Ön-İtalik

[bullvar_katip]

Ön-İtalik, Proto-İtalik veya Ana İtalik; Latince ve ondan türeyen Romen dillerinin de dahil olduğu İtalik dillerin atasıdır. Doğrudan yazılı olarak tasdiklenmemiş, karşılaştırmalı yöntemle belli bir dereceye kadar yeniden oluşturulmuştur . Ön-İtalik, önceki Ön-Hint-Avrupaca dilinden türemiştir. Tarih Arkeolojik ve dilbilimsel kanıtlar arasında kesin bir denklem kurulamasa da Ön-İtalik dili, genellikle Terramare (MÖ 1700 – MÖ 1150) ve Proto-Villanovan (MÖ 1200 – MÖ 900) kültürleri ile ilişkilendirilir. Öte yandan glottokronolojideki (dil tarihlemesi) çalışmalar; Ön-İtalik'in, MÖ 2500'deki bir zamanda Ön-Hint-Avrupacanın batı lehçelerinden ayrılmış olduğunu savunmaktadır. İtalik kabileler tarafından; 2. milenyumun ikinci yarısında İtalyan Yarımadası'na ilerlemeden önce, aslen Alplerin kuzeyinde konuşulmuştur. Dilbilimsel kanıtlar, ayrıca Kelt kabileleri ve Ön-Cermence konuşanlarıyla erken temaslar da göstermektedir. Gelişim Ön-Hint-Avrupacadan Ön-İtalik'e doğru yaşanan düzenli fonetik değişimlerin listesi aşağıdadır. Aralarında iyi tasdiklenmiş tek dil olduğundan, Ön-İtalik'in yeniden oluşturulmasında ana kaynak olarak Latince kullanılır. Bu yüzden de, kesin kanıtların olmaması nedeniyle, bazı değişimlerin tüm İtalik dillerde mi (Ön-İtalik öncesi bir değişim) yoksa sadece Latincede mi (Ön-İtalik sonrası bir değişim) yaşandığı her zaman açık değildir. Engelliler Öndamaksıllaşmış artdamaksıllar (veya sadece öndamaksıl), normal artdamaksıllarla birleşti, bu değişime kentumizasyon denmektedir. *ḱ > *k *ǵ > *g *ǵh > *gh Öndamaksıllaşmış artdamaksıl ve *w seslerinden oluşan diziler, dudaksıllaşmış artdamaksıllarla birleşti: *ḱw, *ǵw, *ǵhw > *kw, *gw, *gwh *p...kw > *kw...kw, Kelt dillerinde de bulunan bir değişim. Dudaksıllaşmış artdamaksıllar ünsüz öncesi dudaksıllıklarını kaybetti: *kwC, *gwC, *gwhC > *kC, *gC, *ghC. Engelli ünsüzler, ötümsüz ünsüz (genellikle *s ve *t) öncesinde (soluksuz) ötümsüz olurlar. Ötümlü soluklular, sürtünmelilere dönüşür. Kelime başında ötümsüzleşirken kelime içinde alofonik olarak ötümlüleşirler. Oskancada genizsilden sonra bile sürtünmeli olarak kaldıkları görülür. Diğer çoğu İtalik dilde ise daha sonrasında o konumda patlamalıya dönüştükleri görülüyor. *bh > *f (kelime içinde *β) *dh > *θ (kelime içinde *ð) *gh > *x (kelime içinde *ɣ) *gwh > *xw (kelime içinde *ɣw) *s sesi de alofonik olarak kelime içinde *z sesine ötümlüleşti. *sr, *zr > *θr, *ðr. *θ, *xw > *f. Venetik dilindeki vhagsto/hvagsto kelimesinde görülür (Latincede faciō). Ötümlü alofonları *ð ve *ɣw, Latince ve Venetik'te *β sesinden farklı kaldı ama Osko-Umbriya'da birleşti. *tl > *kl kelime içinde. Kelime sonunda *t > *d değişimi oldu. Ünlüler ve titreşimliler *l̥, *r̥ > *ol, *or *m̥, *n̥ > *əm, *ən ("Ünlüler"e bkz.) *j ünlüler arasında kaybolur. Eğer iki ünlü de aynıysa ünlü boşluğundaki ünlüler uzun bir ünlüye dönüşür. *ew > *ow. *o > *a dudaksıllardan ve *l sesinden önce. *-mj- > -*nj- Gırtlaksıllar Gırtlaksıl (köksül, laryngeal) sesler, bir dizi varsayımsal Ön-Hint-Avrupaca (ÖHA) sesidir (*h1, *h2, *h3), Geç Ön-Hint-Avrupaca döneminde kaybolmuş ve yanındaki ünlülere çeşitli etkileri olmuştur. Yok oluşları Ön-İtalik'te bazı ayırt edici ses kombinasyonlarına neden olmuştur. Aşağıdaki değişimlerde kelime sınırlarını belirtmek için "#", standart uygulamaya göre kullanıldı; baştayken de kelime başlangıcını belirtiyor. H, üç gırtlaksıldan herhangi biri anlamına geliyor. İtalik'teki daha basit gırtlaksıl gelişmeleri, Hint-Avrupa'nın diğer birçok kolunda da görülür: *h1e > *e, *h2e > *a, *h3e > *o *eh1 > *ē, *eh2 > *ā, *eh3 > *ō *H > *a engelliler arasında Gırtlaksıllar, bir ünsüz öncesinde kelime başında kaybolur. İtalik'in daha karakteristik özelliği, gırtlaksılların titreşimli ünsüzlerle olan etkileşimleridir. Burada R, bir titreşimli ünsüzü; C, herhangi bir ünsüzü; V, bir ünlüyü temsil etmektedir. #HRC > #aRC ve CHRC > CaRC, ancak #HRV > #RV CRHC > CRāC, ancak CRHV > CaRV CiHC ve muhtemelen CHiC > CīC Morfoloji İkillerin genel kaybı, yalnızca birkaç kalıntı kaldı. Araç durumunun kaybı. Fonoloji Ünsüzler [ŋ], artdamaksıl ünsüz öncesi /n/'nin bir alofonudur. Ötümlü sürtünmeliler ([β], [ð], [ɣ], [ɣw] ve [z]), kelime başı ötümsüz sürtünmeliler ([ɸ], [θ], [x], [xw] ve ) ile tamamlayıcı dağılım içerisindedir ve bu yüzden basitçe birbirlerinin alofonlarıdır. Fakat Ön-İtalik dönemindeki bir noktada, [ɸ] ile birleşen ötümsüz [θ] ve [xw] alofonlarının kaybı ile alofonluk bir şekilde bozuldu. Akademisyenler; Ön-İtalik, /θ ~ ð/ ve /xw ~ ɣw/ sesleri hala varken mi yeniden oluşturulmalı yoksa fonemlerin ötümsüz alofonları /ɸ ~ β/ 'de birleşmiş ve ötümlü alofonları bağımsız fonemler (/ð/, /ɣw/) haline gelmişken mi yeniden oluşturulmalı diye fikir ayrılığına düşüyorlar. İlk fikir; [ɸ] birleşiminin, sonradan yaşanan bölgesel bir değişim olduğunu ve mevcut bütün lehçelere yayıldığını, bunun muhtemelen ötümlü sürtünmelilerin kaybıyla aynı anda veya sonrasında yaşandığını varsayıyor. /ð/ ve /ɣw/ sesleri dilbilimsel açıdan görece nadirdir ve sonuç olarak sonraki tüm dillerde düşmüşlerdir, her birinde farklı olacak şekilde. Ünlüler /ə/ belki de gerçek bir fonem değildi ama ünsüzlerden önce bir destek ünlü olarak yerleştiriliyordu. ÖHA hecesel genizsillerinin (*m̥ ve *n̥) sonuçları üzerine yeniden oluşturulabilir (Latincede *em, *en veya *im, *in; Osko-Umbriya'da *am, *an ve *em, *en şeklinde görülür). Bu yüzden de /ə/'yı ayrı bir ses olarak yeniden oluşturmak gerekli görünmektedir. Ön-İtalik aşağıdaki ikili ünlülere sahipti: Kısa: *ai, *ei, *oi, *au, *ou Uzun: *āi, *ēi, *ōi Osthoff Yasası, Ön-İtalik'te üretken kaldı. Bu; uzun ünlülerin, ardından aynı hecede bir titreşimli ve başka bir ünsüz geldiğinde kısalmalarına neden oldu: V:RC > VRC. Uzun ikili ünlüler de V:R dizileri olduğundan sadece kelime sonunda meydana gelebilir ve kalan yerlerde kısalırlardı. Uzun ünlüler kelime sonu *-m'den önce de kısaldı. Kısa *-a-'nın birçok yerde görülmesinin sebebi budur (ör. ā-fiillerinin veya ā-gövdelerinin sonunda). Prozodi Ön-İtalik kelimeler, ilk hecede sabit bir vurguya sahip olmuş olabilir; bu vurgu kalıbı, en azından bazı dönemlerde çoğu yavru dilde muhtemelen vardı. Latincede, başlangıç vurgusu Eski Latince dönemi için varsayılmıştır, bundan sonra yerini "Klasik" vurgu kalıbına bırakmıştır. Fakat sabit başlangıç vurgusu Ön-İtalik'ten sonra yaşanan bölgesel bir özellik olabilir çünkü açıkladığı varsayılan ünlü indirgenmeleri MÖ 1. milenyumun ortasından önce bulunmaz. Ayrıca, Brent Vine'ın (2006) Thurneysen-Havet Yasası'nın (ton öncesi/pre-tonik *ou > *au) yeniden formülasyonunun işe yaraması için Erken Ön-İtalik'te ÖHA mobil aksanının sürekliliği gereklidir. Dil bilgisi İsimler İsimler üç cinsiyetten birine ait olabilir: eril, dişil ve nötr. Sekiz ÖHA durumunun yedisiyle çekimlenirler: Yalın, seslenme, belirtme, tamlayan, yönelme, ayrılma ve bulunma; araç durumu kaybolmuştur. İsimler ayrıca tekil ve çoğul şeklinde sayıya göre de çekimlenirdi. İkillik artık ayırt edilmiyordu; ancak birkaç kalıntı, ikil çekimin bir biçimini halen korumaktaydı (Latince duo, ambō gibi). o-gövdeleri Bu sınıf, Latincenin ikinci çekimine karşılık gelir. ÖHA tematik çekiminden gelmektedir. Bu sınıftaki çoğu isim eril veya nötrdü ancak bazı dişil kelimeler de olmuş olabilir. Tekil tamlayandaki *-ī bitiminin kökeni bilinmiyor fakat hem İtalik'te hem de Kelt'te bulunmakta. Latincede, daha eski olan tamlayan bitimi *-osjonun çoğunlukla yerine geçmiştir. Eski biçim birkaç yazıtta bulunmaktadır (ör. Lapis Satricanus'taki popliosio valesiosio, Klasik Latincede Publii Valerii olmuştur). Ayrıca bazı zamir tamlayanlarında da devam ettirilir (ör. cuius 'ye dönüştü. Osko-Umbriya'da tam tersi oldu, *-oi yerine *-ōs geçti; bu da Oskancada -ús,Umbriyacada -us oldu. Eski Latincede çoğul tamlayan hala genellikle -om, sonradan -umdu. Daha sonradan ā-gövdesi *-āzom baz alınarak değiştirildi, buradan da Klasik -ōrum oluştu. ā-gövdeleri Bu sınıf, Latincenin birinci çekimine karşılık gelir. Esas olarak *-eh2- şeklinde biten ÖHA isimlerinden türemiştir. Çoğunlukla dişil isimler içerir ancak belki birkaç tane de eril isim vardır. The accusative singular ending would have been *-am originally, due to shortening of long vowels before final *-m. However, a long vowel is found in the attested forms. This long vowel most likely arose by analogy with the other endings that have a long