Rusya ve kitle imha silahları

[bullvar_katip]

Rusya Federasyonu'nun üç tür kitle imha silahına sahip olduğu bilinmektedir: nükleer silahlar, biyolojik silahlar ve kimyasal silahlar . Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması kapsamında tanınan beş nükleer silah ülkesinden biridir. Ülke, 2022 itibarıyla yaklaşık 6.000 nükleer savaş başlığına sahip - dünyadaki en büyük nükleer silah stoğu. Dünyadaki 12.700 nükleer silahın neredeyse yarısı Rusya'ya ait. Karşılaştırıldığında, Amerika Birleşik Devletleri'nin yaklaşık 5.400 silahı var. Rusya'nın konuşlandırdığı füzeler (aslında her an ateş etmeye hazır olanlar) sadece 1.600 civarındadır. Kalan silahlar ya yedek stoklarda ya da kullanımdan kaldırıldı ve sökülmeleri planlanıyor. Rusya'nın selefi olan Sovyetler Birliği, 1986'da yaklaşık 45.000 nükleer savaş başlığı stoğuna ulaştı. Rusya'nın sahip olabileceği silah sayısı şu anda ABD ile imzalanan ikili New START anlaşması tarafından kontrol ediliyor. Sovyetler Birliği, biyolojik ve kimyasal silahların kullanımını yasaklayan Cenevre Protokolü'nü 5 Nisan 1928'de, daha sonra 18 Ocak 2001'de kaldırılan çekincelerle onayladı. Rusya ayrıca 1972 Biyolojik Silahlar Sözleşmesine ve 1993 Kimyasal Silahlar Sözleşmesine taraftır . Sovyet biyolojik silah programı, Biyolojik Silahlar Sözleşmesini ihlal etti ve türünün dünyanın en büyük, en uzun ve en karmaşık programıydı. Zirvede, program 65.000 kişiye kadar istihdam sağladı. Rusya, Kimyasal Silahlar Sözleşmesi'ne taraf olmasına rağmen, kimyasal silah bulundurmaya ve zaman zaman kullanmaya devam etti. 1997'de Rusya, kısmen azaltmak için çalıştığı 39.967 ton kimyasal silah cephaneliği ilan etti. Silah stokunun 2017'de imha edildiği açıklandı. Ancak 2018'de Sergei ve Yulia Skripal'in Zehirlenmesi ve 2020'de Alexei Navalny'nin Zehirlenmesi, her ikisi de Rusya tarafından gerçekleştirildi, ülkenin yasadışı bir kimyasal silah programı sürdürdüğünü ortaya koydu. Nükleer silahlar Tarih Sovyet dönemi Sovyet sonrası dönem 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte, Sovyet nükleer silahları yeni cumhuriyetlerin dördünde konuşlandırıldı: Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya ve Kazakistan . Mayıs 1992'de, bu dört devlet Lizbon Protokolü'nü imzalayarak, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması'na katılmayı kabul ettiler, Rusya ile Sovyetler Birliği'nin halefi devlet nükleer bir devlet ve diğer üç devlet nükleer olmayan olarak katılmayı kabul etti. devletler. Ukrayna, Rusya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nden Ukrayna topraklarının garantileri karşılığında , Güvenlik Güvenceleri Budapeşte Muhtırası olarak bilinen silahlarını Rusya'ya bırakmayı kabul etti. Çin ve Fransa da muhtıraya destek veren açıklamalarda bulundu. Silah azaltma Nükleer savaş tehdidi, Soğuk Savaş sırasında kalıcı ve ürkütücü bir tehditti. Zirvede, Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri, karşılıklı garantili imha doktrini altında on binlerce savaş başlığı topladı. Ancak 1980'lere gelindiğinde hem Amerika Birleşik Devletleri hem de Sovyetler Birliği, diğerinin fırlattığı silah sayısını azaltmaya çalıştı. Bu, 1982'de silah azaltma müzakerelerinin açılmasına yol açtı. Bu, 1991'de START I anlaşmasının imzalanmasıyla sonuçlanacaktı: iki küresel güç