Panopolisli Zosimos

[bullvar_katip]

[[Dosya:Zosimos_distillation_equipment.jpg|küçükresim|300x300pik| 15. yüzyıl Bizans Yunanca el yazması Codex Parisinus 2327'den Zosimos'un damıtma ekipmanı.]] Panopolisli Zosimos (Yunanca: Ζώσιμος ὁ Πανοπολίτης; Latince adı Zosimus Alchemista, yani "Simyacı Zosimus" olarak da bilinir) MS 3. yüzyılın sonu ve 4. yüzyılın başında yaşamış bir Greko-Mısırlı simyacı ve Gnostik mistiktir. Panopolis'te (günümüzde Ahmim, Roma dönemi Mısır'ının güneyinde) doğmuş ve yaklaşık 300 yılında ölmüştür. Simya üzerine bilinen en eski kitapları yazmıştır. Bu kitaplara Yunanca "elle yapılan şeyler" anlamına gelen "Cheirokmeta" adını vermiştir. Bu eserin parçaları orijinal Yunanca dilinde ve Süryanice ya da Arapça çevirileriyle günümüze ulaşmıştır. Muhtemelen MS 7. veya 8. yüzyılda Konstantinopolis'te bir araya getirilmiş olan ve kopyaları Venedik ile Paris'teki el yazmalarında bulunan bir simya yazıları derlemesinde temsil edilen yaklaşık 40 yazardan biridir. İskenderiyeli Stephen da bir diğeridir. Zosimos'un metinlerinin Arapça çevirileri 1995 yılında İranlı bir simyacı olan İbn Al-Hassan İbn Ali Al-Tughra'i' tarafından yazılan Keys of Mercy and Secrets of Wisdom kitabının bir kopyasında keşfedilmiştir. Ne yazık ki, tercümeler tamamlanmamıştı ve görünüşe göre kelimesi kelimesine yapılmamıştı. İbn El-Nadim'in ünlü Arapça kitaplar fihristi, Zosimos'un dört kitabının daha önceki tercümelerinden bahseder, ancak transliterasyondaki tutarsızlık nedeniyle bu metinler "Thosimos", "Dosimos" ve "Rimos" isimlerine atfedilmiştir; ayrıca bunlardan ikisinin aynı kitabın tercümesi olması da mümkündür. İslam bilimleri tarihçisi Fuat Sezgin, Tahran, Kahire, İstanbul, Gotha, Dublin ve Rampur'da olmak üzere altı kütüphanede Zosimos'un 15 el yazmasını bulmuştur. Michèle Mertens, Zosimos çevirisinde bu elyazmaları hakkında bilinenleri analiz etmiş, Arap geleneğinin son derece zengin ve umut verici göründüğü sonucuna varmış ve tercüme baskılar mevcut olana kadar bu materyallere erişimin zorluğundan üzüntü duymuştur. Simya Zosimos simyanın ilk tanımlarından birini "suların bileşimi, hareket, büyüme, bedenlenme ve bedensizleşme, ruhları bedenlerden çekme ve ruhları bedenlere bağlama" çalışması olarak vermiştir. Genel olarak, Zosimos'un simya anlayışı Hermetik ve Gnostik ruhaniliklerin etkisini yansıtır. Düşmüş meleklerin evlendikleri kadınlara metalürji sanatını öğrettiklerini iddia etmiştir ki bu fikir Enoch'un Kitabı'nda da kaydedilmiştir. Bu fikir daha sonra Yuhanna'nın Gnostik Apokrifon'unda da tekrarlanmıştır. Syncellus tarafından korunan bir fragmanda Zosimos şöyle yazmıştır: Metalik dönüşümün dışsal süreçlerinin - kurşun ve bakırın gümüş ve altına dönüşümü - her zaman içsel bir arınma ve kurtuluş sürecini yansıttığı söylenirdi. Zosimos, Mısırlı Sophe'nin ve İbranilerin ve Sabaoth Güçlerinin İlahi Efendisinin gerçek Kitabı Hakkında adlı eserinde şöyle yazmıştır: Yunan simyacılar hem ilahi su hem de kükürtlü su anlamına gelen ὕδωρ θεῖον adını verdikleri suyu kullanmışlardır. Zosimos için simya kabı bir vaftiz çeşmesi olarak tasavvur edilmiş, cıva ve kükürdün tentürdiyot buharları Gnostik müridi mükemmelleştiren ve kurtaran vaftizin arındırıcı sularına benzetilmiştir. Zosimos, Hermetik imgeyi, Hermetik müridin göklere ve aşkın âlemlere doğru vizyoner bir yükseliş sırasında "vaftiz edildiği" ve arındığı ilahi zihnin bir sembolü olarak krater ya da karıştırma kabı imgesini kullanmıştır. Aşkın âlemin "sularında" ruhani vaftize dair benzer fikirler Nag Hammadi'de ortaya çıkarılan Sethian Gnostik metinlerinin karakteristik özelliğidir. Vaftiz çeşmesi olarak simya kabına dair bu imge, aşağıda tartışılan Vizyonlar'ın merkezinde yer alır. Carl Jung ve Zosimos'un Vizyonları Zosimos'un metinlerinden biri Simya ile ilgili bir dizi rüya hakkındadır ve bu proto-bilimi daha çok dini bir deneyim olarak sunar. Rüyasında önce bir sunağa gelir ve kendisini "iç mabetlerin rahibi ve kendimi dayanılmaz bir işkenceye teslim ediyorum" diye çağıran Ion ile tanışır. Ion daha sonra Zosimos'la dövüşür ve onu "uyum kuralına uygun olarak" (dört bedene, doğaya ya da elemente bölünmeye atıfta bulunarak) parçalayarak bir kılıçla kazığa oturtur. Zosimos'un parçalarını sunağa götürür ve "bedenin dönüşümüyle ruh haline geldiğimi anlayana kadar (onları) sanatın ateşinde yaktım" der. Orada, İon kan ağlar, korkunç bir şekilde erir ve "kendisinin zıddına, sakatlanmış bir antropariona" dönüşür - Carl Jung bunu simya literatüründeki ilk homunculus kavramı olarak algılamıştır. Zosimos uyanır, kendi kendine "Bu suların bileşimi değil mi?" diye sorarak uykuya geri döner, ardından imgelemlere yeniden başlar - bu imgelemler sırasında sürekli uyanır, kendi kendine düşünür ve tekrar uykuya geri döner. Aynı sunağa varan Zosimos, canlı canlı kaynatılmakta olan ama hâlâ hayatta olan bir adam bulur ve ona şöyle der: "Gördüğün manzara giriş, çıkış ve dönüşümdür... Sanatı (ya da ahlaki mükemmelliği) elde etmek isteyenler buraya girerler ve bedenden kaçarak ruh olurlar" der - bu, insanın damıtılması olarak görülebilir; suyun damıtılması onu nasıl arındırıyorsa, bedenin damıtılması da onu arındırır. Daha sonra bir Brazen Man (başka bir homunculus, Jung'a göre metale atıf yapılarak tanımlanan her insan homunculus olarak algılanır), bir Leaden Man (bir "agathodaemon" ve aynı zamanda bir homunculus, ama ayrıca simyacı Agathodaemon'a da bir atıftır) görür. Zosimos ayrıca, giren herkesin hemen alevler içinde kaldığı ve kendilerini "dayanılmaz bir azaba" teslim ettiği bir "cezalandırma yeri" hayal eder. Jung bu vizyonların bir tür Simya alegorisi olduğuna inanıyordu; işkence gören homunculuslar dönüşümleri kişileştiriyordu - başka bir şeye dönüşmek için kendilerini yakıyor ya da kaynatıyorlardı. Vizyonların merkezi imgesi, her bir Homunculus'un katlandığı Kurban Eylemi'dir. Simyada dyofizit doğa sürekli vurgulanır; birbirini dengeleyen iki prensip, aktif ve pasif, eril ve dişil, doğum ve ölümün ebedi döngüsünü oluşturur. Bu aynı zamanda kendi kuyruğunu ısıran ejderha (ve en erken Chrysopoeia'da görülen) uroboros figüründe de gösterilir. Kendi kendini yiyip bitirmek kendi kendini yok etmekle aynı şeydir, ancak ejderhanın kuyruğu ile ağzının birleşmesi aynı zamanda kendi kendini dölleme olarak da düşünülmüştür. Bu nedenle "Tractatus Avicennae" metninde "ejderha kendini öldürür, kendini evlendirir, kendini hamile bırakır" denmektedir. Görülerde, döngüsel düşünce kurban rahibinin kurbanıyla özdeşleşmesinde ve Ion'un dönüştüğü homunculus'un kendini yiyip bitirdiği fikrinde ortaya çıkar - kendi etinin dördüncüsünü kusar ve kendi dişleriyle kendini parçalar. Dolayısıyla homunculus, kendini yiyen ve kendini doğuran uroboros'u temsil eder. Homunculus Ion'un dönüşümünü temsil ettiğine göre, Ion, uroboros ve kurban edenin esasen aynı kişi olduğu sonucu çıkar. The Book of Pictures (Mushaf as-suwar) Bu kitap 13 bölüme ayrılmış olup, her biri ayrı bir resimle tanıtılmaktadır. İki bölüm, - Zosimos'un ifadelerine göre - öğretisini daha iyi anlamak için üzerinde düşünülmesi gereken bir dizi imge içermektedir. Metnin tamamı simyacı bir çift, yani Zosimos ve kız öğrencisi Theosebeia arasında, Zosimos'un öğretisi hakkında geçen canlı bir diyaloğu aktarır. Theosebeia'nın Zosimos'un net olmayan ifadelerinden şikâyet etmesinin yanı sıra Zosimos'un da onun ifadelerini anlayamamasına duyduğu öfkeyi aktarır. Diyalog ilk bakışta Agathodaimon, Demokritos, İsis, Musa, Maria, Ostanes gibi simya filozoflarının ifadelerinin nasıl anlaşılacağı ve simya çalışmalarının teknik yönleriyle ilgili sorularla ilgilidir. Ancak Zosimos tekrar tekrar maddelerden ve süreçlerden madde olarak bahsetmediğini, bunların sembolik olarak anlaşılması gerektiğini vurgular. Zosimos simya çalışmasını bir dizi imge aracılığıyla anlatır ve Theosebeia'ya şöyle der: "Sana yazdıklarım, söylediklerim ve içinde benim olduğum sana yaptığım resimle bilmen gerekenleri verdim ve bu senin için yeterli olmalı. Ayrıca bu imgelerin kendi içsel-psişik dönüşüm sürecini tasvir ettiğini belirtir. Zosimos'un öğretisi metinde bildirilen kendi rüya görülerine dayanır. Öğretisinin bir diğer kaynağı da Theosebeia'ya duyduğu tutkulu aşkın fiziksel olarak yaşanmasına izin verilmemesi nedeniyle çektiği acıdır. Bu onun simya çalışmasını psişik dönüşüm olarak anlamasına yol açmış ve ustanın cazibe ateşini tutmasını ve kontrol altına almasını sağlamıştır. Buna paralel olarak, Zosimos, Theosebeia'yı açıklamak için kendi ölümünün ve dirilişinin sembolik imgelerini çizmiştir. Abt'ı takiben, kitap psişik dönüşüme dayalı bir simya çalışmasının en eski tarihsel açıklaması olarak kabul edilebilir. Sadece sorun değil, aynı zamanda dıştaki erkek ve dişi ile içteki ateş ve su arasındaki çekim, itim ve nihai uzlaşmanın anlamını anlamaya yönelik de bir özenli arayışın ifadesidir. Bu süreç çok temel, kolektif karakterini yansıtan ana maddelerle tarif edilen bir süreçtir. Bu kitapta, Zosimos'a atfedilen "Sülfürler"den ve onun "Theosebeia'ya Mektuplar"ından da bazı metinler yer almaktadır. Diyalog sırasında, bu parçaların Theosebeia'nın soruları ve ek açıklamalarla kesintiye uğradığı görülmektedir. Bu durum nedeniyle Zosimos'un öğretisi daha kolay ve anlaşılır bir şekilde sunulmaktadır. İçerik ve üslup açısından "Book of Pictures" ve "Book of Keys" arasında benzerlikler vardır. Şimdiye kadar "Book of Pictures"ın sadece tek bir Arapça el yazması günümüze ulaşmıştır. "Bilgenin Rütbesi Kitabı"nın (Rutbetü'l-Hakîm) yazarı Mesleme el-Kurşubî, kitabının dördüncü bölümünde "Book of Pictures"dan kapsamlı alıntılar yapar. Bu kitabı alıntılayan ilk yazar da Kurşubi'dir ancak 2015 yılında yayınlanan versiyondan farklı bir Yunanca orijinal kullanmaktadır. Erken dönem Arap simyacı İbn Umail, sözde Rusam ve Theosebeia arasında geçen bir diyalog içeren "Kitab al-Habib" (Dostun/Sevgilinin Kitabı) ve Hermes Budasir ve Amnutasiya arasında benzer bir diyaloğu içeren "Risalat as-Sirr" (Sır Mektubu) yazarı simyacı "Dendera'lı Hermes" gibi birçok simyacıyı etkilemiştir. Eserin geleneksel olarak 12 bölüme ayrılması veya üstat ile soror mystica arasındaki içsel ve dışsal ilişkinin temsili (örneğin "Rosarium Philosophorum" ve "Mutus Liber") gibi Latin sembolik simyasının diğer özelliklerinin izi bu kitaba kadar sürülebilir. "Book of Pictures" metninin parçaları "Rosarium Philosophorum" ve "Artis Auriferae"de de bulunabilir Book of Pictures'un kendisi Antik Mısır düşüncesinden etkilenmiştir, ikonografisi firavun ikonografisiyle ilişkiler gösterir. Yunan-Roma dönemine kadar bilinen Amduat gibi Mısır yeraltı kitaplarıyla paralel motiflere sahiptir. Erkek ve kadın arasındaki ya da psişik erkek ve kadın yönleri arasındaki içsel ve dışsal ilişkiyle ilgili olarak, firavun düşünceleri ve Avrupa ortaçağ simyası arasında kültürel bir köprü oluşturur. The Book of the Keys of the Work (Kitāb Mafātīḥ aṣ-ṣan'a) Bu kitap, Demokritos'a (Abderalı Demokritos ya da Sözde-Demokritos) atfedilen bir eser olan "the Book of the 10 Keys (10 Anahtar Kitabı)" üzerine 10 bölümlük bir tefsir olarak yazılmıştır. Kitabın başında da yazdığı gibi, bu tefsir Zosimos'un Theosebeia için yazdığı son metindir. Kitap, Zosimos'un öğretilerinin bir özünü vermektedir. Önsözde de belirtildiği gibi, kitap o kadar açık ve anlaşılırdır ki, Theosebeia okuduktan sonra "[simya] işini anlamıştır". Günümüze ulaşan eserleri Authentic Memoirs The Book of the Keys of the Work (Kitāb Mafātīḥ aṣ-ṣan'a) The Book of Pictures (Muṣḥaf aṣ-ṣuwar) Concerning the true Book of Sophe, the Egyptian, and of the Divine Master of the Hebrews and the Sabaoth Powers (Fransızca çevirisi ) The Final Quittance (Fransızca çevirisi ) Letters to Theosebeia On the Evaporation of the Divine Water that fixes Mercury (Fransızca çevirisi ) On the Letter Omega (İngilizce alıntılar Çev.G.R.S. Mead; Fransızca çevirisi ) The Sulfurs Treatise on Instruments and Furnaces (Fransızca çevirisi ) The Visions of Zosimos (İngilizce çevirisi ) "Œuvres de Zosime "nin tamamı (1888 itibariyle) M. Berthelot tarafından Les alchimistes grecs adıyla Fransızca olarak yayımlanmıştır. İngilizce çevirileri hâlâ bulunamamıştır. Arapça The Book of the Keys of the Work (Kitāb Mafātīḥ aṣ-ṣan'a) ve The Book of Pictures'ın (Muṣḥaf aṣ-ṣuwar) İngilizce çevirileri Th. Abt ve W. Madelung tarafından yayımlanmıştır. Ayrıca bakınız Ortaçağ İslamında simya ve kimya Yahudi Meryem Kaynakça Bibliyografya Fragmanlar Vol. I (introduction) p.119, 127—174, 209, 250; vol. II (Greek text) p.28, 117—120; Vol. III (trans.) p.117—242. p.1—49: I = Sur la lettre oméga; V = Sur l'eau divine; VI = Diagramme (ouroboros); VII = Sur les appareils et fourneaux Arapça eserler Çalışmalar Abt, Theodor (2011). "Introduction to the Facsimile Edition, Introduction to the Translation," in: p.17-139. Abt, Theodor (2016): "Introduction", in: p.11-53. Vol. I (introduction) p.119, 127—174, 209, 250. Vol. II, p.203—266; Vol. III, p.28, 30, 41. Knipe, Sergio, "Sacrifice and self-transformation in the alchemical writings of Zosimus of Panopolis," in Christopher Kelly, Richard Flower, Michael Stuart Williams (eds), Unclassical Traditions. Vol. II: Perspectives from East and West in Late Antiquity (Cambridge, Cambridge University Press, 2011) (Cambridge Classical Journal, Supplemental Volume 35), 59-69. Dış bağlantılar 3:AM Magazine'de Andrew Barrett tarafından Zosimos'un Üç Vizyonu çevirisi https://www.3ammagazine.com/3am/three-visions-of-zosimus/ Kategori:Gnostikler Kategori:Mısırlı simyacılar Kategori:Antik simyacılar Kategori:4. yüzyılda ölenler Kategori:3. yüzyılda doğanlar Kategori:KB1 Fransızca kaynakları (fr) Kategori:Simyacılar Kategori:Hermetizm Kategori:3. yüzyıl simyacıları