vowel. The genitive plural ending was originally a pronominal form, PIE *-eh2-soHom. Ünsüz gövdeleri Bu sınıf, çeşitli ünsüzlerle biten gövdeleri içerimektedir. Diğerlerinin yanında kök isimler, n-gövdeleri, r-gövdeleri, s-gövdeleri ve t-gövdelerini içeriyor. Başlangıçta ayrı bir sınıf olan i-gövdelerini de içeren Latincenin üçüncü çekimine karşılık geliyor. Eril ve dişil isimler benzer şekilde çekimlenirler ama nötr isimlerin yalın, belirtme ve seslenme durumlarında farklı biçimleri vardır. Bu sınıftaki isimlerin tekil yalın biçimleri genellikle düzensizdi. Bu da gövdenin son ünsüzüne göre çeşitli alt türler oluşturdu. Çoğu ünsüz gövdesi için eril ve dişil tekil yalın/seslenme bitimi *-s idi. Bu bitim son ünsüzün ötümsüzleşmesine, düzleşmesine ve/veya sertleşmesine sebep olabilirdi; yukarıdaki *sniks örneğinde olduğu gibi. Nötr isimlerin bitimi yoktu. n-gövdeleri genellikle *-ō bitimine sahipti, diğer durumlarda *-on- (veya belki *-en-) iç ekiyle birlikte kullanılırdı. Nötr isimler, tekil yalın/seslenme/belirtme durumlarında *-ən bitimine sahipti fakat kalan biçimlerin gövdeleri belirsizdir. r-gövdeleri *-(e)r- ile değişen *-ēr bitimine sahipti. Ünlü uzunluğundaki değişim Latincede kaybolmuş fakat Oskancada korunmuştu. s-gövdeleri eril ve dişiller için *-ōs, nötrler için *-os bitimine sahipti. Bu, diğer biçimlerde *-ez- (veya belki eril ve dişilde *-oz-) ile değişimli kullanıldı. r/n-gövdeleri nötr isimlerden oluşan küçük bir gruptu. Bunlar yalın/seslenme/belirtme durumlarında *-or, kalan biçimlerde -(e)n- bitimlerine sahipti. Diğer notlar: Tekil tamlayan halinin iki olası bitimi vardı. İkisi de Eski Latincede yan yana tasdiklenmiştir ancak -es/- bitimi i-gövdelerinden olabilir (aşağıya bkz.). Osko-Umbriya'da yalnızca i-gövdesi bitimi -eis bulunur. Latincedeki eril çoğul yalın bitimi -ēs, i-gövdelerinden alınmıştır. Nötr çoğul yalın/seslenme/belirtme durumlarında aslen ya *-a vardı ya da son ünsüz öncesi ünlü uzaması vardı. İtalik'te bu, zaten o-gövdesi bitimi *-ā ile değiştirildi. Çoğul yönelme (ve ayrılma/bulunma?) bitimi aslen araya herhangi bir ünlü girmeden gövdeye doğrudan ekleniyordu. Latincede araya giren bir -e- veya -i- varken Osko-Umbriya'da bitim tamamen değiştirilmiştir. Ön-İtalik'teki durumun ne olduğunu tam belli değil. i-gövdeleri Bu sınıf, Latincede -um yerine -ium çoğul tamlayan bitimine sahip olan üçüncü çekime karşılık gelmektedir. Latincede ünsüz gövdeleri zamanla bu sınıfla birleşti. Bu süreç tarihi çağa kadar devam etti. Örneğin Sezar'ın zamanında (yaklaşık MÖ 50) i-gövdeleri halen ayrı birçoğul belirtme bitimine (-īs) sahipti ama bu, Augustus'un zamanına kadar (yaklaşık MS 1) ünsüz gövdesi bitimi -ēs ile değiştirilmişti. Ön-İtalik'te, diğer İtalik dillerde de olduğu gibi, i-gövdeleri halen çok ayrı bir türdü ve herhangi bir birleşme belirtisi göstermiyordu. Eril ve dişil isimler benzer şekilde çekimlenirken nötr isimler yalın/seslenme/belirtme durumunda farklı biçimlere sahipti. Tekil tamlayan için açıkça iki farklı biçim vardı. -eis biçimi Osko-Umbriya'da bulunuyor. -es Erken Latincede görünüyor ancak *-eisten hiçbir iz bulunmamaktadır. Bu ünsüz gövdesi bitimini yansıtabilir ancak ayrıca *-jesten de geliyor olabilir. Eski Latincede tasdiklenen ve paralel bir oluşumu gösterebilecek olan u-gövdelerindeki *-wos ile kıyaslayın. Orijinal nötr çoğul yalın/seslenme/belirtme biçimi *-ī idi. İtalik'te zaten o-gövdesi bitimi eklenerek genişletilmişti. u-gövdeleri Bu sınıf Latincenin dördüncü çekimine karşılık gelmektedir. Tarihi olarak i-gövdelerine paraleldiler ve j/i'nin w/u ile yer değiştirdiği birçok benzer biçim vardı. Fakat ses değişimleri onları zamanla biraz farkı kıldı. Nötr tekil yalın/seslenme/belirtme aslen kısa *-u olmalı fakat Latincede sadece uzun -ū bulunmakta. Bunun kökeninin ne olabileceği açık değil. Nötr u-gövdelerinin nadirliği ve geriye kalan birkaç tanesinin çiftler halinde bulunma eğilimi düşünüldüğünde ikil (dual) bir bitimden kalıntı olabilir. Aynı i-gövdeleri gibi u-gövdeleri de tekil tamlayanda kesin olmayan bir dağılımla iki tür olası bitime sahipti. *-ous Oskancada bulunmaktadır ve ayrıca Latincedeki olağan -ūs bitiminin de kökenidir. Ancak Senatus consultum de Bacchanalibus . yazıtında senatvos biçimi görülür ve ayrıca *-westen gelen -uis bitimi de birkaç kaynakta bulunur. Çoğul eril/dişil yalın/seslenme durumu güvenilir bir şekilde yeniden oluşturulabilir değil. Latince -ūs, *-ousu yansıtıyor gibi görünüyor fakat ÖHA *-ewesten, *-owes (Latince *-uis) biçimi beklenirdi. Bu bitim ne Osko-Umbriya'da ne de Eski Latincede görülmüştür ki aksi takdirde elimizde kesin kanıtlar olurdu. Çoğul nötr yalın/seslenme/belirtme durumunun asıl biçimi *-ū idi. İtalik'te zaten, i-gövdelerinde olduğu gibi, o-gövdesi bitimi eklenerek genişletilmişti. Sıfatlar Sıfatlar da isimlerle hemem hemen aynı şekilde çekimlenir. İsimlerin aksine sıfatların cinsiyetleri yoktur. Bunun yerine niteledikleri veya belirttikleri sıfatın cinsiyetini alarak üç cinsiyet için de çekimlenirler. Sıfatlar isimlerle aynı çekim sınıflarına uyarlar. En yaygınları o/ā-gövdesi (eril ve nötrde o-gövdesi, dişilde ā-gövdesi olacak şekilde) ve i-gövdesi sıfatlarıydı. Fiillerin şimdiki zaman etken ortaçları (*-nts ile bitenler) ve sıfatların karşılaştırma biçimleri (*-jōs ile bitenler), ünsüz gövdesi olarak çekimlenirler. Aslen u-gövdesi sıfatları da vardı ancak mevcut u-gövdesinin sonuna i-gövdesi bitimi eklenerek i-gövdelerine dönüştürüldüler ki bu da, tekil yalın *-wise sebep oldu. Zamirler Not: 3. kişi zamiri için Ön-İtalik *is kullanılmış olurdu. is "bu, şu" Fiiller Şimdiki Zaman (Bitmemişlik) Görünüşü Ön-İtalik şimdiki zaman görünüşü, ÖHA'dan birkaç şekilde değişmiştir. İlk olarak yeni bir geçmiş zaman bildirme eki olan *-β- oluşturuldu. Bu muhtemelen Hint-Avrupa birincil fiil bitimlerindeki kelime sonu *i'nin düşmesinden dolayı meydana geldi (ör. ÖHA şimdiki z. bildirme *h1ésti > Ön-İtalik *est, ayrıca ÖHA geçmiş z. bildirme *h1ést). İkinci olarak, dilek eki *-s-/-so-, Ön-İtalik'te gelecek zaman eki oldu. Bu dilek-gelecek kipinin isteme hali, hem -s- eki hem de ardındaki ünlünün uzamasıyla, potentialis ve irrealis kiplerini göstermede kullanıldı. Son olarak, ÖHA isteme (subjunctive) ve istek (optative) kipi halen farklı kiplerdi ancak Ön-İtalik sonrası gelişmelerde birleştiler (ör. Ön-İtalik isteme *esed ile istek *siēd, Latincede şimdiki z. isteme sit oldu.). Bu zaten Ön-İtalik evresinde de görülebilir, isteme kipi ÖHA'da olanın aksine birincil değil ikincil bitimleri almaya başlamıştı (ör. Ön-İtalik 3. tekil kişi bitmemiş (imperfect) istemenin Sabel'deki karşılığının *-t değil -d olması). ÖHA ikil kişi, aynı isimlerde olduğu gibi Ön-İtalik fiillerinde de kaybolmuştu. Birinci Çekim = Bu çekim deseni, ÖHA *-eh2-yé-ti ekinden türemiştir ve çoğunlukla isimden türeyen fiiller oluşturmuştur. İkinci Çekim (Ettirgen) = Bu çekim deseni, ÖHA *-éyeti ekinden türemiştir ve "temel" 3. çekim fiillerden ettirgen fiiller türetmiştir. İkinci Çekim (Durum) = Bu çekim deseni, ÖHA *-éh1ti ekinden türemiştir ve durum fiilleri türetmiştir. Üçüncü çekim = Ön-İtalik fiillerinin çoğunluğu, ÖHA kök tematik fiillerinden türeyen üçüncü çekim fiilerdi. Fakat bazıları da farklı sınıflardan türemişti, ör. *linkwō (ÖHA genizsil-iç ek fiili) ve *dikskō (ÖHA *sḱe-eki fiili). Üçüncü Çekim (jō- varyantı) = Bu çekim ÖHA *ye-eki fiillerinden türemiştir ve Latincede üçüncü çekim jo- varyantı fiillerinin çoğunluğunu ve bazı dördüncü çekim fiillerini oluşturmuştur. Atematik Fiiller = Orijinal ÖHA kök atematik fiillerinden türeyen bu çekim tipinden yalnızca bir avuç fiil kaldı. Bu çekimlere ek olarak Ön-İtalik'te bazı edilgen görünüşlü (deponent) fiiller de vardı, ör. *ōdai (bitmiş-şimdiki z.) ve *gnāskōr (edilgen-etken). Bitmişlik Görünüşü Rix'e göre (2002), eğer ki bir fiil gövdesi hem Latin-Falisk hem de Osko-Umbriya gruplarında mevcutsa şimdiki zaman gövdesi, durumların %90'ında benzerken bitmiş (perfect) gövde sadece %50'sinde benzerdir. Bu, muhtemelen Ön-İtalik döneminin ardından orijinal ÖHA aorist ile bitmişlik (perfective) gövdelerinin birleşmesinden kaynaklanıyor. Bu yüzden de İtalik'in iki grubundaki şimdiki zaman ve bitmiş gövdelerdeki benzerliklerdeki tutarsızlıklar, muhtemelen gruplardaki farklı korumalardan kaynaklanmaktadır. Latin-Falisk'teki yeni yaygın bitmiş gövdeler çoğunlukla ÖHA bitmişlik biçimlerinden türerken Osko-Umbriya'daki bitmiş