Osmanlı kültürü

[bullvar_katip]

Osmanlı İmparatorluğu kültürü, Osmanlı İmparatorluğu içinde yaşayanların ortak kültürüdür. Kültür etkileşimi küçükresim|250px|sol|İstanbul'da bir park. küçükresim|240px|Göksu Deresi'nde kayık turu. Osmanlı Türkleri, kuruluş öncesi yüzyıllardan beri birlikte getirdikleri Arap ve Pers İslam kültürlerinin geleneklerinden ve dillerinden büyük ölçüde etkilenmişlerdi. Anadolu'ya yerleştikten sonra başta Yunan, Ermeni ve Yahudi olmak üzere yerli halkların kültürleriyle bir ölçüde kaynaştılar. Böylece eklektik tarzda bir Osmanlı kültürü ortaya çıktı. Özellikle İmparatorluk haline geldikten sonra diğer kültürlerle değişim süreklilik kazandı. Osmanlılar farklı kültür ve dinlere karşı büyük bir hoşgörüye sahipti. Osmanlı Hanedanını yöneten erkekler, eşlerini çeşitli etnik gruplardan aldılar ve bu nedenle sultanlar karışık ırk ve kültürel mirasa sahip oldular. Osmanlı toplumu küçükresim|sol|185px|19. yüzyılda Osmanlılar. [[Dosya:Surname 57b-58.jpg|küçükresim|245px|1720'lerde Lâle Devri'nde saray eğlenceleri (Bir Surnâme kitabından)]] Osmanlı toplumu, Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde yaşamış halkların bütününü ifade eder. Toplum, müslüman ve müslüman olmayan "millet"lerden oluşuyordu. Gayri müslimler cizye vergisi ödemek dışında toplumdan bir ayrıma tabi değildi. Mimari küçükresim|240px|Takiyüddin'in Rasathanesinede çalışan alimleri betimleyen bir minyatür. (y. 1574-1595) Dekoratif sanatlar Minyatür Nakkaş denilen minyatür ustalarının çalıştığı nakkaşhanelerin de bulunduğu Osmanlı'da minyatür, 18. yüzyıla kadar İran ve Selçuklu etkisinde gelişti. Fatih Sultan Mehmet döneminde, padişahın resmini de yapmış olan Sinan bey adlı bir nakkaş, II. Bayezid döneminde de Baba Nakkaş olarak tanınan bir sanatçı yetişti. 16. yüzyılda Reis Haydar olarak bilinen Nigarî, Ahmetcan Barlas, Haydar Kay, İsmail Can, Gazi Capır, Nakşî ve Şah Kulu ün yaptılar. Gene aynı dönemde, Behzad'ın öğrencisi olan Horasanlı Aka Mirek de İstanbul'a çağrılarak saraya başnakkaş (başressam) yapılmıştı. Mustafa Çelebi, Selimiyeli Reşid, Süleyman Çelebi ve Levnî 18. yüzyılın ünlü nakkaşlarıdır. Bunlardan Levnî, Türk minyatür sanatında bir dönüm noktasıdır. Levnî, geleneksel anlayışın dışına çıktı ve kendine özgü bir biçim geliştirdi. 19. yüzyıl başlarında yenileşme hareketleriyle birlikte minyatürde de batı resim sanatının etkileri görülmeye başladı. [[Dosya:Iznik tiles in Selimiye Mosque.JPG|küçükresim|sol|150px|Edirne Selimiye Camii'ndeki İznik çinileri.]] İznik çinisi İznik çinisi 15. yüzyılda ortaya çıkmıştır. O dönemde yapılan Bursa Yeşil Camii ve Türbesinde (1421), Bursa Muradiye Külliyesi içindeki Muradiye Camii'nde (1426) ilk örneklerine rastlanır. 16. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin güçlenmesi ve yeni yapıların ortaya çıkmasıyla birlikte İznik çinisi en ihtişamlı günlerini yaşadı. Bu dönemde yapılan Süleymaniye Camii ve Selimiye Camii gibi eserlerde İznik çinisiyle değerli süslemeler yapılmıştır. 