Pazaryolu

[bullvar_katip]

Pazaryolu, Erzurum ilinin bir ilçesidir. Karadeniz Bölgesinde yer alan Pazaryolu, nüfus açısından Erzurum'un en küçük ilçesidir. İl merkezine uzaklığı 124km olup Rize ve Bayburt'a komşu durumundadır. Tarihçe Pazaryolu'nun Türkçe kaynaklarda eski adı Norgah / Norkah (نوركاە) olarak geçer. Coğrafi konumuna ve tarihi olaylar bakınca Norgah'ın Gürcü vakayinamesi Kartlis Tshovrebada Norakalaki (ნორაქალაქი) diye anılan yerleşim olduğu anlaşılmaktadır. Bu yer adı, Ermenice yeni anlamına gelen "nor / nora" (նոր) ve Gürcüce şehir anlamına gelen “kalaki” (ქალაქი) kelimelerinden oluşmuş olup "yeni şehir" anlamına gelir. Nitekim Norgah'ın yeni şehir anlamına geldiği Türkçe metinlerde de belirtilmiştir. Norakalaki adıyla Gürcü vakayinamesi Kartlis Tshovrebada adının geçmesi ve köyde orta çağda bir savaşa sahne olan kalenin bulunması, Pazaryolu'nın görece eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Eski adlarıyla Norakalaki veya Norgah, erken ve geç orta çağda Gürcü idaresi altında bulunuyordu. 14. yüzyılın başında Gürcistan’ı işgale girişen Türkmen beyi Azat Musa, Gürcü Cakeli hanedanından I. Beka Cakeli’nin (1285-1306) oğlu Sargis tarafından 1301 veya 1302 yılında burada yenilgiye uğratılmıştır. Osmanlılar Norakalaki’yi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi. Osmanlıların eline geçmesinden yüzyılı aşkın bir süre sonra, 1642 tarihli avarız defteri kayıtlarında yerleşimde yaşayanlar hakkında bilgi verilmezken, asker ve civar köylerden kişilere ait çiftlik ve tarım arazilerinin bulunduğu belirtilmiştir. 19. yüzyılda yerleşimde sadece Müslüman halk yaşamaktaydı. 1835 yılında erkek nüfusun belirlenmesi için yapılan nüfus sayımında köyde 150 Müslüman erkek nüfus bulunmaktaydı. 1896 yılında Ahmed Şakir Paşa'nın gerçekleştirdiği ıslahat çalışmaları çerçevesinde İspir kazasının nahiyesi olan Norgah'a bağlı 63 köy bulunmaktaydı. Bu tarihte nahiye merkezinde 398 erkek nüfusu tespit edilmiştir. 1910 yılı "İspir Kazası Raporu"na göre nahiye merkezinde bir adet ibtidai mektebi bulunduğu görülmektedir. 24 Şubat 1916 yılında Ruslar ilçeyi ele geçirdi. 7 Kasım 1917'deki Bolşevik İhtilali'nden sonra çözülmeye başlayan Rus cephelerine yerleşen Ermeniler, bölgede kanlı çatışmaların yaşanmasına neden olmuşlardır. Yöre, 25 Şubat 1918'de Millî Kurtuluşunu gerçekleştirmiş ve Türk idaresine kavuşmuştur. Pazaryolu'nda Orta Norgah (Kümbettepe) olarak bilinen yerleşimin hemen yanında küçük bir kayanın üzerinde, harç kullanılarak inşa edilmiş bir kale bulunmaktadır. Bu kaleden çok az kalıntı günümüze ulaşmıştır. Gürcü hükümdar I. Beka Cakeli'in oğlu Sragis'in Azat Musa'yı yenerek ele geçirdiği kalenin bu kale olduğu tahmin edilmektedir. Nüfus İdari durumu Otuz beş köy ve dokuz mahalle muhtarlığı olmak üzere toplam kırk dört adet yerleşim biriminden oluşan Pazaryolu, İspir ilçesine bağlı bir bucak iken, 21 Haziran 1989 tarih ve 20202 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3578 sayılı Kanun ile ilçe statüsüne kavuşmuştur. Adliye Teşkilatı, Emniyet Amirliği, Askerlik Şubesi Başkanlığı, Orman İşletme Şefliği ve Meteoroloji Memurluğu dışında tüm resmi kurum ve kuruluşlar mevcuttur. İlçe Erzurum iline 121km mesafededir. Doğuda İspir, batıda Bayburt, güneyde Aşkale ve kuzeyde ise Rize ile çevrilidir. Çoruh Nehri vadisinde Kaçkar Dağları ile Mescit Dağları arasında 750km2'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Sosyal durum İlçe nüfusunun % 45’i köylerde yaşamaktadır. Okur-yazar oranı % 99’a ulaşmış bulunmaktadır. Halkın geçim kaynağı genellikle gurbetçilik ve çiftçiliğe dayanmaktadır. Özellikle Çoruh vadisinde ve Çoruh nehrine inen dere yataklarında meyvecilik ve sebzecilik yapılmaktadır. Daha yüksek rakımlı köylerde hayvancılık ön planda yer almaktadır. Pazaryolu yöresi aynı zamanda intansif arıcılık için Türkiye'de bulunan ideal merkezlerinden biridir. Jeolojik yapı, toprak yapısı ve bitki örtüsü yüksek değerde ve kalitede bal üretimi sağlamaktadır. Bugüne kadar yörede münferiden ve iptidai usullerle üretilmesine rağmen elde edilen balın bütün ülkede aranır ve istenir olması bu hususu teyit etmektedir. İlçeye bağlı köylerin hepsinde elektrik mevcut olup, kanalizasyon altyapısı tamamlanmıştır. İlçe sınırları içinden geçen Çoruh Nehri, su debisi, su miktarı ve sezon uzunluğu gibi tabii özellikleri nedeniyle çeşitli su sporlarına oldukça uygundur. İlçe, bu özelliği ile özellikle rafting yapmak isteyen yerli ve yabancı turistler için bir cazibe merkezi haline gelmiştir. Kaynakça Dış bağlantılar Pazaryolu Belediyesi Pazaryolu Kaymakamlığı