Osmanlı Kürtleri

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Osmanlı Kürtleri, Osmanlı İmparatorluğundan gelen etnik Kürtlerdi. Osmanlı İmparatorluğu zirvesinde Türkiye Kürdistanı, Irak Kürdistanı, Suriye Kürdistanı ve İran Kürdistanı'nın küçük bir bölümünü yönetti. Tarih Osmanlılar, Kürtlerle ilk kez 1514'te I. Selim döneminde Safevilerle girdiği çatışma sırasında temas kurdular. İlk etkileşimleri olumluydu. İdris-i Bitlisî liderliğindeki Kürtler, Çaldıran Muharebesi sırasında Safevilere karşı Osmanlı işgalcilerinin yanında yer aldı. Diyarbakır'ın ve Doğu Anadolu'nun diğer bölgelerinin Safevilerden alınmasında Kürt kuvvetleri büyük rol oynadı. Osmanlıların bu toprakları ele geçirmesinden sonra I. Selim, Kürtleri gerektiğinde vergi ve askeri muafiyetlerle ödüllendirdi ve Osmanlılar tarafından korunan ve tanınan yarı özerk statü sağladı. Özerk sistem, Kürt aşiretleri tarafından yönetildi ve babadan oğula geçti. Otonom sistem 1514'ten 1800'lerin ortalarına kadar sürdü. 1800'lerin ortaları, Osmanlı ve Kürt ilişkilerinin bozulmaya başladığı dönemdi. Ancak 1900'lere kadar Kürtlerin çoğunluğu Osmanlı İmparatorluğu'na sadık kaldı. Osmanlı yeniçerilerinin büyük bir kısmı Kürt'tü. 1780'lerde III. Selim, Osmanlı İmparatorluğu'nu Batılılaştırmayı amaçlayan reformlar yaparak birçok gelenekçiyi, ulemayı ve İslami tarikatları kızdırdı. Ulema, III. Selim'in devrilmesi için bir Fetva verdi. Daha sonra III. Selim, Avrupa'dan gelen komutanlar tarafından eğitilecek olan "Nizâm-ı Cedîd Ordusu" adlı bir ordu kurdu. Bu yeni ordu, yeniçerilerin büyük bir kısmını oluşturan birçok Kürd'ü kızdıran yeniçeri sisteminin yerini alacaktı. 29 Mayıs 1807'de III. Selim, Kabakçı Mustafa liderliğindeki Yeniçeriler tarafından devrildi ve yerine kısa sürede kuzeni IV. Mustafa geçti. IV. Mustafa, Nizam-ı Cedid Ordusu'nu Yeniçeriler lehine dağıttı. Alemdar Mustafa Paşa, III. Selim'in saltanatını geri getirmeye çalıştı ancak başarısız oldu ve ardından III. Selim öldü. II. Mahmud, 1820'lerin sonlarında ve 1830'ların başlarında Osmanlı İmparatorluğu'nu liberalleştirmeyi ve Batılılaştırmayı amaçlayan daha fazla reform yapacaktı. III. Selim'den farklı olarak II. Mahmut, reformları sırasında çok daha sertti ve 1826'da Hayriye sırasında Yeniçerileri tamamen kaldıracaktı. 1829-1830 yıllarında, Ruslarla yapılan 1828-1829 savaşından sonra, Osmanlı Devleti'nin Kürt nüfusuyla ilişkileri gerginleşti. Mahmut'un reformları o kadar güçlüydü ki,Atatürk'ün Türk Ulusal Hareketi'nin ideolojisinin önünü açtı. II. Mahmut, özerk Kürt yönetimini zayıflatan ve Kürt aşiret sistemine müdahale eden Osmanlı İmparatorluğu'nu daha da merkezileştirdi. Bu kez Kürt aşiretlerinin direndiği ıslahat, II. Mahmut'un direnişi yenmesi için Sivas Kaymakamı Reşid Mehmed Paşa'ya talimat vermesine kadar varır. Reşid Mehmed Paşa'nın ordusu, halen yeniçeri teçhizatı ve yöntemleri kullanan Kürt aşiretlerinden çok daha moderndi. İsyanlar bastırıldı. Daha sonra 1834'te Osmanlılar, Soran Emirliği ile Kavalalı Mehmed Ali Paşa arasındaki işbirliğinden korktu ve 1834'te Revanduzlu Muhammed ("Mir Kor") tarafından püskürtülen Soran'a bir ordu göndermelerine yol açtı. Bradost, Akra ve İmadiye'den Kürt ileri gelenleri daha sonra Osmanlı hükümetinden Reşid Mehmed Paşa'ya Mir Kor tarafından baskı gördüklerini şikayet ettiler. İki yıl sonra Mir Kor, Osmanlılar tarafından devrildi. Tanzimat sonrası En güçlü Osmanlı reformları olan Tanzimat'tan sonra, Nizip