17. yüzyılda İznik Çinisi kaybolmaya başlamış ve 18. yüzyıl başlarında tamamen yok olmuşsa da 20. yüzyılda yeniden canlandırılmıştır. Hattatlık [[Dosya:Tugra Mahmuds II.gif|sağ|frame|Sultan II. Mahmud'un tuğrası.]] Divani elyazısı Arap hattatlık yazısı olup erken Osmanlı döneminde (16. ve 17. yüzyıllarda) geliştirilmiştir. Bu yazı, Housam Roumi tarafından bulunmuş ve en üst seviyesine Kanuni Sultan Süleyman idaresi altında (1520–66) erişmiştir. Süsleme sanatı olarak kullanıldığı kadar hislerin açıklanmasında da kullanılır. Ayrıca bakınız Tuğra Hat Sanatı Tasavvuf [[Dosya:Karagoez-davul-Hacivat-zurna.jpg|küçükresim|235px|Hacivat (solda) ve Karagöz (sağda)]] Karagöz (gölge oyunu) Türk gölge tiyatrosu, ayrıca Karagöz olarak da bilinir. Karagöz, ana karakterlerinden birinin adı olup, oryantal gölge tiyatrosundan gelmektedir. Bugün bilim adamları genel olarak elle idare edilen kukla oyununda diyalog için sesin yaratıldığını ve şarkı söylemenin bile mümkün olduğunu kabul ederler. Bu oyunun kaynağının Endonezya, Çin olduğu üzerinde görüşler vardır. Osmanlı İmparatorluğu'ndaki gölge oyunu ustaları, Karagöz'e Yunan hikâye söyleme yapısını eklediler. Türk gölge tiyatrosunun, Roma toplumundan ve Türklerin göçebe olduğu dönemde Çin'den etkilendiğine dair iki görüş vardır. [[Dosya:Meddah story teller.png|küçükresim|235px|Osmanlı kahvehanesinde gösterisini yapan bir meddah.]] Meddah Meddah, veya diğer bilinen adıyla Kıssahan. Bir topluluk önünde çeşitli hikâyeler anlatan ve taklit sanatı yapan kişiye denir. Bu oyuna ise meddah oyunu denir. Bir tek oyuncunun çeşitli kılıklara girerek bir oyunu canlandırmasıdır. Osmanlı mutfağı [[Dosya:French School - Enjoying Coffee - Google Art Project.jpg|küçükresim|235px|Harem'de kahve]] [[Dosya:Baklava - Turkish special, 80-ply.JPEG|235px|sağ|küçükresim|Baklava]] Osmanlı mutfağı, İstanbul'da sarayda ve saray çevresinde yaşayan, güzel yemeklerden hoşlanan bir seçkinler grubu tarafından, 15. yüzyıldan itibaren biçimlendirilmiş bir yemek kültürüdür. Bu kültür, kullanılan malzemeden pişirme yöntemlerine, yemek çeşitlerinden, yemek yeme alışkanlıklarına, yemek öğünlerine, sofradaki görgü kurallarına, mutfak yapılarına kadar pek çok konuyu kapsar. Orta Doğu ve Balkan mutfaklarının yararlanmış melez bir mutfaktır. Zaman içinde Osmanlı mutfak kültürü, Anadolu, Balkanlar, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da da yaygınlaşmıştır. İçecekler Şerbet Loğusa şerbeti Meyve şerbetleri Türk kahvesi Nargile (Narguile / Hookkah) Ayran Rakı Yiyecekler Baklava Lokum (Turkish Delight) Şeker (Candies) Akide şekeri Macun (Majoon) Pestil Sucuk Kebap Çörek Lahmacun Sporlar [[Dosya:Osmanli-gures-Wrestling.png|küçükresim|sol|190px|19. yüzyılda Osmanlı güreşçileri. (V&A Galerisi, Londra)]] küçükresim|200px|Osmanlı atlı okçusu Güreş, Cirit ve Okçuluk Türklerin ata sporları kabul edilirler. Yağlı güreş de yine Türklere özgü sporlardandır. Kaynakça Dış bağlantılar calligraphy manuscript illumination from the Turkish Ministry of Culture.