Ruhullah Humeyni

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

Ruhullah Humeyni (doğum adıyla Ruhullah Mustafavî Musevî, Farsça: سید روح‌الله خمینی‎, 22 Eylül 1902, Humeyn - 3 Haziran 1989, Tahran), İranlı siyasetçi ve Şii din adamı. Ayetullah Humeyni olarak da anılır. İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi. Muhammed Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu. Ailesi Varlıklı bir ailenin çocuğu olarak 1902 yılında İran'ın Humeyn şehrinde dünyaya geldi. Doğumundan kısa süre sonra babası öldürülen Humeyni, annesini de 15 yaşındayken kaybetti. Humeyni'nin ailesi uzun yıllar dinî ulema geleneğine sahip bir ailedir. Ehlibeytin yedinci imamı olan İmam Musa el-Kâzım'ın torunları olan ataları, 18. yüzyılın sonlarında, asıl vatanları olan Nişabur'dan Kuzey Hindistan'ın Lucknow bölgesine göç etmişlerdi. Kintur isimli küçük bir kasabaya yerleşerek kendilerini bölgenin Şii nüfusuna yönelik dini eğitim ve öğretim çalışmalarına adadılar. Ailenin en meşhur üyelerinden birisi Mir Hamid Hüseyin'dir. (Abakat el-Envar fi İmameti'l Eimmet'il-Ethar isimli kapsamlı çalışmanın yazarıdır.) Humeyni'nin Mir Hamidle aynı dönemde yaşamış olan dedesi Seyyid Ahmed, Ali'nin Necef'teki türbesine hac ziyaretinde bulunmak maksadıyla 19. yüzyılın ortalarında Lucknow'dan (ya da Keşmir) ayrıldı. Necef'te Yusuf Han diye biriyle tanıştı ve onun daveti ile Humeyn'e yerleşmeye karar verdi. Kısa bir süre sonra Yusuf Han'ın kızlarından biriyle evlendi. Evliliklerinden Sahibe isimli bir kız ve Seyyid Mustafa Hindî isimli bir erkek çocukları dünyayaya gelmiştir. Humeyni'nin babası olan Seyyid Mustafa dini eğitimine İsfahan'daki Mir Muhammed Taki Müderrisi ile başlamış, daha sonra Mirza Hasan Şirazi (Dönemin Şii otoritelerinden birisidir.) rehberliğinde Necef ve Samara'da devam etmiştir. Gençliği Beş aylıkken babası yerel bir toprak ağasının buyruğuyla öldürüldü. On beş yaşındayken annesi ve halası ölünce kimsesiz kaldı. 1920'de İslami ilimler üzerine eğitim almak için gittiği Arak kentinde Şeyh Abdülkerim Hairi'nin öğrencisi oldu. 1922'de Kum kentine yerleşti. 1930'da, doğduğu kentin anısına Humeyni soyadını aldı. Felsefe, mantık, kelâm, fıkıh, irfan ve öteki İslam ilimleriyle ilgili çok sayıda yapıt kaleme aldı. 1929'da Betül Sakafi ile evlendi. Evlendiğinde kendisi 27, Betül Sakafi 15 yaşındaydı. Yedi çocukları oldu, bunlardan ikisi öldü. Siyasi eylemleri Humeyni, İslam bilimleriyle ilgili eserlerinden çok, Muhammed Rıza Şah Pehlevi'ye karşı açıkça tutum alması, Batı nüfuzuna karşı çıkması ve devlet yönetiminde İslami kuralların geçerliliğini uzlaşmaz biçimde savunmasıyla tanındı. 1950'lerde ayetullah, 1960'ların başlarında da büyük ayetullah unvanını alarak Şiî molla hiyerarşinin en üst katına yükseldi. Humeyni, 1962-63'te şahın toprak reformu programı çerçevesinde bazı dinsel vakıfların mülklerine el konulmasına muhalefet ettiği için tutuklandı. Bunun üzerine hükûmet karşıtı hareketler patlak verdi. Humeyni bir yıl tutuklu kaldıktan sonra 4 Kasım 1964'te Türkiye'ye sürgün edildi. Sürgün hayatı 4 Kasım 1964 tarihinde Ankara'ya getirilen Humeyni orada kısa süre kaldıktan sonra, Bursa'ya götürüldü. Orada, Farsça bilen askeri istihbarat uzmanı Albay Ali Çetiner'in evinde misafir olarak kaldı. Tartışmalı eseri Tahrir el-Vesile'yi bu dönemde yazmaya başladı. Daha sonra, Şahın adamlarının tavsiyesi üzerine Irak'a sürgün edildi ve Şiilerce kutsal sayılan Irak'ın Necef kentine yerleşti; Şahın devrilmesi ve İran'da bir İslam cumhuriyeti kurulması yönündeki çağrılarını oradan sürdürdü. Şah rejiminin halkta uyandırdığı hoşnutsuzluğun tırmanmasıyla 1970'lerin ortalarında İran içindeki etkisi gitgide artmaya başladı. 6 Ekim 1978'de Şahın baskısıyla, Irak lideri Saddam Hüseyin Irak'ı terk etmesini isteyince, Fransa'ya gitti ve Paris'in bir banliyösü olan Neauphle-le-Chateau'ya yerleşti. Oradan şah yönetiminin yıkılması ve bir İslam cumhuriyetinin kurulması yolunda yoğun bir propagandaya girişti. Mesajlarını ilettiği teyp bantları İran'da gitgide genişleyen bir kitleye ulaştı. 1978 sonlarında kitle gösterilerinin, grevlerin ve halk arasındaki hoşnutsuzluğun bütün ülkeye yayılması sonucunda Şah Muhammed Rıza Pehlevi 16 Ocak 1979'da İran'ı terk etti. İran İslam Devrimi [[Dosya:Imam Khomeini in Mehrabad.jpg|küçükresim|sol|upright=0.91|1 Şubat 1979 tarihinde Mehrabad Havalimanı'na varan Humeyni.]] 1 Şubat 1979'da İran'a döndü ve törenlerle karşılandı. Dört gün sonra bir hükûmet atadı ve 1 Mart'ta yine Kum'a yerleşti. Aralık ayında yapılan anayasa referandumuyla ömür boyu siyasi ve dinsel önder olarak seçildi. Humeyni, Şah karşısında elde ettikleri zaferle yeni bir canlılık kazanan İslami hareketleri eyleme dönüştürdü. Kendisi de İran'ı bir İslam devletine dönüştürmeye kesinlikle kararlı olduğunu ortaya koydu. Ülkede hükûmet politikasının belirlenmesini büyük ölçüde içtihat yetkisine sahip ulema üstlendi, Humeyni ise değişik gruplar arasında hakemlik etmekle ve kişisel ağırlığını kullanmasını gerektiren önemli konularda son kararı vermekle yetindi. Hukuk düzeni olarak İslami hukuk uygulanmasına geçildi. Kadınların başlarını örtmeleri zorunlu kılındı, Batı müziği ve alkol yasaklandı ve şeriat yasalarında belirtilen cezalar uygulamaya kondu. Humeyni'nin dış politikasının başlıca ilkesi Batı yanlısı çizginin bütünüyle terk edilmesi ve hem ABD'ye, hem de Sovyetler Birliği'ne karşı uzlaşmaz bir tutum alınmasıydı. Humeyni bir konuşmasında, Türkçülüğü İslami öğretiye aykırı bir fikir olarak değerlendirdi. Bir grup üniversiteli gencin 4 Kasım 1979'da Tahran'daki ABD Büyükelçiliği'ni ele geçirerek büyükelçilikte ve dışişleri örgütünde görevli 66 ABD vatandaşını rehin almasından sonra ABD ile ilişkiler çatışma noktasına geldi. Humeyni'nin onayıyla yapılan bu eylem, rehinelerin serbest bırakıldığı 29 Ocak 1981'e değin sürdü. Humeyni, 1980-1988 arasında sekiz yıl süren İran-Irak Savaşı boyunca, Saddam Hüseyin'i cezalandırmak için barışçı bir çözüm aramayı uzun süre reddetti. Ancak ABD'nin İran'ın bir sivil uçağını düşürmesi, (279 sivil İranlı öldü) bir savaş filosunu Basra Körfezi'ne göndermesi ve bu filonun İran petrol rafineleri ve tankerlerine saldırması gibi açık müdahalelerin sonunda 1988'de ateşkese razı oldu. Ülkenin karşılaştığı ekonomik sıkıntılara ve Irak karşısındaki savaşı zaferle sonuçlandırma çabasının boşa çıkmasına karşın, halk üzerindeki karizmatik nüfuzunu ölene değin büyük ölçüde korudu. 1988'de, Birleşik Krallık'ta Şeytan Ayetleri (Satanic Verses) adlı kitabın yazarı ve yayımcısı Salman Rüşdi hakkında ölüm fetvası çıkardıktan kısa süre sonra 3 Haziran 1989 tarihinde öldü. Milyonlarca (10 ile 13 milyon arası tahmin ediliyor) kişinin akın ettiği cenaze namazı tarihe geçti. Cenazesi Behişt-i Zehra'da defnedildi. Eleştiriler Tahrir el Vesile kitabı, birçok konunun yanı sıra, çocuklara yönelik cinsel uygulamalarla ilgili bölümleri nedeniyle de eleştirilere uğramıştır. Tahrir el-Vesile'nin 2. cildi sayfa 241'de yer alan Mesele 12'de "Daimi veya gayri-daimi nikâh ile 9 yaşından önce eş ile cima (cinsel ilişkide bulunmak) caiz değildir. Lakin diğer faydalanmalar şehvetle el atmak, sarılmak veya tefhiz etmenin sakıncası yoktur. Hatta emzikteki olsa bile." ifadesi yer almaktadır. Ruhullah Humeyni, ölümünden bu yana dek, karşıtları tarafından protesto edilmektedir. Mehsa Emini protestoları sırasında, Humeyn kentinde bulunan, Humeyni'nin bugün müze olarak kullanılan evi, protestocular tarafından Molotofkokteyli ile ateşe verilmiştir. Kitapları Humeyni'nin (200 kadar online kitabı ) tefsir, fıkıh, İslam hukukunun kökleri ve İslami geleneklerle ilgili kitapları vardır. Ayrıca kelâm, gnostisizm, şiir, edebiyat, devlet ve siyaset ile ilgili kitapları da vardır. Kitaplarından bazıları: Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî Kırk Hadis Âdâbu's-Salat (Namaz Adabı) Jihade Akbar (Büyük Cihad) Tahrir el-Vesile Akıl ve Cehalet Askerleri Seher Duası açıklaması Kırk Hadis Şerhi Misbahul Hidaye (Varlığın ortaya çıkışı ve yaratılış üzerine) Galeri Türkçe Dîvân Mesih Nefesli Aşk (Dîvân-ı İmam) Kaynakça Dış bağlantılar Imam Humeyni Tanıtım Bürosu Kategori:1902 doğumlular Kategori:1989 yılında ölenler Kategori:20. yüzyılda İranlılar Kategori:İran yüce liderleri Kategori:İran Devrimi'nde kişiler Kategori:İranlı antikomünistler Kategori:İranlı İslamcılar Kategori:İslam dini kişilikleri Kategori:İranlı büyük ayetullahlar Kategori:İranlı Şiiler Kategori:İran rehine krizi Kategori:Tahran'da ölenler Kategori:Behişt-i Zehra Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Time Yılın Kişisi Kategori:Antisiyonistler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Ruhullah Humeyni

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi