Osmanlı döneminde ölçü birimleri

[bullvar_katip]

Osmanlı döneminde ölçü birimleri, Osmanlı İmparatorluğu'nda kullanılan, ölçü ve tartı devrimine kadar Türkiye Cumhuriyeti'nde de kullanılan ölçü birimleridir. Bunların temelinde İslâm Devleti'nin kullandığı dinar ve dirhem bulunmaktadır. Taşımanın zor olduğu ve seyahatlerin uzun sürdüğü eski zamanlarda şehirlerde kullanılan dinar ve dirhemler, birbirlerinden farklı olabiliyorken Muhammed bin Abdullah zamanında kullanılan dinar, 4,5479 g kütlesi olan altın bir sikke, dirhem de 2,97 g gümüş paraydı. Ağırlık birimleri Okka 1 tonilato = 4 çeki 1 çeki = 4 kantar 1 kantar = 44 okka(kıyye) 1 batman = 6 okka(kıyye) 1 okka(kıyye) = 400 dirhem Dirhem 1 dirhem = 4 dönük 1 dönük = 4 kırat 1 kırat = 4 bakray 1 bakray = 4 fitil 1 fitil = 2 nekir 1 nekir = 2 kıtmir 1 kıtmir = 2 zerre Alan ölçüleri 1 arşın (zirai)2 = 0,57417 m2 = 4 ayak2 1 dönüm (yeni) = 2500 m2 1 dönüm (büyük) = 2720 m2 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai2 = 918,672 m2 (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare) 1 atik evlek = 400 arşın2 = 229,668 m2 1 yeni evlek = 100 m2 1 cerip = 3600 zirai2 = 2067,012 m2 1 ayak2 = 144 parmak2 = 0,14354 m2 1 parmak2 = 144 hat2 = 0,00099751 m2 1 hat2 = 144 nokta2 = 0,000006927 m2 " 1 çarşı arşın2 = 0,46240 m2 1 urup2 = 0,007225 m2 1 kirah2 = 0,0018062 m2 1 endâze2 = 0,422500 m2 1 urup2 = 0,0066015 m2 1 ar=100 m2 Uzunluk ölçüleri Mimar Arşını =73,3333 cm = 24 Parmak 12 Parmak= 1 Kadem 1 Kadem =36,6666 cm 1 Parmak=3,1573 cm 1 Hat = 0,2631 cm 1 Nokta = 0,0219 cm Çarşı Arşını''' 1 çarşı arşını=68 cm=8 rubu 1 rubu=8,5 cm=2 kerah 1 kerah=4,25 cm Hacim ölçüleri Zaman ölçüleri Menzil= 80 Saniye Her dairede üç yüz altmış derece ve her derece üçer menzil mesafedir. Fırdolayı bütün dünya bin seksen menzil olur Türkiye'de ölçü birimlerinin değiştirilmesi Cumhuriyetten önce, Osmanlı Devleti'nde kullanılan ölçü birimleri Avrupa Devletleri'nin kullandığı ölçülerden farklıdır. Uzunluk ölçü birimi metre yerine arşın, ağırlık ölçüsü olarak da okka, batman, dirhem denilen ölçü birimleri kullanılıyordu. Dünya ülkelerinin çoğunda miladi takvim kullanırken, Türkiye'de hicrî takvim kullanılıyordu. Saat olarak da Alaturka saat kullanılıyordu. Bu nedenle dünyada genel olarak kullanılan ölçü birimleri ve takvim ile uyum sağlanabilmesi için TBMM hazırladığı bir kanunla ölçü birimleri ve takvim sistemini değiştirerek bugün kullandığımız metre, kilogram, miladi takvim, saat gibi ölçü araçlarını kabul etmiştir. Uzunluk birimleri Metre hesabıyla çarşı arşını 68cm'dir. Bina ve mimar arşını 75,8cm'dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endâze kullanılırdı (endâze 65,25cm'dir). Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla arşın ölçü birimi kaldırılıp yerine metre sistemi kabul edildi. 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi. Zirai mimari, arşın ve endâze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gördüğünüz gibi gösterilmiştir. Kaynakça Kategori:Osmanlı İmparatorluğu ekonomisi Kategori:Osmanlı İmparatorluğu listeleri