Osmanlı tıbbı

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Osmanlı tıbbı, İslam tıbbının bir parçası olan ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde geliştirilen tıp biçimi. Dönemler sağ|küçükresim|230px|Şefareddin Sabuncuoğlu'nun Cerrahatü'l-Haniye adlı eserinde hekim hastasını tedavi ederken görülüyor. 15.yüzyıl. Osmanlı tıp tarihi üç dönemde incelenmektedir. - Klasik Dönem (1450-1730): İslam tıp teorisine dayalı çalışmaların yapıldığı, külliyelerin parçası olan büyük darüşşifaların açıldığı bir dönemdir. Osmanlılar ilk hastaneyi 1399'da Yıldırım Beyazıd zamanında Bursa'da yapmışlardır (Yıldırım Darüssifası). İlk başhekimi Tabip Hüsnü'nün olduğu hastahanenin bir baştabibi, yardımcısı, tabibi, cerrahı ve göz hekimi ve çeşidi personeli vardı. Dönemin önemli hekim ve cerrahlarından biri Şerafeddin Sabuncuoğlu (1386?-1470) eğitimini 1308’de inşa edilmiş olan Amasya Darüşşifası’nda tamamlamış aynı yerde hekimlik yapmış ve eserlerini de burada yazmıştır. Eserlerinde tedavi metotlarını en ince ayrıntısına kadar vermiş olan Sabuncuoğlunun Kitâbü’l-Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye (1465) adlı eseri Osmanlılarda kaleme alınmış tek resimli cerrahi eseridir. Fâtih Sultan Mehmed devri, tıbbî faaliyet ve gelişmeler bakımından önemli bir devirdir. Fâtih, sağlık işlerini organize eden ve o günün şartlarına göre çok ileri bir zihniyetin anlayışı olduğu anlaşılan Hekimbaşılık (Reisu'l-Etibba) müessesesini kurarak, başına Kutbeddin Ahmed'i getirmişti. Sultan Fâtih’in oğlu II. Bayezid ise Edirne’de Kirişhâne Mahallesi’nde bir cüzamhane ile akıl hastanesi yaptırmıştır. Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde Fâtih, Süleymâniye, Sultânahmed hastahanelerini anlatır. Osmanlı'nın klasik döneminde tıp adamlarına büyük önem verilmekte, yerli tıp adamlarının yanı sıra farklı bölgelerden gelen tabipler de Osmanlı'da ilgi görmekteydi. Bu dönemin tabipleri ameliyatlar yapabilmekteydi. Örneğin nebatî (bitkisel tıp) tıpla meşgul olan Altunîzâde'nin (öl. XV. yüzyıl sonları) idrar darlığı çekenlere başarılı sonda ameliyatları yaptığını Şakaik-i Numaniye'den öğrenmekteyiz. - Batıyı Tanıma (1730-1825) : Eğitimde yenileşme hareketlerinin görüldüğü ve Batı'daki gelişmelerin tercümeler yoluyla aktarıldığı bir dönemdir. - Batıya Açılış ve Modernleşme Dönemi (1827 sonrası) : 1827'de Mustafa Behçet'in çalışmalarıyla kurulan Tıbhâne-i Âmire ve 1839'da kurulan Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne dönemin önemli tıp eğitimi kurumlarıdır. Batı’da bilimin son derece ilerlediğini ve Osmanlıların çok geri kaldığını düşünen II. Mahmud, tercüme ile vakit kaybedilemeyeceğini söyleyerek hekimliğin Fransızca okunmasını emretmiştir. 1827’de ordunun tabip ve cerrah ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendinin önderliğinde Tıphâne-i Âmire adında bir tıp mektebi açılması yolundaki çalışmalara başlanmış. Mustafa Behçet Efendi bu mektebin ilk nizamını hazırlamış ve Türkiye’de modern tıp mektebinin kurucusu olmuştur. Gülhane bahçesinde bulunan binalarda faaliyetine baslayan Tıphâne-i Âmire’yi aynı yıl Şehzadebaşında açılan Cerrahhane takip etmiştir. 1831-1832 tarihlerinde Cerrahhane, Topkapı Sarayı bitişiğindeki bir binaya nakledilmiştir. 1836’da iki mektep birleştirilmiş, 1839’da da Gülhane’den Galatasaray’a taşınmış ve mektebin basına Avusturyalı doktor Charles Ambroise Bernard getirilerek mektebin adı Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahâne olarak değiştirilmiştir. Eserler Osmanlı döneminin ilk Türkçe telif tıb kitabi olarak kabul edilen "Havâsu'l-Edviye"yi te'lif eden Ishak B. Murad ile Amasya Hastahânesi başhekimi Sabuncuoğlu Şerafeddin ve Sultan II.Murad adına 841 (m. 1437)'de "Zahire-i Muradiye" adli büyük tıp kitabını yazan Sinoplu Mümin B.Mukbil, sonradan Osmanlı Devleti'ne gelip hizmet eden tabiplerdir. Osmanlı'da yazılan bazı tıp eserleri ve yazarları şunlardır: Ahmedî : Tervihu'l-Ervah, Müntehab-i Sifa Haci Pasa : Kitabu'l-Feride, Kitabu's-Saade ve'l-Ikbal, Kitabu't-Ta'lim, Sifau'l-Eskam ve Devau'l-Âlâm, Müntehab-i Sifa Şeyhî : Kenzu'l-Menafi' Mü'min b. Mukbil : Kitabu't-Tib, Miftahu'n-Nur ve Hazainu's-Surûr, Zahire-i Muradiye Aksemseddin : Kitabu't-Tib, Maddetu'l-Hayat Serafeddin Sabuncuoglu : Cerrahiye-i Ilhaniye, Mücerrebnâme Bedr-i Dilsad : Kehhalnâme, Kemalnâme, Muhtasaru't-Tib Ibn-i Serif : Yadigâr-i Ibn-i Serif Mehmed b. Lütfuullah : Müfredat-i Tib Sükrullah Sirvanî : Ilyasiye fi't-Tib Kaysunîzâde Mehmed : Tıb Mecmuasi Halimî Lütfullah Efendi : Kasimiyye Hekimsah Mehmed Kazvinî : Asbabu Sitteti'z-Zaruriyye, Mucez Serhi, Nasihatnâme Ahi Mehmet Çelebi: Risâle-i Hassatu'l-Kilye ve'l-Mesâne, Mucez Tercümesi Kaysunîzâde Mehmed b. Mehmed : ed-Dürretu'l-Muntahab, Düsturu'l-Bimâristan, Düsturu't,Tibbi'l-Misbah, Zâdu'l-Mesir fî Ilaci'l-Bevâsir Atufî: Hifzu'l-Ebdân, Ravzu'l-Insan fî Tedabir-i Sihhati'l-Ebdân Ilyas b. Isa : Müfredât Nidaî : Baytarnâme : Manzume-i Tib, Menafi'n-Nâs, Tababet-i Beseriye ve Baytariyye Takiyüddin Sirazî: Enisu'l-Etibba fi't-Tib Mehmed Efendi : Menbau'l-Hayat Davud Antakî : Bugyetu'l-Muhtac, ed-Durretu'l-Muntahab, Elfiye fi't-Tib, Letaifu'l-Minhac, Mecmau'l-Menafii'l-Bedeniyye Ayrıca bakınız İslam tıbbı Geleneksel Anadolu Halk Hekimliği Gülhane Askerî Tıp Akademisi Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Kitabu'l-Müntehab Osmanlı'da eğitim Kaynakça Prof. Dr. Ali Haydar BAYAT, Tıp Tarihi,İzmir, Haziran 2003 Osmanlılarda Teknoloji (pdf) Medical Practice in Muslim Heritage Konuyla ilgili yayınlar Süheyl Ünver, Tıp Tarihi, İstanbul, 1943. Esin Kahya, Mustafe Behçet Efendi'nin "Fizyoloji Tercümesi", Doçentlik Tezi, Ankara, 1976 Bedi N. Şehsüvaroğlu vd., Türk Tıp Tarihi, Bursa, 1984. Esin Kahya-A.Erdemir, Medicine in the Ottoman Empire, İstanbul, 1997 Şerafeddin Sabuncuoğlu, Kitâbü’l-Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye, Haz.İlter Uzel, Ankara, 1992. Prof. Dr. Ali Haydar BAYAT, Tıp Tarihi,İzmir, Haziran 2003 Coşkun Yılmaz, Dr. Necdet Yılmaz, Osmanlılarda Sağlık 1-2/Arşiv Belgeleri, Biofarma Yayınları, Çeviren: Hilmi Saran, 2006. Dış bağlantılar Educating Ottoman Doctors Tıp Tarihi Bursalı Ali Münşi'nin Cerrahnamesi/Nöroşirurji Dergisi (pdf) The Sick Man (pdf) Sulaymaniye Medical Madrasa (pdf) Mental Diseases in Ottoman Medical Manuscuripts Paediatric Surgical Atlas Health in the Ottoman Empire Hacı Paşa (pdf) Kategori:Osmanlı hastaneleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Osmanlı tıbbı

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi