Öter ardıç kuşu

[bullvar_katip]

Öter ardıç kuşu ya da çil bakal (Turdus philomelos), karatavukgiller (Turdidae) familyasından, Avrasya'nın tamamına yakın bir alanda yaşayan, ötücü bir kuş türüdür. Üst tüyleri kahverengi, alt tüyleri ise kara benekli krem ya da ten rengidir ve üç alt türü tanınır. Tekrar eden şarkıya benzer kendine özgü şakımalarıyla bilinir. Ormanlarda, bahçe ve parklarda ürerler ve kısmen göçmendirler. Önemli bir popülasyonu kışları Avrupa'nın güneyinde, Kuzey Afrika'da ve Orta Doğu'da geçirirler. Aynı zamanda Yeni Zelanda ve Avustralya'ya da tür olarak yerleştirilmiştir. Dünya popülasyonu tehdit altında değilse de Avrupa'nın bazı bölümlerinde tarım uygulamalarının değişmesi nedeniyle ciddi derecede popülasyon düşüşü olmuştur. Öter ardıç kuşu çalılık ya da ağaçlara, duvarları çamurla kaplı kase şeklinde yuva yapar ve dört ila beş adet koyu benekli mavi yumurta yumurtlar. Hepçildirler ve örs gibi kullandıkları bir taşın üzerinde salyangozların kabuklarını kırarlar. İç ve dış parazitlerden etkilenir ayrıca kediler ve diğer yırtıcı kuşlar tarafından avlanırlar. Taksonomi Adı Öter ardıç kuşu 1831 yılında Alman ornitolog Christian Ludwig Brehm tarafından belirlenmiştir ve o zamandan beri ilk verilen bilimsel adını korumaktadır: Turdus philomelos. Cins ismi olan Turdus, ardıç kuşunun Latincesidir. Bilimsel adın ikinci bölümü ise Yunan mitolojisinde dili kesildikten sonra şakıyan bir kuşa dönüşen Atinalı prenses Filomela'ya bir atıftır. Adı Grekçe Φιλο philo- (seven), ve μέλος melos (şarkı) kelimelerinden oluşmuştur. Sınıflandırma sol|küçükresim|Yeni Zelanda'da bir bahçede yavrularını besleyen öter ardıç kuşu|alt=Öter ardıç kuşu Yakın zamanda yapılan moleküler bir araştırma sonucunda öter ardıç kuşunun en yakın akrabalarının, benzer renkte tüylere sahip olan ökse ardıç kuşu (T. viscivorus) ve Çin ardıç kuşu (T. mupinensis) olduğu ortaya çıkmıştır. Bu üç tür Turdus soyundan erken dönemlerde ayrılan bir kategoriye aittirler ve karatavuk (T. merula) gibi diğer Avrupa ardıç kuşları ile akrabalık bağları daha uzaktır. Öter ardıç kuşunun üç alt türü bulunur. T. p. philomelos türün dağıldığı alanların tamamına yakınında bulunur. Britanyalı ornitolog William Eagle Clarke tarafından 1913'te tanımlanan T. p. hebridensis göçmen değildir ve İskoçya'da Dış Hebridler ile Skye Adası'nda bulunur. Bu alt tür koyu kahverengi sırtı, grimsi kıçı, açık ten rengi alt tüyleri ve hafif grimsi yanları ile en koyu renkli alt türdür. Alman ornitolog Ernst Hartert tarafından 1909 yılında tanımlanan ve William Eagle Clarke'a ithafen T. p. clarkei adı verilen üçüncü alt tür Büyük Britanya'nın kalan kısımlarında, İrlanda, Fransa, Belçika, Hollanda ve muhtemelen biraz daha doğuda ürer. Üst tüyleri ana alt türden daha sıcak tonda bir kahverengidir. Kıç tüylerinin kenarları zeytin rengindedir ve alt tüyleri parlak sarı renklidir. Kısmen göçmendir, bir kısmı Fransa'nın güneyinde ve İber Yarımadası'nda kışları geçirir. Bu alt tür, Orta Avrupa'da ana alt tür ile, İç Hebridler ve İskoçya'nın batısında da T. p. hebridensis ile melezleşir. Bu bölgelerde bulunan kuşlar iki alt türün arasında özellikler gösterir. Rus Sergei Buturlin tarafından 1929 yılında tanımlanan Sibirya'da bulunan T. p. nataliae gibi diğer alt türler genel kabul görmemiştir. Fiziksel özellikleri Öter ardıç kuşu 20 ila 23,5cm boyunda ve 50 ila 107 g ağırlığındadır. Erkek ile dişinin tüyleri birbirine benzer. Sırtları düz kahverengi, alt tüyleri ise "V" şeklinde kara benekli krem ya da sarı-ten rengidir ve karın tüyleri daha soluktur. Kuyrukları kısadır. Kanat altları sıcak sarı renkli, gagaları sarımsı ve ayak ile bacakları da pembedir. Bu türün üst tüylerinin tonu İsveç'ten Sibirya'ya doğru donuklaşır. Yavru kuşlar da erişkin kuşlara benzer ama sırtlarında ve kanat üst tüylerinde ten rengi ve turuncu çizgiler bulunur. upright|sol|küçükresim|Öter ardıç kuşu uçarken|alt=Öter ardıç kuşu Avrupa ardıç kuşları arasında öter ardıç kuşuna en çok benzeyen tür kızıl ardıç kuşudur (T. iliacus) ama bu türün kalın ve beyaz bir göz bandı bulunur, yanları kızıldır ve uçarken kanat alt tüyleri kızıl renklidir. Ökse ardıç kuşu (T. viscivorus) daha büyüktür ve kuyruk köşeleri beyaz renklidir. Çin ardıç kuşunun (T. mupinensis) tüy renkleri çok benzese de yüzünde kara izler bulunur ve aynı bölgede yaşamaz. Öter ardıç kuşunun çağrısı kısa ve tiz tsip sesidir ama göç döneminde kızıl ardıç kuşunun çağrısına benzeyen ama daha kısa süren ince ve tiz siip çağrısını kullanır. Alarm çağrısı çuuk - çuuk sesidir ve tehlikenin artmasıyla daha kısalır ve kulak tırmalayıcı hâle gelir. Erkeğin ağaç ve çatı tepelerinden ve diğer yüksek yerlerden yaptığı şakıma yüksek ve açıkça duyulan ve iki ila dört kere tekrar eden müzikal bir şakımadır: filip filip filip codidio codidio quitquiquit tittit tittit tereret tereret tereret. Bu şakıma, Dış Hebridler alt türü tarafından şubat ayından haziran ayına kadar yapılır ancak diğer alt türler tarafından kasımdan temmuza kadar yapılır. Ağırlığına oranla bu kuş türü en yüksek sesle şakıyan kuşlardan biridir. Erkek bireylerin 100'den fazla müzikal dizi içeren repertuvarları olabilir. Bunların çoğu ebeveynlerinden ve komşu kuşlardan kopyalanır. Yapılan taklitler arasında telefon melodileri gibi insan yapısı sesler vardır ve ayrıca ak yüzlü ıslıkçı ördek gibi egzotik olanlar da dahil olmak üzere evcil ve esaret altında olan hayvanların da sesini taklit eder. Dağılımı ve yaşam alanları [[Dosya:Song Thrush-Mindaugas Urbonas-2c.jpg|küçükresim|sağ|Litvanya'da T. p. philomelos]] sağ|küçükresim|Yeni Zelanda'da yavru kuş Öter ardıç kuşu Avrupa'nın çoğu bölgesinde yaşar ancak İber Yarımadası'nın büyük bölümünde, İtalya'nın ovalarında ve Yunanistan'ın güneyinde bulunmaz. Ukrayna ve Rusya'da Baykal Gölü'ne kadar olan alanda da bulunur. Norveç'te 75° Kuzey enlemine, Sibirya'da ise yaklaşık 60° Kuzey enlemine kadar çıkar. İskandinavya, Doğu Avrupa ve Rusya'da yaşayan kuşlar kışları Akdeniz çevresinde, Kuzey Afrika'da ve Orta Doğu'da geçirir. Üreme alanlarının daha yumuşak iklime sahip olduğu batı kısımlarında ise bazı kuşlar göçer. T. p. philomelos alt türünden kuşlar, 1860 ila 1880 yılları arasında bazı aklimatizasyon toplulukları tarafından görünüşte tamamen duygusal nedenlerden ötürü Yeni Zelanda ve Avustralya'ya yerleştirilmiştir. Yeni Zelanda'da her iki ana adaya yerleştirilen öter ardıç kuşu kısa sürede çevrede bulunan Kermadec, Chatham ve Auckland Adaları gibi diğer adalara da yayılmıştır. Her ne kadar Yeni Zelanda'da yaygın bir tür ise de Avustralya'da yalnızca Melbourne çevresinde küçük bir popülasyon yaşamaktadır. Yeni Zelanda'da yerleştirilen kuş türleri nedeniyle bazı omurgasız popülasyonlarında sınırlı bir zararlı etki görülmüştür ve ayrıca öter ardıç kuşu ticari meyve ürünlerine de zarar vermektedir. Yerleştirilen bir tür olduğu için Yeni Zelanda'da yasal olarak korunma altında değildir ve istenildiği zaman avlanabilir. Öter ardıç kuşu tipik olarak alt örtüsü gelişmiş ormanlarda ve yakınlarında bulunan daha açık arazilerde yuvalanır. Batı Avrupa'da ayrıca bahçe ve parkları da kullanır. İsviçre'de 2.200 m'ye ulaşan ağaç hattına kadar uzanır. Adalarda yaşayan T. p. hebridensis daha açık alanlarda yaşar. Öter ardıç kuşunun bulunduğu bölgelerin doğu sınırında yoğun kozalaklı ormanların kenarlarında yaşar. Yoğun olarak tarım yapılan yerlerde bahçeler önemli bir üreme alanıdır. İngiltere'de yapılan bir araştırmada yaşam alanlarının yalnızca %3,5 olan kısmının tarlalarda olduğu ama toplam alanın %2'si olmasına rağmen yaşam alanının %71,5 gibi bir kısmını bahçelerin oluşturduğu ortaya çıkarılmıştır. Geri kalan kısım ormanlardan oluşmaktadır. Kışları geçirdikleri alanlar, üreme için bulundukları alanlara benzer ancak daha yüksek yerlerde bulunurlar ve açık alanlardan kaçınırlar. Ancak adalarda yaşayan T. p. hebridensis alt türü kışları deniz kıyısında bulunabilir. Davranış küçükresim|sol| Öter ardıç kuşunun şakıması [[Dosya:Song Thrush cracking a snail shell.ogv|küçükresim|Salyangozun kabuğunu kırarken]] Öter ardıç kuşu genellikle sürü hâlinde yaşayan bir tür değildir ancak kışları birkaç kuş bir arada yuva yapabilir ve uygun beslenme alanlarında karatavuk, tarla ardıç kuşu, kızıl ardıç kuşu ve kara gerdanlı ardıç kuşu gibi diğer kuşlarla bir arada görülebilir. Daha çok göçmen özellikleri taşıyan tarla ardıç kuşu ve kızıl ardıç kuşunun aksine öter ardıç kuşu kışları aynı bölgeye göçer. Öter ardıç kuşu tekeşli ve belirli bir bölgede yaşayan bir türdür. Tamamen göçmen olarak davrandığı bölgelerde, göç dönüşü erkek kuş eski bölgesine tekrar geldiğinde sahiplenerek şakımaya başlar. Daha yumuşak iklimli olan bölgelerde erkek üreme bölgesinde yıl boyunca kalır ve aralıklı olarak şakırken dişi kışları ayrı bir bölgeye gidip bahar başında üreme dönemi öncesi tekrar erkek ile çift oluşturmak için aynı bölgeye gelebilir. Göç sırasında öter ardıç kuşu çoğunlukla geceleri doğrusal bir rotada dayanıklı bir uçuş sergiler. Dağınık sürüler hâlinde geniş bir cepheye yayılmış olarak denizi geçer ve bağlantıyı sağlamak için sürekli olarak çağrıda bulunur. Yaşama bölgelerinin en doğu ve batısında göç ağustosun sonlarına doğru başlayabilir ancak daha az yol kat etmesi gereken kuşlar eylülden aralık ayının ortalarına doğru güneye uçmaya başlar. Göçten geri dönüş Akdeniz çevresinde şubat ayının ortasında İsveç'İn kuzeyi ve Sibirya'da mayıs ayında aşlar. Grönland, çeşitli Atlantik adaları ve Batı Afrika'da geçici konuklara rastlanmıştır. Üreme ve hayatta kalma upright|sol|küçükresim|Yuva içinde üç öter ardıç kuşu yumurtası|alt=Öter ardıç kuşun yumurtası Dişi öter ardıç kuşu çalılıklarda, ağaçlarda ya da Hebridler alt türünde görüldüğü üzere yerde kase şeklinde, çamur ve kuru ot ile sıvanmış bir yuva yapar. Parlak mavi ve siyah ya da mor benekli dört ila beş yumurta yumurtlar. Yumurtalar genellikle 2.0 ila 2.7cm büyüklüğünde ve 6 g ağırlığındadır ve ağırlığının %6'sı kabuktan oluşur. Kuluçkaya dişi kuş tek başına 10 ila 17 gün boyunca yatar ve yavrular yumurtadan çıktıktan sonra yine 10 ila 17 gün arasında palazlanır. Yıl içinde iki ila üç kere yavrulama normaldir ancak yaşam bölgelerinin kuzeyinde yılda bir kere yavrulanır. Britanya adalarında yavru kuşların yaşamda kalma yüzdesi %54.6 iken erişkin kuşlar için %62.2 dir. Tipik yaşam süresi üç yıldır ancak en uzun yaşam süresi olarak 10 yıl 8 ay kaydedilmiştir. Öter ardıç kuşu yuvalarına bayağı guguk gibi gugukgillerden kuşlar yumurtalarını bırakırlar ancak kendi yumurtalarına benzemeyen bu yumurtalar öter ardıç kuşu tarafından tanındığı için bu durum çok sık görülmez. Yine de karatavuklar tarafından erişkin guguk kuşuna karşı gösterilen saldırgan tavır öter ardıç kuşu tarafından gösterilmez. Yeni Zelanda'ya yerleştirilen kuşlar, burada guguk kuşu olmamasına rağmen, geçen 130 yıldan fazla sürede kendi yumurtalarına benzemeyen bu yumurtaları tanıma ve reddetme yetisini kaybetmemiştir. Erişkin kuşlar kediler, kukumavlar ve atmacalar tarafından avlanabilir. Yumurtalar ve yavrular ise saksağanlar, alakargalar ve boz sincaplar tarafından avlanır. Diğer ötücü kuşlarda olduğu gibi parazitlere sıkça rastlanır. Kan parazitleri üzerine yapılan bir Rus araştırması tüm tarla ardıç kuşları, kızıl ardıç kuşları ve öter ardıç kuşlarının örneklerinin özellikle Haemoproteus and Trypanosoma gibi parazitleri barındırdıklarını göstermiştir. Ixodes cinsi kenelerde yaygın olarak görülür ve bu keneler Orta ve Doğu Avrupa ile Rusya'da ormanlık alanlarda kene ile taşınan ensefalit gibi patojenleri taşıyabilir. Yaygın olarak Borrelia bakterisi de görülür. Borrelia bakterisinin bazı türleri Lyme hastalığına neden olur ve öter ardıç kuşu gibi yerden beslenen kuşlar bu hastalık için kaynak oluşturabilir. [[Dosya:Song Thrush anvil close up.JPG|küçükresim|"Örs" üzerinde kırılmış Cepaea nemoralis türü salyangoz kabukları]] Beslenme Öter ardıç kuşu hepçildir. Solucanlar ve salyangozlar başta olmak üzere omurgasızları ve yumuşak meyveleri yerler. Akrabası olan karatavuk gibi avını görerek bulur ve yerde koş ve dur şeklinde bir avlanma tekniğine sahiptir. Yerdeki yapraklar arasını karıştırarak besin arar. Kuraklık ve diğer kötü hava koşulları başka bir besin bulmasını zorlaştırdığında en önemli besini salyangozlardır. Öter ardıç kuşu bir taşı "örs" gibi kullanarak salyangozların kabuğunu kırarak yumuşak dokuyu ortaya çıkarır ve yemeden önce yere sürer. Genç kuşlar salyangoz kabuklarını taşa vurmayı öğrenene kadar avlarıyla oynar ve gagalarlar. Yeni yumurtadan çıkan kuşlar asıl olarak solucanlar, salyangozlar ve böcekler gibi hayvansal besinlerle beslenirler. Korunma durumu [[Dosya:Song thrush.jpg|küçükresim|Yeni Zelanda'da öter ardıç kuşu|alt=Öter ardıç kuşu]] Öter ardıç kuşu yaklaşık 10 milyon kilometrekare olarak tahmin edilen geniş bir alana yayılmıştır ve yalnızca Avrupa'da 40 ila 71 milyon arası olan büyük bir popülasyona sahiptir. Batı Palearktik biyocoğrafik bölgesinde popülasyonun azaldığına dair veriler mevcuttur ancak küresel korunma gerektirecek olan eşik seviyesinin altındadır ve IUCN Kırmızı Listesi bu türü "Asgari Endişe" altında sınıflandırır. Büyük Britanya ve Hollanda'da popülasyonda %50'nin üzerinde bir azalma olmasından ötürü öter ardıç kuşu bölgesel kırmızı listeye konulmuştur. Tarım alanlarında 1970'lerden beri kaydedilen %73'lük popülasyon azalmasının son yıllarda değişen tarım uygulamaları olduğuna inanılmaktadır. Kültürde yeri Ardıç kuşları 12.000 yıldan beridir yenmek üzere avlanmaktadır. ve buna ait kaynaklardan en eskisi Odysseiadır. Akdeniz civarında günümüzde de avlanmaktadır ancak bu türün nüfusunun azalmasında önemli bir faktör olarak görülmemektedir. İspanya'da bu tür göç ederken, Avrupa Birliği tarafından yasaklanmış bir yöntem olsa da ökse kullanılarak avlanmaktadır. Bu yönteme Valensiya'da müsamaha gösterilmektedir. 2003 ve 2004 yıllarında Avrupa Birliği bu yöntemin Valencia bölgesinde kullanılmasını engellemeye çalışmıştır ancak başarılı olamamıştır. En azından 19. yüzyıla kadar öter ardıç kuşu şakrak sesi yüzünden evlerde kafeste beslenmekteydi. Avcılıkta olduğu gibi ev hayvanı olarak doğadan alınan kuşların nüfusun azalmasına etkisi hakkında yeterli kanıt bulunmamaktadır. Dış bağlantılar Öter ardıç videoları TRAKUS sitesinde öter ardıç kuşu fotoğrafları Kaynakça Kategori:Asgari endişe altındaki hayvanlar Kategori:Turdus Kategori:Türkiye'deki kuşlar Kategori:Britanya adaları kuşları