Pratitya-samutpada

[bullvar_katip]

Pratītyasamutpāda (Sanskrit: प्रतीत्यसमुत्पाद; Pali: paticcasamuppāda; Tibetçe: rten.cing.'brel.bar.'byung.ba; Çince: 緣起) öğretisi, Budist metafiziğin önemli bir parçasıdır. Tüm olguların, bir karşılıklı bağımlılık ilişkisi içinde, neden ve etkiler ağından ortaya çıktığını ifade eder. “Bağımlı köken”, “birbirine bağımlı kaynaklanma”, “koşullu oluşma” ya da “durumsallık” olarak çevirmek mümkündür. Pratītyasamutpāda kavramının en çok bilinen uygulaması, ızdırap ve yenidendoğum döngüsünü (Samsara) ayrıntılı olarak anlatan Oniki Nidānalar (Pali dilindeki "neden, temel, kaynak veya orijin" anlamındaki nidānadan) şemasıdır. Oniki Nidānalar her biri bir sonrakine yol açacak şekilde birbirini takip eden nitelikler/koşullar arasında bir nedensellik ilişkisi tanımlar: Avidyā: cahillik, özellikle de ruhani olanı Saṃskāralar: kelime anlamıyla biçimlenmeler, Karma’ya atfen açıklanmıştır. Vijñāna: bilinç, özellikle de ayrımcı bilinç Nāmarūpa: kelime anlamı olarak isim ve biçim, zihin ve beden kastediliyor Ṣaḍāyatana: altı duyu merkezi: göz, kulak, burun, dil, beden ve zihin-organ Sparśa: farklı yerlerde iletişim, izlenim, uyarı (bir duyu nesnesi tarafından) olarak çevrilir Vedanā: genellikle duygu olarak çevrilir: buradaki "hazcı" bir anlamdadır, örn. bir şeyin hoşa gidip gitmemesi, veya nötr olması Tṛṣṇā: kelime anlamı olarak susuzluk, ancak Budizmde hemen her zaman arzuya işaret eder Upādāna: tutunma veya bağlanma; kelime aynı zamanda yenidendoğum döngüsünü besleyen yakıt anlamına da gelir Bhava: kelime anlamıyla olma (varoluş) veya dönüşme. (Theravada bunun iki anlamı olduğunu açıklar: yeni bir varoluşu üreten karma ve varoluşun kendisi.) Jāti: kelime anlamıya doğum, ancak yaşamın kavramsal olarak başladığı anlaşılır Jarāmaraṇa (yaşlılık ve ölüm) ve bununla birlikte śokaparidevaduḥkhadaurmanasyopāyāsa (yas, matem, acı, üzüntü ve ızdırap) Duyarlı varlıklar samsara boyunca, Nirvana’ya ulaşarak kendilerini bu ızdıraptan kurtarana değin sürekli acı çekerler. İlk Nidana’nın, cahilliğin ortadan kaldırılması, diğerlerinin de ortadan kalkmasını sağlayacaktır. Kaynakça Kategori:Budist felsefe kavramları Kategori:Budizm terimleri Kategori:Nedensellik Kategori:İkiliksizlik