Süveyş Rift Körfezi'nde riftleşme durdu. Kuzeye doğru yayılmanın ilk aşaması Lübnan'ın en güneyine kadar ulaştı ve bunu Geç Miyosen'de levha sınırı boyunca devam eden yer değiştirmenin esas olarak Palmyrid kıvrım kuşağındaki kısalmayla karşılandığı bir dönem izledi. Toplam yer değiştirme 64km hareketin bu erken aşaması için tahmin edilmiştir. Pliyosen'de DST, Doğu Anadolu Fayı'na ulaşmadan önce bir kez daha kuzeye, Lübnan üzerinden kuzeybatı Suriye'ye doğru yayıldı. Kesitler Güney kesit DST'nin güney bölümü Akabe Körfezi'nin güney ucundaki Kızıldeniz'deki yayılma merkezinden Lübnan'ın en güneyindeki Hula havzasının hemen kuzeyine kadar uzanan yaklaşık 400km uzunluğundadır. Akabe Körfezi Akabe Körfezi, Kademeli düzen olarak bilinen diyagonal kademeli bir dizide dört sola doğru doğrultu atımlı fay segmentindeki hareketle yaratılmıştır. Bu segmentlerin üst üste bindiği alanlarda, çek-ayır havzaları gelişmiş ve Daka Derinliği, Aragon Derinliği ve Elat Derinliği olarak bilinen üç batimetrik dip oluşturmuştur. Bu faylardan üçünün bir kısmı 1995 Akabe Körfezi depreminde kırılmıştır. Arabe Vadisi Yaz Arabe Vadisi kesiti Akabe Körfezi'nden Lut Gölü'nün güney ucuna kadar yaklaşık 160km uzunluğundadır. Bazı araştırmacılar, Avrona ve Arava olmak üzere iki ayrı segmenti tanıyarak bu segmenti daha da parçaladılar. Avrona fayı, Akabe Körfezi'nin kuzeyinden yaklaşık Arabe Vadisi boyunca 50km kadar uzanır. Arabe fayı, Avrona fay segmentinin hemen kuzeyinden yaklaşık 100km uzunluğundadır. 4 ±2 kayma oranı fay boyunca olukların ofsetinden yılda mm tahmin edilmiştir. Son 1000 yılda, 1068, 1212, 1293 ve 1458'de bu fay üzerindeki hareket nedeniyle meydana geldiği dört büyük deprem iyi belgelenmiştir. Lut Gölü havzası Lut Gölü, Arabe Vadisi ve Ürdün Vadisi bölümleri arasındaki sola doğru kayma nedeniyle bir çek-ayır havzasında oluşturulmuştur. Havzanın 2'den fazla sedimanter dolgulu kısmı 150km uzunluğunda ve orta kısmında 15–17km genişliğindedir. Kuzeyde, dolgu yaklaşık 10'luk maksimum kalınlığa ulaşır. Sıra, Geç Miyosen ila erken Pliyosen evaporitleri, esas olarak halit, Sedom Formasyonu ve Pliyosen'den yakın zamana kadar bir gölsel ila akarsu dizisi tarafından örtülen Hazeva Formasyonu'nun Miyosen akarsu kumtaşlarını içerir. Ürdün Vadisi fayı küçükresim|400x400pik|Ürdün Vadisi Panoraması DST'nin Ürdün vadisi bölümü, Ürdün Rift Vadisi, Ürdün Vadisi boyunca Lut Gölü'nün kuzeybatı kısmından Taberiye Göl'nün güneydoğu kısmına kadar yaklaşık 100km boyunca uzanır. Son 47.500 yıl içinde yılda 4,7 ila 5,1mm arasında bir kayma oranı tahmin edilmektedir. Bu yapı boyunca meydana gelen en son büyük deprem olan 749 ve yine 1033 depremlerinde tüm segmentin kırıldığı düşünülmektedir. 1033 olayından bu yana oluşan kayma açığı, bir depreme neden olmak için yeterlidir. Taberiye Gölü havzası Taberiye Gölü Havzası veya Kinneret Havzası, doğu kenarı boyunca Ürdün vadisi fayı ile kuzeydeki bir dizi daha küçük fay arasında oluşan bir çekmedir. Havzanın en derin tortul dolgusunun (jeologların jargonunda "depo merkezi") merkezi yeri, Ürdün vadisi fayının devamına karşı doğu tarafında yer alır. Dolgunun kalınlığının, yaklaşık dört milyon yıl önce ekstrüde edilmiş bir bazalt tabakasının tepesiyle ilişkili en derin haritalanmış sismik yansımaya kadar 3km olduğu tahmin edilmektedir. Korazim Yaylası Hula havzası Hula çek-ayır havzası Celile Denizi havzasının kuzeyinde yer alır ve birkaç kısa fay segmenti arasında oluşur. Havzanın şu anda aktif olan kısmı nispeten dardır. Hula Batı Sınır Fayı, havzanın batı tarafını tanımlar ve Roum fayı ve Yammouneh fayı da dahil olmak üzere kuzeye doğru birkaç faya yayılır. Hula Doğu Sınır Fayı, Celile Denizi'nin kuzeydoğu kısmından kuzeye doğru devam ederek havzanın doğu kenarını oluşturur ve sonunda Rachaya fayına bağlanır. Lübnan sınırlayıcı viraj DST, tespit edilen birkaç farklı aktif fay segmenti ile sınırlayıcı viraj alanı içinde yayılır. Yammuneh fayı Yammouneh fayı, levha sınırı yer değiştirmesinin çoğunu taşıyan, Lübnan sınırlayıcı dirseğindeki ana fay koludur. GGB-KKD gidişlidir ve Hula Havzasının kuzeybatı ucundan Missyaf Fayı ile birleştiği yere kadar yaklaşık 170km uzanır. 1202 Suriye olayı gibi birçok büyük tarihi depremin yeri olmuştur. Yammouneh fayı boyunca tahmin edilen ortalama kayma oranı, 1020 ila 1175 yıllık büyük bir deprem tekrarlama aralığı ile yılda 4,0 ila 5,5mm'dir. 1202'den bu yana büyük bir deprem olmadı. Rom fayı Roum fayı, Hula Havzasının kuzeybatı kesiminde Yammuneh fayından ayrılır. Belirsiz hale gelmeden önce oradan kuzeye doğru yaklaşık 35km izlenebilir. Bu fay üzerindeki hareket, 1837 Celile depremiyle ilişkilendirilmiştir. Yılda 0,86–1,05mm'lik bir kayma oranı tahmin edilmiştir. Rachaya-Serghaya fayları Bu fay zonu, Rachaya ve Serghaya fayları olmak üzere iki ana fay kolundan oluşur. Serghaya fayı, Hula Doğu Sınır Fayı'ndan ayrılarak kuzeydoğuya, Hermon Dağı'nın güneyinde Anti-Lübnan aralığına doğru devam eder ve burada GGB-KKD doğrultulu olur. Fayın yılda yaklaşık 1.4mm kayma hızı vardır. Kasım 1759 depreminden bu fay üzerindeki hareketin sorumlu olduğu düşünülmektedir. Rachaya fayı da, Hermon Dağı'nın kuzeyinden geçen, GGB-KKD gidişli Hula Doğu Sınır Fayı'ndan ayrılır. Bu fay için henüz bir kayma oranı tahmin edilmemiştir. Rachaya fayı, Ekim 1759 depreminin yorumlanan yeridir. Kuzey kesiti DST'nin kuzey kesimi, Yammouneh fayının kuzey ucundan Doğu Anadolu Fayı ile üçlü kavşağa kadar uzanır. Genel olarak deformasyon stili, GPS ölçümlerinden belirlenen göreli plaka hareketlerine uygun olarak transpresyoneldir. Missyaf fayı Ghab fayı olarak da bilinen bu fay segmenti, Yammouneh fayının kuzey ucundan Ghab havzasına kadar yaklaşık 70km uzanır. Bu segment için tahmini kayma oranı yılda 6,9mm'dir. Bu yapı boyunca meydana geldiği yorumlanan büyük tarihsel depremler, 115 ve 1170'teki Mw>7 olaylarını içerir. 1170'den beri hiçbir büyük deprem kaydedilmemiş, bu da böyle bir olayın gecikmiş olduğunu düşündürmektedir. Ghab havzası Ghab havzası Pliyosen'de oluşmuştur ve Missyaf fayı ile Hacıpaşa fayı arasındaki sol basamaklı ofsetteki örtüşme nedeniyle oluşan bir çek-ayır havzası olarak yorumlanmaktadır. Havza yaklaşık 60km uzunluğunda ve 15km genişliğindedir. Sismik yansıma verilerinin yorumlanmasına ve tek bir kuyu penetrasyonuna (Ghab-1) dayanarak, havzanın dolgusunun tamamen Pliyosen'den yakın zamana kadar olduğu düşünülmektedir. Havzanın kuzey ve güney uçlarında, havza içi bir yükseklikle ayrılmış iki ana depo merkezi vardır. Hacıpaşa fayı Hacıpaşa fayı, Ghab havzasından Amik havzasına kadar uzanır. Karasu fayına bağlanan levha sınırı yer değiştirmesinin büyük bir kısmını taşıdığı düşünülmektedir. 1408 ve 1872'deki büyük depremler bu fay üzerindeki hareketle ilişkilendirilmiştir. Karasu fayı Karasu fayı veya Amanos fayı GB-KD doğrultuludur ve DST'den Doğu Anadolu Fayı'na geçişin bir parçasını temsil eder. Tüm Kuvaterner için yılda 1,0 ila 1,6mm tahmini kayma oranına sahiptir. Bu fay üzerindeki hareketle ilişkilendirilen tarihsel bir deprem olmamıştır. Kaynakça Dead Sea transform (DST) study Konuyla ilgili yayınlar Kategori:Levha tektoniği Kategori:Büyük Rift Vadisi Kategori:Türkiye'deki fay hatları