Özne-yüklem uyumu

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Özne-yüklem uyumu; Türkçe bir cümlede özne ve yüklemin şahıs (kişi), tekillik-çoğulluk ve olumluluk-olumsuzluk yönünden uyumlu olması. Özne-yüklem uyumsuzluğu, dil bilgisi açısından bozukluklara neden olur. Şahıs yönünden Dil bilgisi kurallarına uygun bir cümlede özne ve yüklemin şahıs yönünden uyumlu olması gerekir. Bu durum yüklemin, özneye ait şahıs eklerini alması anlamına gelir. Türkçedeki şahıs ekleri -m, -im, -n, -in, -sin, -k, -iz, -niz, -iniz, -siniz, -ler ve -sinler'dir. Bunlar büyük ve küçük ünlü uyumlarına uyacak şekilde değişiklik gösterir: (Ben) Yarın Ankara'ya gideceğ. (1. tekil şahıs) Sen neden onlarla gitmiyor? (2. tekil şahıs) Ahmet benim en iyi arkadaşım(dır). (3. tekil şahıs. -dır ek-fiildir.) Biz buraların en eski sakinlerinden. (1. çoğul şahıs) Siz lütfen dışarıda bekley. (2. çoğul şahıs) Öğrenciler odalarına yerleşti. (3. çoğul şahıs) Tekillik-çoğulluk yönünden Türkçede bir cümlenin öznesi tekil ise yüklemi de tekil, çoğul ise yüklemi de çoğul olur. Ancak bu kural her zaman aranmaz. Teklik-çokluk uyumu çoğul ekleri ve 3. çoğul şahıs eki ile sağlanır. yere . (tekil-tekil) ödevlerini teslim . (çoğul-çoğul) Tekillik-çoğulluk uyumu her cümlede bulunmaz. Örneğin öznesi hayvanlar, bitkiler, soyut kavramlar gibi "insan olmayan" cümlelerde yüklem genellikle tekildir: Bu gece . (çoğul-tekil) bahçede (çoğul-tekil) bahçeyi . (çoğul-tekil) . (çoğul-tekil) Ancak edebî sanatların kullanıldığı ve varlıkların insanlaştırıldığı cümlelerde özne insan olmasa dahî yüklem çoğul olabilir: Erik ağaçları baharın gelişini müjdeliyorlar. Bazen saygı veya alay amacı ile, özne tekil olduğu hâlde yüklem çoğul kullanılabilir: Küçük Bey hâlâ kalkmadılar mı, hanım? (doğru) Sayın Başbakanımız tören alanına teşrif ediyorlar. (doğru) Özneyi oluşturan varlıkların adedi belirtilmişse yüklem tekil olur: Bu sabah kişi seni sordu. Toplantıya sadece delege katıldı. Cümledeki eylem "toplu halde" yapılmışsa yüklem genellikle tekil olur: Askerler karargâh binasının önünde toplandı. İşçiler çalışma koşulları nedeniyle grev yaptı. Ancak eylem şahıslar tarafından "teker teker" yapılmışsa yüklem genellikle çoğul olur: Adaylar başvuru belgelerini bölge temsilciliklerine elden teslim ettiler. Öğrenciler ayakkabılarını boyuyorlardı. Özne belgisiz zamir olduğunda yüklem tekil olur: , adımı dahi duymamıştı. dışarıda toplansın. ödevini yapmamış. Olumluluk-olumsuzluk yönünden Türkçede özne olarak kullanılan bazı kelimeler sürekli olarak olumlu, bazı kelimeler ise sürekli olarak olumsuz anlam taşır. Bu nedenle, "olumlu" bir özne ile "olumsuz" bir yüklem birlikte kullanıldığında anlam bozukluğu oluşur. Gösteriye annem de babam gelebildi. törene katıldı. Törene katıldı. şeyde gözüm . Not: " törene katılmadı." ifadesi anlatım bozukluğu içermez. Kaynakça Kategori:Anlatım Kategori:Türkçe dilbilgisi

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Özne-yüklem uyumu

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi