Rudolf Abel

[bullvar_katip]

küçükresim|Sovyet İstibarat memuru Rudolf Abel 1990 yılında üretirn SSCB hatıra pulu Rodolf Ivanovich Abel, (Rusça: Рудольф Иванович Абель) gerçek adı Vilyam "Willie" Genrikhovich Fisher (Rusça: Вильям "Вилли" Генрихович Фишер) olan (11 Temmuz 1903-5 Kasım 1971) Sovyet istihbarat subayıdır. 1957 yılında Amerikan Federal Soruşturma Bürosu (FBI - Federal Bureau of Investigation) tarafından ajanlık gerekçesiyle tutuklandığı zaman kullandığı takma adını daha sonraları benimsemiştir. Birleşik Krallık'ta Rusya göçmeni bir ailede dünya'ya geldi. 1920'lerde Rusya'ya döndü ve 1920'lerin sonu ile 1930'ların başında Sovyet İstihbaratı'nda radyo operatörü olarak yurtdışı görevi üstlenmeden önce Sovyet Ordusu'nda görev yaptı.II. Dünya Savaşı sıralarında Almanlara karşı istihbarat operasyonlarının bir parçası olmadan önce eğitim görevlerinde rol aldı.Savaş sonrasında, KGB (Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti - Devlet Güvenlik Komitesi) için çalışmaya başladı ve Amerika'daki Sovyet istihbarat ağının ana üssü New York'ta görevlendirildi. 1957'de Amerikan Federal Mahkemesi onu Sovyet ajanı olarak New York'ta daha sonraları Hollow Nickel olayı olarak adlandırılacak olan gizli faaliyetlerin bir parçası olması nedeniyle 30 yıl hapse mahkûm etti ve Georgia'da bulunan Atlanta Federal Cezaevine konuldu. Amerikan U-2 pilotu Francis Gary Powers'ın Rusya'da yakalanıp Abel ile tutuklu değişimi yapılmadan önce Abel cezasının yalnızca 4 yılını çekmiştir. Sovyetler Birliğine geri döndükten sonra, 1971 yılına (68 yaşına) kadar ölmeden önce deneyimlerini ders verdi. İlk yılları Fisher, (William August Fisher) 11 Temmuz 1903 tarihinde Heinrich ve Lyubov Fisher'ın ikici oğlu olarak Newcastle,İngiltere'de doğdu. Babası çarlık dönemi devrimcilerden Rus asıllı Alman ve annesi Rus kökenliydi. Fisher'ın babası Sankt-Peterburg Tekonoloji Enstitüsü'nde Vladimir Lenin propagandası yapmaktaydı ve 1896 yılında halkı isyana teşvik etmek suçundan tutuklanarak 3 yıl sürgün cezasına çarptırıldı. 1901 yılında Rus Devletine karşı işlediği suçların cezasını çekmekteyken, Almanya'ya sınır dışı edilmek veya Rusya'da askerlik görevini yapmaktan kaçınmak suçundan hapsedilmek yerine İngiltere'ye kaçmaya zorlandı. Aşırı derecede Bolşevik sempatizanı olan Fisher'ın babası İngiltere'de yaşadığı dönemde, roletaryalara destek olmak amacıyla silah kaçakçılığı ve Kuzeydoğu kıyılarından Baltık ülkelerine yapılan mühimmat sevkiyatı işerinde yer almıştır. Fisher ve ağabeyi Henry, Whitley Bay Lisesi ile Monkseaton Liselerinden burs kazandılar. Fisher ağabeyi kadar çalışkan olmasa da bilim, matematik, yabancı dil, sanat ve müzik alanında babasından gelen yeteneklerini gösterebiliyordu. Fisher'ın ailesi ona müzik sevgisi aşılamak amacıyla piano dersleri verdi ayrıca o gitar çalmayı da öğrendi. Bu süre içinde Fisher'da amatör radyo, ilkel verici ve alıcılar konularında bir ilgi ortaya çıktı. Fisher, Wallsend'te bulunan Swan Hunter isimli gemi üretim şirketinde bir ressamın çırağı oldu ve 1920'de Londra Üniversitesine kabul olununcaya kadar Rutherford Koleji'nde akşam sınıfına kayıt oldu. Gerçi Fisher üniversite için yeterliydi fakat maddi sebepler onun okumasına engel oldu. 1921'de Rus Devrimi'nden sonra ailesiyle birlikte Newcastle'dan Moskova'ya geri döndü. Erken Dönem Kariyeri Fisher ailesiyle birlikte Moskova'ya dönmesine müteakiben İngilizce, Rusça, Almanca, Lehçe ve Yidiş, dillerini çok iyi bildiği için Komintern'de çevirmen olarak çalışmaya başladı. Telsiz operatörlüğü eğitimi aldı ve Kızıl Ordu'da 1925 ve 26 yıllarında Kızıl Ordu Telsiz Taburunda görev yaptı. Mayıs 1927 yılında KGB'nin öncülü OGPU'da (Sovyet Gizli Polis Teşkilatı) işe girmeden önce kısa süre radyo araştırma enstitüsünde görev yaptı. O yıl Moskova Konservatuvarında öğrenci olan Elana Lebedeva ile evlendi. 8 Ekim 1929'da Evelyn adında bir kız çocukları oldu. OGPU ile görüşmeleri esnasında bir Rus ismi alması gerekti ve William August Fisher ismi Vilyam Genrikhovich Fisher oldu. İşe girmesinden sonra, OGPU'da telsiz operatörü olarak Norveç, Türkiye, Birleşik Krallık ve Fransa'da görev yaptı. 1939 senesinde Rusya'ya yerleşik ajanlar için telsiz operatörlüğü eğitimi veren okula müdür olarak geri döndü. Öğrencilerinden biri daha sonraları çoğunlukla "On yedi isimli ajan" olarak anılacak olan Kitty Harris'ti. Yutdışı doğumlu olması ve kayınbiraderinin bir Troçkist olmakla suçlanmasına rağmen Fisher, Büyük Temizlik'ten kıl payı kurtulmuştur. Ancak 1938 yılında 1934 yılında OGPU'nun yerine kurulan NKVD'den (İçişleri Halk Komiserliği) atıldı. II. Dünya Savaşı sıralarında Alman sınırlarında tekrar gizli telsiz operatörlüğü görevi yürütmüştür. Ağustos 1944 yılında Pavel Sudoplatov'un onu himayesine almasıyla Scherhorn Operasyonu'nda (Операция Березино) görev almıştır. Daha sonraları Sudoplatov bu operasyonu "Savaş oyununun en iyi telsiz aldatması" olarak nitelendirmiştir. 1953'ün sonlarında, Fisher Brooklyn'e taşındı ve Hick Caddesinden bir ev kiraladı. Ayrıca Fulton Caddesinde bulunan Ovington Stüdyoları binasından beşinci katta bir stüdyo kiraladı. Sanatçı ve fotoğrafçı kimliğine büründüğü için düzensiz iş saatlerini veya sık sık ortadan kaybolmasını kimse sorgulamadı. Bu arada tekniğini geliştirerek iyi bir ressam oldu. Soyut sanatı sevmez daha çok geleneksel tarzı tercih ederdi. Fisher Rus ressam Isaak Levitan hayranı olduklarına şaşırdığı New York sanatçılarının arasına karıştı. Ancak onlarla Stalin'in Sosyalist gerçekçiliği üzerin tartışmamaya dikkat ediyordu. Stüdyosunun tek ziyaretçileri ondan şüphelenmeyeceklerinden emin olduğu sanatçı arkadaşlarıydı. Özellikle Burton Silverman ile arkadaş oldu. Fisher önceki yaşamı ile ilgili Boston'da muhasebeci olduğundan ve Pasifik Kuzeybatısı'te ormancılık yaptığı yalanını söylüyordu. 1954 senesinde Häyhänen, Fisher'ın yardımcısı olarak çalışmaya başladı. Häyhänen ölü mektup kutusuyla Birleşmiş Milletler personeli olan bir sovyet ajanına bir rapor iletti. Fakat rapor hiçbir zaman yerine ulaşmadı. Fisher, Häyhänen'in zayıf iş etiği ve alkol bağımlısı olmasından rahatsızdı. 1955 ilkbaharında Fisher ve Häyhänen Bear Mountain Park'a gittiler ve 1951'de otuz yıl hapis cezasına çarptırılan sovyet ajanı Morton Sobell'in eşi için beş bin dolar gömdüler. 1955'te Fisher sürekli baskı altında olmaktan yoruldu ve altı aylığına dinlenmek için Moskova'ya geri döndü. Bu süre zarfında sorumluluk Häyhänen'deydi. Moskova'da bulunduğu müddette Häyhänen'den duyduğu memnuniyetsizliği üstlerine bildirdi. 1956 yılında New York'a geri dönmesi üzerine, yokluğunda dikkatlice oluşturduğu ağ dağılmıştı. Häyhänen'in telsizi rutin olarak aynı yerden yanlış radyo frekansını kullanarak yayın yaparken, Fisher ölü mektup noktasını kontrol etti ve bulabildiği yalnızca birkaç ay önce bırakılmış bir mesajdı. KGB'nin Häyhänen'e ağı ayakta tutması için gönderdiği para Häyhänen tarafından alkol ve fahişelerle harcanmıştı. Fisher'ın 1957 yılının başında sabrı tükendi ve Moskova'dan Häyhänen'nin geri çağrılmasını talep etti. Haziran 1957'de Häyhänen Moskova'dan Yarbay rütbesine terfi etti yönünde mesaj aldı ve Sovyetler Birliğine geri dönmesi istendi. Häyhänen haberi duyduğunda geri döndüğünde disiplin cezasına çarptırılacağından hatta idam edilebileceğinden dolayı korkuya kapıldı. Häyhänen kendini haklı çıkarmak için Fisher'ın FBI tarafından RMS Queen Mary gemisinde kaçırıldığı yalanını uydurdu. Fisher hiçbir şeyden şüphelenmeden Häyhänen'e Amerika'yı derhal terk etmesini tavsiye etti ve ona seyahati için 200 dolar verdi. Häyhänen ilk olarak Bear Mountain Park'a gömdükleri 5 bin doları kendi için almak için gitti. Häyhänen 1 Mayıs İşçi Bayramı'nda La Liberté gemisiyle Amerika'dan Paris'e vardı. Burada KGB ile tekrar iletişime geçerek seyahati için 200 dolar daha aldı. Dört gün sonra Paris'te Amerikan Elçiliğine giderek, KGB ajanı olduğuna belirtti ve iltica talep etti. Häyhänen 4 Mayıs'ta elçiliğe gittiğinde alkollüydü. Elçilikte bulunan CIA yetkilileri Häyhänen'nın anlattığı hikâyeyi inandırıcı bulmadı. CIA yetkilileri, Oyuk 5 Fin markını onlara verene kadar onun Rus ajanı olduğuna inanmamışlardı. Parayı açtıklarında içinde kare bir mikrofilm olduğunu gördüler. CIA 11 Mayıs'ta onu Amerika'ya geri götürdü ve FBI'a teslim etti. Amerikan topraklarındaki bir Sovyet istihbarat zincirinin bir parçası olarak, FBI onun hikâyesini soruşturdu ve hikâyesini doğrulamaya başladı. Amerikaya vardıktan sonra FBI Häyhänen'i sorgulamış ve Häyhänen'de onlarla işbirliği yapmıştı. New York'taki ilk sovyet bağlantısının "Mikhail" olduğunu itiraf etti ve onlara "Mikhail" kod isimli Mikhail Svirin'in fotoğraflarını gösterdi. Bu arada Svirin iki yıl önce Moskova'ya geri dönmüştü. FBI bundan sonra dikkatini Svirin'in yerini alan kişi üstünde yoğunlaştı. Häyhänen onlara Fisher'ın sadece kod ismi "Mark" ismini ve dış görünümünü verdi. Häyhänen FBI'a Fisher'ın stüdyosunun adresini verebilir ayrıca dört yıldır sırrı çözülemeyen oyuk paranın sırrını çözmelerinde yardımcı olabilirdi. KGB Häyhänen Amerika'ya ilticasını Ağustos'a kadar tespit edemedi, ve Häyhänen'in Moskova'ya dönmede başarısız olduğunu Fisher'a ilettiler. Önlem olarak Fisher'a Amerika'dan ayrılma emri verildi. Kaçış biraz karışıktı çünkü "Mark" kimliği Häyhänen tarafından tehlikeye atıldıysa Fisher'ın diğer bütün kimliklerinde tehlikede demekti. Yani Fisher ülkeden Martin Collins, Emil Goldfus ya da uzun zamandır unutulmuş olan Andrew Kayotis olarak bile ülkeden ayrılazdı. KGB Ottawa'daki ofisinin yardımıyla Fisher'a Robert Callan ve Vasili Dzogol isimlerinde iki yeni pasaport sağlayacak fakat bu iş uzun zaman alacaktı. Kanada Komünist Partisi Fisher'a Robert Callan adında yeni pasaport sağlamayı başarmıştı fakat Fisher yeni kimliğine adapte olup ülkeden ayrılana kadar FBI tarafından tutuklandı. Yakalanışı alt=A composite photo showing the front and left sides of a man's face. The man is wearing a dark jacket with a loose tie|sağ|küçükresim|250x250px|Rudolf Ivanovich Abel'in 1957 yılında FBI tarafından çekilen fotoğrafı Nisan 1957'de Fisher sanatçı arkadaşlarına yedi haftalığına güneye gezeye gideceğini söyledi. Üç haftadan kısa bir sürede Häyhänen'in verdiği bilgiler sayesinde Fisher'ın stüdyosu gözlem altına alındı. 28 Mayıs 1957 tarihinde FBI, küçük bir parkın karşısında bulunan Fulton Caddesinde gergin hareket eden bir adamı fark etti. Adam zaman zaman ayağa kalkıyor, sağa sola yürüyordu ve en sonunda oradan ayrıldı. FBI ajanları bu adamın "Mark" tarifine uyduğunu fark ettiler. "Mark" üzerinde araştırmalar devam etti ve 13 Haziran'da Fisher'ın stüdyosunda gece 10'da ışık göründü.. 15 Haziran 1957'de Häyhänen'e Fisher'ın gizlice çekilen fotoğrefı gösterildi. Häyhänen fotoğraftakinin "Mark" olduğunu teşhis etti. Teşhisin pozitif olması nedeniyle gözetim devam etti ve Fisher'ı stüdyosundan Latham Oteline kadar takip ettiler. Fisher peşindeki kuyruğun peşindeydi fakat kaçmak için pasaportu yoktu ve bu yüzden yakalanma üzerine bir plan yaptı. Fisher, Häyhänen gibi hain olmayacağını biliyordu ve KGB ye FBI ile işbirliği yapıp onu kurtaracakları ve karısı ile kızını tekrar göreceğinden emindi. 21 Haziran 1957'de Fisher'ın 839 numaralı odasının kapısı saat 7'de çalındı. Fisher kapıyı açınca ona albay olarak seslenen FBI ajalarıyla karşı karşıya kaldı ve "Bilgi çalma" suçundan gözaltına alındı. Fisher rütbesinin onlar tarafından bilinmesinin nedeninin Häyhänen'den geldiğini biliyordu. Fisher FBI'ya hiçbir şey söylemedi, ve FBI ajanları Fisher'a 23 dakika boyunca baktıktan sonra Göçmen ve Vatandaşlık Müdürlüğü yetkililerinin gelmesinin beklendiğini onu Göçmen ve Vatandaşlık Müdürlüğü'nün 242. Bölümünün gözaltına alacaklarını söylediler Fisher daha sonra McAllen Texas'ta bulunan Federal Yabancı Tutuklama Tesisine uçakla götürüldü ve burada altı hafta boyunca tutuldu. Bu süre zarfında Fisher Sovyet vatandaşı ve gerçek isminin olan Rudolf Ivanovich Abel olduğunu ayrıca hiçbir istihbarat görevlisiyle konuşmayacağını belirtmiştir. Rudolf Ivanovich Abel ismi merhum bir KGB albayıydı ve Fisher en kısa zamanda bu ismini Amerikan gazetelerinin manşetlerinde yakalanan albay başlığının olacağını görüyordu. Fisher'ın gözaltında bulunduğu gözaltı süresince FBI, Fisher'ın kısa dalga telsizi, şifre kağıtları, kameralar, mikrodot yapımı için kullanılan filmler, içi boş tıraş bir fırçası ve birçok hileli içi boş civata gibi espiyonaj için kullanılan materyallerin bulunduğu otel odasını ve stüdyosunu aramakla meşguldü. FBI otel odasında dört dolar, 250 sayfalık Rusça kod çizelgesinin içinde bulunduğu oyuk abanoz, oyuk bir kalemin içinde üzerinde şifreli mesajlar bulunan mikrofilm ve içinde beş bin dolar nakit bulunan kiralık kasa anahtarını buldular. Cohenin fotoğrafları ve Fisher'ın daha önce hiç buluşmadığı bir ajanla yazışmalarıda aramalarda FBI'ın eline geçti. Fisher illegal bir yabancıdan çıkıp ajanlık şüphesiyle 7 Ağustos 1957 de iddanameye cevap vermek üzere tekrar New York'a getirildi. Fisher Rus ajanı olmakla sonradan mahkemede suçlandı. Fisher'ın savunulması için Brooklyn Barosundan daha önce önemli politik davalarda görev yapmış avukatlarla anlaşılmaya çalışıldı fakat hiçbiri bu teklifi kabul etmedi. Sonra James B. Donovan ile temas kuruldu. Çünkü Donovan daha önce Stratejik Hizmetler Ofisinde (Office of Strategic Services - OSS) savaş avukatlığı yapmıştı ayrıca yıllardır mahkemelerde olduğu içinde çok tecrübeliydi. Baro Fisher'ı savunabilecek tek kişinin Donovan olduğuna inanıyordu. Donovan Fisherla ilk toplantısında bu teklifi kabul etti. 1957 yılının Ekim ayında Fisher New York'taki Federal Mahkemede yargılandı, 3. duruşmada; Gizlice savunma bilgilerini Sovyetlere iletmekten 30 yıl, Gizlice savunma bilgilerini elde etmekten 10 yıl, ve Birleşik Devletler içerisinde yabancı bir devletin ajanlığını yapmaktan 5 yıl hapis cezası ile yargılandı. Fisher'ın resmi yardımcısı olan Häyhänen mahkemede Fisher'ın aleyhinde ifade verdi. Mahkeme eğer varsa Fisher'ın istihbarat ağındaki diğer kişileri kovuşturma boyunca tespit edemedi. Jüri kendi aralarında yaptıkları 3 buçuk saatlik mütalaalarda üç duruşmada da Fisher'ı suçlu buldu. Hakim Mortimer W. Byers, Fisher'ı toplam 30 yıl hapsine ve üç bin dolar para cezasına çarptırdı. Fisher ya da Rudolf Ivanovich Abel cezasını (Mahkûm 80016-A olarak) Georgia'da bulunan Atlanta Federal Cezaevinde çekmeye başladı. Fisher zamanını resim çizerek, ipek örme öğrenerek, satranç oynayarak ve sırf eğlence için logaritmik tablolar yazarak geçiriyordu. Hapishanede sovyet casusluğundan yakalanan iki kişiyle arkadaş oldu. Biri dışardayken karısı için Häyhänen tarafından kendi için aldığı beş bin dolar bıraktıkları Morton Sobell'di. Diğeri ise espiyonaj faaliyetleri yürütmekten ceza alan Avusturyalı Kurt Ponger'di. Serbest kalması ve sonraki yaşamı [[Dosya:RIAN_archive_3001_Vladimir_Semichastny_with_intelligence_officers.jpg|alt=Four men sit facing each other around a table. Three of the men wear civilian suits, while one wears a military uniform|küçükresim|Vladimir Semichastny, KGB başkanı, sovyet istihbarat memuru Rudolf Abel (Solda ikinci) ile konuşuyor. Konon Molody (Sağdan ikinci) - Eylül 1964 ]] Fisher cezasının sadece dört yılını çekecekti. 10 Şubat 1962 yılında Sovyetler Birliği semalarında vurularak düşürülen Amerikan U-2 pilotu Francis Gary Powers ile tutuklu takası yapıldı. Değişim soğuk savaş sıralarına casuslar köprüsü olarak ünlenen Batı Berlin ile Postdam'ı bağlayan Glienicke Köprüsünde gerçekleşti. Aynı anda Batı Berlinde bulunan Amerikan askeri Charlie Kontrol Noktasında da Alman Stasi tarafından Frederic Pryor serbest bırakıldı. Fisher eşi Elena ve kızı Evelyn ile evlerine uçtular. İtibarının verilmesi için KGB Amerikada dokuz yıl fark edilmeden NKVD mensubu olarak görev yapmasını yeterli buldu. Usta casus Rudolf Abel efsanesi yerine Fisher'ın illegal olarak görev yaplası konuldu. Parti hiyerarşisi Fisher'ın gerçek manada hiçbir şey elde edemediğini anlamadılar. Sekiz yıl boyunca illegal yaşamında işe yarar hiçbir şey ya da tek bir potansiyel ajan gözükmemektedir. Moskova'ya dönmesinden sonra, Fisher'a KGB Birinci Genel Direktörlüğü illegal İşler Müdürlüğü tarafından iş verildi, istihbarat okulunda öğrencilere konuşmalar ve dersler veriyordu. Fakat giderek hayal kırıklığına uğradı. Sovyet casus filmi Dead Season filmine önsözünü kayda değer hale getirmiş ayrıca filmin danışmanlığını yapmıştır. Fisher sigara tiryakisiydi ve 15 Kasım 1971 yılında akciğer kanserinden öldü. Külleri Donskoy Manastırına gerçek adıyla gömülmüş ve birkaç batılı muhabir asla gerçek kimliği bulunamayan casusunu gösterilmesi için cenazeye çağrıldı. Popüler Kültürde Steven Spielberg'ün 2015 yapımı filmi Casuslar Köprüsü filminde Fisher/Abel rolüyle Mark Rylance gösterdiği performansıyla En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü ve BAFTA En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülünü kazandı. Kaynakça Kaynakça Andrew, Christopher. (1999). The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB. Basic Books. New York. . Arthey, Vin. (2004). Like Father Like Son: A Dynasty of Spies. St. Ermin's Press in association with Little Brown. London. . Bernikow, Louise. (1970). Abel. Introduction by Burt Silverman. Hodder and Stoughton. London, Sydney, Auckland, Toronto. . Bigger, Philip J. (2006). NEGOTIATOR: The Life And Career of James B. Donovan. Bethlehem: Lehigh University Press. United States. . Damaskin, Igor with Elliott, Geoffrey. (2001). Kitty Harris: The Spy With Seventeen Names. St. Ermin's Press. London. . Donovan, James B. (1964). Strangers On A Bridge: The Case of Colonel Abel. Atheneum House, Inc. New York. Hearn, Chester G. (2006). Spies & Espionage: A Directory. Thunder Bay Press. San Diego, California. . Romerstein, Herbert. (2001). The Venona Secrets: Exposing Soviet Espionage and America's Traitors. Regnery Publishing Ltd. Washington, D.C. . Sudoplatov, Pavel; Sudoplatov, Anatoli; Schecter, Jerrold L. and Schecter, Leona. (1994). Special Tasks: The Memoirs of an Unwanted Witness, a Soviet Spymaster. Little Brown. Toronto, Canada. . Whittell, Giles. (2010). A True Story of the Cold War: Bridge of Spies. Broadway Books. New York. . Dış bağlantılar Washington Times: "U.S. intel braces for Kremlin blowback as result of spy case". Retrieved: Aralık 29, 2010. FBI: Rudolph Ivanovich Abel (Hollow Nickel Case) Retrieved: Ocak 4, 2012. New York Times: The Spy of Cadman Plaza. Retrieved: Şubat 2, 2013. New York Times: ABEL, SPY SUSPECT, ACCEPTS DONOVAN; Russian Has Long Talk With Former O.S.S. Counsel Who Will Defend Him Returned to Detention Cell (subscription required) Retrieved: Mart 20, 2013. Bridge of Spies Movie Trailer Retrieved: Ekim 9, 2015. Rudolf Abels' Grave Retrieved: Ekim 9, 2015. Kategori:1903 doğumlular Kategori:1971 yılında ölenler Kategori:Akciğer kanserinden ölenler Kategori:Alman asıllı İngilizler Kategori:Amerika Birleşik Devletleri federal hükûmeti tarafından tutuklanan kişiler Kategori:Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı kullanılan Sovyet casuslar Kategori:Casusluk suçundan hüküm giyenler Kategori:Cenazesi yakılarak icra olunan kişiler