Muharebesi'nda Osmanlı'nın yanında yer alan eski bir Osmanlı müttefiki olan Bedirhan Bey, daha sonra özerkliğini yeniden sağlamak ve artan merkezileşme talebine karşı savaşmak için isyan etti. 1847'de bağımsızlığını ilan edecekti. Bedir Han Bey, Yezîdîler ve Süryaniler sert bir şekilde İslamlaştırdı ve zulmetti. Hıristiyanlara yönelik artan zulüm, Avrupalı Güçlerin Osmanlılara Bedirhan Bey'i durdurması için baskı yapmasına yol açtı. 1847'de Ömer Lütfi Paşa liderliğindeki 12.000 Osmanlı birliği Bohtan'ı işgal etti. İntikam peşinde koşan Yezidiler, başlangıçta çatışmayı kazanan ancak üst düzey komutanlarından birinin Osmanlı İmparatorluğu'na firar etmesiyle kaybedecek olan Bedir Han Bey'e karşı Osmanlılarla ittifak kurdu. Bedir Han Bey, 4 Temmuz 1847'de Eruh'ta teslim oldu. Kürdistan Eyaleti, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1846-1867 yılları arasında yaklaşık 21 yıl süren bir eyaletti. Bedir Han Bey'in yenilgisinden sonra Osmanlı Kürt topraklarının büyük bir kısmı merkezi hükümetin kontrolü altına girdi. 1876'da II. Abdülhamid iktidara gelecekti. II. Abdülhamid döneminde Osmanlı ve Kürt ilişkileri bir süre düzeldi. II. Abdülhamid, Osmanlıcı bir düşünceden çok Ümmetçi bir düşünceyi benimsedi. Bu, Kürdistan'da pek çok şeyhin, özellikle de o sırada Kaçar Hanedanı'la bir çatışmayla uğraşan Şeyh Ubeydullah Nehri'nın yükselmesine izin verecektir. Şeyh Ubeydullah, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda askerlerinin küçük bir kısmını Osmanlı Ordusu'na yardıma gönderdi. 1879 yazında, Şeyh Ubeydullah'ın bazı Kürt aşiret reislerine "tüm Hıristiyanları topraktan silip süpüreceğine" söz verdiği söylentileri yayıldı. Bir yıl sonra 1880'de Şeyh Ubeydullah'a "Ermenilerin Van'da bağımsız bir devlet kuracakları ve Nasturilerin (Süryanilerin) İngiliz bayrağını çekecekleri ve kendilerini İngiliz tebaası ilan edecekleri" söylendiği bildirildi. Şeyh Ubeydullah, "kadınları silahlandırmak" zorunda kalsa bile buna asla izin vermeyeceğini söyleyerek cevap verdi. Şeyh Ubeydullah, Sultan II. Abdülhamid'e yazdığı bir mektupta, Müslümanların bir "Ermeni devleti" kurulmasına izin vermeyeceğini bildiriyor ve Tanizmat'ın Halife'nin gücünü iyice yıprattığını söylüyordu. Şeyh Ubeydullah'a göre Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Kürtlerin sayısı 500.000'den fazla aileydi. Savaşın ardından, Osmanlı İmparatorluğu'na, özellikle de Kürtlerin yanı sıra bazı Anadolu Türkmenlerin yaşadığı Doğu bölgelerine büyük zarar verdi. Kıtlığın bir sonucu olarak birçok Kürt, yardım için zengin bir İslam alimi olan Şeyh Ubeydullah'a döndü. Kıtlıkla mücadelede verdikleri kötü karşılık nedeniyle Osmanlılara karşı isyana hazırlandı. Şeyh Ubeydullah sonunda ayaklandı ve aynı anda Rus İmparatorluğu, Osmanlılar ve Kaçar İran'a karşı savaştı. Osmanlılara yenildi ve İstanbul'a götürüldü, ancak daha sonra başka bir isyan düzenlemek için memleketi Şemdinli'ye kaçtı, ancak bir kez daha yakalandı ve Hicaz'a sürüldü. II. Abdülhamid Kürt yanlısı bir politika izlemeye çalıştı. Kürtler tarafından o kadar sevildi ki, kendisine "Kürtlerin babası" anlamına gelen "Bavê Kurdan" lakabı takıldı. II. Abdülhamid, 1890'da Hamidiye Alayları birliğini kurdu. Hamidiye alaylarinde askerlerin çoğunluğunu Kürtler oluşturacaktı. Hamidiye alaylari, Hamidiye Katliamları sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nun doğusunda yaşayan Ermenileri taciz etti ve katletti. Hamidiye alaylari, 1895 Diyarbakır katliamlarında da Süryanileri katletmiştir. 1908 yılı civarında laik olan Türk milliyetçiliği, Osmanlı İmparatorluğu'nun yolunu tuttu ve II. Abdülhamid'in İslamcı ve Ümmetci politikalarına meydan okudu. Milliyetçi Jön Türkler ve İTC tarafından Temmuz 1908 Jön Türk Devrimi, II. Abdülhamid'i Osmanlı Meclisi'ni ve II. Abdülhamid'in parçalanan Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki mutlak egemenliğini sona erdiren Osmanlı Anayasasını yeniden kurmaya zorladı. Abdülhamid II'nin Kürt yanlısı politikası, onun İslamci-Ümmetci gündeminin bir parçasıydı. Ümmetcilik, çoğunluğu Sünni Müslümanlardan oluşan Kürtler de dahil olmak üzere tüm Müslümanları birleştirmeyi amaçlar. Kürtler ikiye bölündü, bazıları II. Abdülhamid'i, bazıları da İttihat ve Terakki'yi destekledi. Mutlak güçle hüküm süren son Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid'in saltanatı 27 Nisan 1909'da sona erdi. 1915'te Ermeni Kırımı sırasında bazı Kürt aşiretleri İttihat ve Terakki'ye yardım etti. Bu sırada Kürtler, İttihat ve Terakki'nin eylemlerine karşı çıkanlar ve eylemleri destekleyenler ile bir kez daha bölündü. Şubat 1915'te Simko, Osmanlı Ordusu'nun kendisine yardım ettiği Haftevan'da Ermeni ve Süryani katliamı düzenledi. Yaklaşık 700-800 Ermeni ve Süryani öldürüldü. 1913 Osmanlı darbesinden 3 yıl sonra, 1916'da Kürt tehciri başladı. Talat Paşa, tehcirlere atıfta bulunarak şunları söyledi: "Kürt muhacirlerin tehcir edildikleri her yerde aşiret hayatlarını ve milliyetlerini devam ettirmelerini engellemek için, aşiret reislerinin halktan ve bütün etkili şahsiyet ve liderlerden kesinlikle ayrılması gerekir. Konya ve Kastamonu illeri ile Niğde ve Kayseri ilçelerine ayrı ayrı gönderilmesi gerekiyor. Gidemeyecek durumda olan hasta, yaşlı, kimsesiz ve yoksul kadın ve çocuklar Maden kasabası ve Ergani'ye yerleştirilerek destek sağlanacak ve Behremaz ilçeleri, Türk köylerinde ve Türkler arasında dağıtılacak." Göçebe bir halk olan Kürtler, bu tehcirlerden sonra zorla yerleşik hale getirilmiş ve yerleşik hayata geçirilmiştir. Diyarbakırlı Kürtler başka yerlere gönderilirken, Balkanlardan gelen göçmenler devlet tarafından oraya yerleştirildi. Kürtlerin Diyarbakır'a dönmek için izin almaları gerekiyordu. 1916'da Rus imparatorluğunun Revandiz Katliamı ve Süryaniler ve Ermeniler 8.000 Müslüman Kürd'ü katletti. 1916'da Bitlis, Erzurum, Palu ve Muş'tan yaklaşık 300.000 Kürt kış aylarında Konya ve Gaziantep'e gönderildi ve çoğu kıtlıkta öldü. Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasından ve Türkiye'nin kurulmasından sonra bile sürgünler Kemal Atatürk döneminde devam etti. Yine 1916'da Osmanlı'nın yıkılmasında büyük rol oynayan Arap Ayaklanması yaşandı. Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılması ve eski Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupalı Güçler tarafından bölünmesinden sonra, Kürtler yeni oluşturulan Türkiye, Fransız Suriyesi ve İngiliz Irak'ı arasında bölündü. Mahmud Berzenci liderliğindeki küçük bir krallık olan Kürdistan Krallığı, İngilizlerin çizdiği sınırlara karşıydı. Kürdistan Krallığı, 1921'den 1925'e kadar sürdü ve İngiliz Irak'ının geri kalanı tarafından emildi. Fotoğraflar Ayrıca bakınız Osmanlı Türkleri Osmanlı Rumları Osmanlı Ermenileri Kaynakça Kategori:Osmanlı Kürtleri Kategori:Kürt tarihi

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Osmanlı Kürtleri

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi