Ölü Şehir III

[bullvar_katip]

Ölü Şehir III (Almanca: Tote Stadt III), Egon Schiele tarafından 1911 yılında yapılan dışavurumcu tarzda bir yağlı boya tablosudur. Naziler tarafından öldürülmeden önce Viyanalı kabare sanatçısı Fritz Grünbaum'a ait olan tablo, yıllar içerisinde pek çok anlaşmazlığa ve davalara konu olmuştur. New York Bölge Savcılığı, eserin Naziler tarafından yağmalandığından şüphelendiği için Ölü Şehir III, 1998 yılında o dönem eserin sahibi olan Avusturyalı sanat koleksiyoncusu Rudolf Leopold'ın elinden alınmıştır. Tablonun sahipliği ile ilgili anlaşmazlıklar kamuoyunda dikkat çeken davaların merkezinde yer almış ve bu davalar sonucunda eserin Yahudi Soykırımı kurbanından Avusturyalı sanat koleksiyoncusuna kadar geldiği süreç ile ilgili birbirinden çok farklı iki ayrı hikâye oluştuğu ortaya çıkmıştır. Tanımı Ölü Şehir III, ahşap üzerine yapılmış ve 37.3 × 29.8 santimetre boyutlarında olan küçük bir tablodur. Eserde, Almanca'da Krumau olarak bilinen Bohemya kasabası Český Krumlov'un kale tepesinden görüldüğü hali tasvir edilmiştir. Aynı kasabanın benzer tasvirleri ressamın farklı tablolarında özne olarak seçilmiştir. Schiele'nin annesinin doğum yeri olan bu kasaba ayrıca ressamın Viyana şehir hayatından uzaklaşmak istediğinde tercih ettiği bir seyahat noktasıdır. Resim, Vltava'yı simgeleyen koyu mavi bir halkayla üç tarafı çevrelenmiş bir grup evi göstermektedir. Şehir, etrafındaki koyu halka nedeniyle izole edilmiş ve tanımlaması zor, soyut bir boşlukta yüzüyormuş gibi görünmektedir. Doğa temsillerini yalnızca ruh hallerini ifade etmek için değil, aynı zamanda resmin derin içeriğinin bir parçası olarak kullanması ressamın yıllar içindeki gelişimini göstermektedir. Karanlığın içinden gizemli ve düşsel bir biçimde ortaya çıkmasıyla şehir natürmort bir eserin öznesi gibi görünmektedir. Kökeni Ölü Şehir III'ün kökeni uzun yıllar boyunca hararetle devam eden bir tartışmanın konusu olmuştur. Tablonun kökeni ile ilgili, biri Yahudi Soykırımı sırasında Naziler tarafından öldürülen Fritz Grünbaum ve eşinin mirasçıları tarafından, diğeri ise Leopold Müzesi tarafından mahkemeye sunulan olmak üzere çok farklı iki hikâye ortaya atılmıştır. Ölü Şehir III, sanat tarihçisi Arthur Roessler (1877–1955) tarafından doğrudan ressamın kendisinden satın alınmış ve ardından avukat Alfred Spitzer'e (1861–1923) satılmıştır. Avukatın ölümünün ardından ise tablo son olarak 1925 ve 1928 yılları arasındaki bir tarihte Viyana kabare sanatçısı Fritz Grünbaum (1880-1941) tarafından satın alınmıştır. Grünbaum, 1941 yılında Dachau toplama kampında öldürüldü. Karısı Lilly Grünbaum (1898–1942) ise Maly Trostinez imha kampına gönderildi. 1958'de sanat tüccarı Otto Kallir, Ölü Şehir III'ü Schiele'nin eserlerinden oluşan geniş bir koleksiyon toplayan Avusturyalı sanat koleksiyoncusu Rudolf Leopold'a sattı. Leopold Müzesi'nin mahkemeye sunduğu belgelerde ise, Lilly Grünbaum'un eşine ait sanat koleksiyonunun bir kısmını Belçika'ya götürmeyi başardığı ve onları kız kardeşi Mathilde Lukacs'a teslim ettiği belirtilmektedir. Kız kardeşi Lukacs ise tabloyu 22 Mayıs 1956'da Bern'de sanat tüccarlığı yapan Klipstein & Kornfeld'e satmış ve eser aynı yılın 24 Eylül tarihinde o dönem New York'ta bir sanat galerisinin sahibi olan Otto Kallir'e satılmıştır. 1958'de ise Kallir tarafından Leopold Müzesi'nin kurucusu olan Rudolf Leopold'a satılmıştır. Müzenin mahkemeye sunduğu köken hikâyesine şiddetle karşı çıkan Grünbaum ailesi, bunun yanlış bir öykü olduğunu belirtmiştir. Fritz Grünbaum'un ailesine göre, Ölü Şehir III'ün Otto Kallir'e satılmasıyla ilgili hikâye, Nazilerin tabloyu yağmalamasının üzerini örtmek için oluşturulmuş bir kurgudan ibaretti. 1997 sonunda New York'ta yürütülen geçmişe dönük Schiele soruşturmasının bir sonucu olarak New York savcılığı tarafından tabloya geçici olarak el konuldu. Mahkemenin tablo için verdiği "hacze karşı korumalıdır" kararının ardından eser Leopold Müzesi koleksiyonuna iade edildi. Grünbaum koleksiyonunda, Naziler tarafından yağmalandığı kabul edildikten sonra iade edilen eserler de dahil olmak üzere, 81 adet Schiele eseri bulunmaktadır. Konuyla ilgili yayınlar Gunnar Schnabel, Monika Tatzkow: Nazi Looted Art. Handbuch Kunstrestitution weltweit. Proprietas-Verlag, Berlin 2007, ISBN 978-3-00-019368-2, S. 392 Kaynakça Kategori:1911 tabloları Kategori:Egon Schiele tabloları Kategoriışavurumcu tablolar