gövdeler çoğunlukla ÖHA aorist biçimlerinden türemiştir. Ön-İtalik döneminde ÖHA kök bitmiş, artık üretken değildi fakat diğer ÖHA bitmiş ve aorist gövdeleri üretken kaldılar, ör. ikilemeli bitmiş gövdeler, uzun ünlülü bitmiş gövdeler ve sigmatik aorist gövdeleri (Latince dīcō, dīxī). Bazen her gövde için birden fazla bitmiş biçim oluşur. Örneğin De Vaan, *fakiō bitmiş gövdesi için *fēk-, *fak- biçimlerini veriyor; ikilemeli biçim <FHEFHAKED> de ayrıca Eski Latincede yazılan Praeneste fibulası'nda tasdiklenmiştir. Ek olarak bitmişlik görünüşünde bazı yenilikler de vardı, örneğin -v- bitmiş (Latince amō, amāvī) ve -u- bitmiş (moneō, monuī) daha sonraki yeniliklerdi. Örnek uzun-ünlü çekimi: *fēk- (yapmak, ). Alternatif olarak *θēk- (ÖHA *dheh1-), eğer Ön-İtalik /xw/ ve /θ/ seslerinin /f/ [ɸ] ile birleşiminden önceki bir evrede yeniden oluşturulursa. Örnek ikilemeli çekim: *fefu- (olmak, ) İtalik sonrası değişimler İtalik dillerin evrimi sırasında yeni değişimler meydana geldi. Bu kısımda en kayda değer değişimlere bir genel bakış verilmiştir. Daha fazlası için dillerle ilgili maddelere bakınız. *x yer yitimine uğrayarak olur. *ɣ sesi de ünlüler arasında olur ama diğer yerlerde korunur. Bu değişim muhtemelen Ön-İtalik döneminde yer aldı. Sonuç veya idi ve tüm İtalik dillerde h olarak yazıldı. Başlangıçtaki *xl, *xr (en azından Latincede) gl, gr oldu. Venetik dili hariç *θ(e)r, *ð(e)r > *f(e)r, *β(e)r. Venetik louder-obos, Latince līber, Faliskçe loifir-ta, Oskanca lúvfreis. Latincede *β, *ð> b, d. Osko-Umbriya'da sonuç ikisi için de f idi (muhtemelen ötümlü). Faliskçede *β sürtünmeli kaldı. Latincede *ɣw > *gw, sonrasında aşağıdaki değişim oldu. Osko-Umbriya'da *ɣw > f oldu. Osko-Umbriya'da *kw, *gw > p, b. Latin-Falisk ve Venetik'te korundular. Latincede sonradan *gw > v oldu, *n sesinden sonra geldiği durumlar hariç. Klasik Latincede *dw > b , Eski Latincede korunmuştu (bkz. Duenos yazıtı ). Klasik Latince ve Umbriyacada *z > r fakat Eski Latince ve Oskancada yaşanmadı. Osko-Umbriya'da kelime sonu *-ā (dişil tekil yalın, nötr çoğul yalın/belirtme) > , Latincede ise kısalarak *-ā > -a. Eski Latince döneminde Latince ünlü indirgenmesi. Bu, vurgusuz kısa ünlülerin çoğunu birleştirdi; en önemlisi tüm kısa ünlüler kelime içindeki açık hecelerde (çoğunlukla /i/'de) birleşti. Ayrıca kelime başında *ai ve *au (ve bazen de *oi) dışında tüm ikili ünlüler tekli ünlüye dönüştü. Kelime sonu *-ns (çeşitli isim sınıflarında çoğul belirtme), *-nts (ortaçlarda eril tekil yalın) ve *-nt (ortaçlarda nötr tekil yalın/belirtme) karmaşık şekillerde değiştiler: Ayrıca bakınız Kaynakça Dipnotlar Latin alfabesinde "o", yerel Oskanca alfabesinde "ú" ve yerel Umbriyaca alfabesinde "u" veya bazen "a" diye yazılır. Bibliyografya Kategori:İtalik diller Kategoriroto diller