arasındaki ilk nükleer silahların azaltılması anlaşması. Bu ilk anlaşma, her ülkede konuşlandırılan savaş başlığı sayısını 6.000 ile sınırlandırdı ve 1991'de sahaya konan 10.000'den 12.000'e neredeyse yarıya indirdi. START I'in kayda değer başarısı, 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birleştiğinde START II anlaşmasına yol açtı. Rusya anlaşmayı hiçbir zaman onaylamadı ve yürürlüğe girmedi. Bir START III girişiminde bulunuldu, ancak müzakereler geçilemedi. Bunun yerine, Stratejik Saldırı Azaltma Antlaşması 2002'de kabul edildi ve savaş başlıklarını 2.200'de sınırladı. Mevcut sınırlamalar, 2010 yılında onaylanan Yeni START anlaşmasından kaynaklanmaktadır. Her iki tarafı 1.550 silahla sınırlar. Nükleer bombardıman uçakları, 20'ye kadar taşıyabilmelerine rağmen, her biri yalnızca bir silah olarak sayılır, bu nedenle ülkelerdeki gerçek sınır biraz daha yüksektir. Anlaşma 2026 yılına kadar yürürlüktedir. ABD Başkanı George W. Bush, 1972 Anti-Balistik Füze Antlaşması'ndan çekildikten sonra, Rusya, ABD'nin yeteneklerini dengeleyecek şekilde nükleer yeteneklerini geliştirerek karşılık verdi. Rusya, 7 Temmuz 2017'de 122 Devlet tarafından kabul edilen BM Nükleer Silahların Yasaklanması anlaşmasını imzalamama kararı aldı. Çoğu analist, Rusya'nın Putin yönetimindeki nükleer stratejisinin sonunda onu 1987 Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması'nı (bu doğrulanmasa da) ihlal ettiği konusunda hemfikir. Rus yetkililere göre, Amerika'nın füze savunma sistemini Avrupa'ya yerleştirme kararı, anlaşmanın ihlaliydi. ABD Başkanı Donald Trump, 20 Ekim 2018'de ABD'nin artık anlaşmanın hükümlerine bağlı olmadığını ve iki güç arasındaki nükleer gerilimi artırdığını duyurdu. Rusya'nın nükleer cephaneliği Nükleer savaş başlıklarının tam sayısı bir devlet sırrıdır ve bu nedenle bir tahmin meselesidir. 2022 itibarıyla , Amerikan Bilim Adamları Federasyonu, Rusya'nın 5.977 nükleer silaha sahip olduğunu tahmin ederken, Amerika Birleşik Devletleri'nin 5.428; Rusya ve ABD'nin her birinin yaklaşık 1.600 aktif konuşlandırılmış stratejik nükleer savaş başlığı var. Amerika Birleşik Devletleri küçülürken, Rusya'nın stoku büyüyor. RS-28 Sarmat (Rusça: РС-28 Сармат; NATO rapor adı : SATAN 2), Makeyev Rocket Design tarafından geliştirilmekte olan bir Rus sıvı yakıtlı, MIRV donanımlı, süper ağır termonükleer silahlı kıtalararası balistik füzedir . Büro 2009, önceki R-36 füzesinin yerini almayı amaçladı. Büyük yük kapasitesi, 10 ağır savaş başlığına veya 15 daha hafif savaş başlığına veya füzesavar sistemlerini yenmek için tasarlanmış savaş başlıkları ve büyük miktarda karşı önlem kombinasyonuna izin verecekti; Rus ordusu tarafından ABD'nin Hızlı Küresel Grevi'ne bir yanıt olarak müjdelendi. 2015 yılında, Rusya'nın Pentagon yetkilileri tarafından "Kanyon" kod adlı Status-6 Ocean Çok Amaçlı Sistemi adlı yeni bir nükleer torpido geliştiriyor olabileceği bilgisi ortaya çıktı. Bu silah, kobalt-60 ile düşman kıyılarında geniş bir alanı radyoaktif olarak kirletecek ve bir ICBM'yi devre dışı bırakabilecek lazer silahları ve raylı tüfekler gibi füzesavar savunma sistemlerine karşı bağışıklı olacak, 500 m yüksekliğe kadar bir tsunami dalgası oluşturmak üzere tasarlanmıştır. . İki potansiyel taşıyıcı denizaltı, Project 09852 Belgorod ve Project 09851 Khabarovsk, sırasıyla 2012 ve 2014'te ortaya konan yeni teknelerdir. Durum 6, son çare olarak caydırıcı bir silah gibi görünüyor. hıza çıkabilen, torpido şeklinde robotik bir mini denizaltı gibi görünüyor. . Daha yeni bilgiler en yüksek hızın olduğunu gösteriyor, aralığında ve maksimum derinlik . Bu su altı drone, akustik izleme cihazlarından kaçınmak için gizli teknoloji ile gizlenmiştir. 1 Mart 2018'de yıllık ulusa sesleniş konuşmasında, Başkan Vladimir Putin alenen Rusya'nın şu anda birkaç yeni nükleer silah sınıfına sahip olduğunu ve bunların bazılarının önceden var olduğu tahmin edilen yeteneklere sahip olduğunu iddia etti. Putin, Avangard olarak bilinen ve ses hızının 20 katı hızla seyahat ederken keskin manevralar yapabilen ve onu "herhangi bir füze savunma sistemi için kesinlikle savunmasız" hale getiren hipersonik kayma aracı da dahil olmak üzere birkaç yeni veya yükseltilmiş silahı tartıştı. Putin ayrıca, her ikisi de etkin bir şekilde sınırsız menzile sahip nükleer enerjili bir su altı torpidosunun ve nükleer enerjili bir seyir füzesinin ( 9M730 Burevestnik ) varlığını tartıştı. Ayrıca Rusya'nın, Sovyet dönemi Şeytan ICBM'sinin menzilini ve taşıma kapasitesini genişleten Sarmat adlı yeni bir geleneksel ICBM sınıfını test ettiğini de tartıştı. Bu silahların animasyonları canlı ve televizyonda izleyicilerin önünde gösterildi ve Putin, onlara resmi halk isimleri vermek için çevrimiçi bir anket yapılmasını önerdi. Rus askeri doktrininde nükleer silahlar 2010 yılında belirtilen bir Rus askeri doktrinine göre, nükleer silahlar Rusya tarafından "nükleer ve diğer tür kitle imha silahlarının kendisine veya müttefiklerine karşı kullanılmasına yanıt olarak ve ayrıca Rusya'ya karşı saldırganlık durumunda da kullanılabilir. devletin varlığı tehdit edildiğinde konvansiyonel silahların Askeri analistlerin çoğu, bu durumda Rusya'nın, düşmanları müzakere masasına getirmek için sınırlı nükleer mübadeleyi başlatarak 'gerilimi azaltmak için tırmandıran' bir strateji izleyeceğine inanıyor. Rusya ayrıca, herhangi bir büyük konvansiyonel çatışmanın başlangıçta tırmanmasını engellemek için nükleer çatışmayı tehdit edecek. Nükleer çoğalma sağ|küçükresim|270x270pik| Küresel menzile sahip geniş stok (koyu mavi) Kore Savaşı'ndan sonra Sovyetler Birliği, ABD ve NATO'nun bir düşmanı olarak Çin Halk Cumhuriyeti'ne nükleer teknoloji ve silahları transfer etti. Ion Mihai Pacepa'ya göre, "Kruşçev'in nükleer silahların yayılması süreci, Nisan 1955'te Kremlin'deki yeni hükümdarın Pekin'e örnek bir atom bombası tedarik etmeyi ve onun seri üretimine yardımcı olmayı kabul etmesiyle Komünist Çin ile başladı. Ardından Sovyetler Birliği, Çin'in yeni askeri nükleer endüstrisinin tüm temel unsurlarını inşa etti." Rusya, 1968'de ( Sovyetler Birliği olarak) onayladığı Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması (NPT) kapsamındaki beş "Nükleer Silah Devletinden" (NWS) biridir. 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından, bir dizi Sovyet dönemi nükleer savaş başlığı Belarus, Ukrayna ve Kazakistan topraklarında kaldı. NPT'nin Lizbon Protokolü şartlarına göre ve Rusya, Beyaz Rusya ve ABD arasındaki 1995 Üçlü Anlaşma'nın ardından, bunlar Rusya'ya devredildi ve Rusya'yı Sovyet nükleer cephaneliğinin tek mirasçısı olarak bıraktı. Sovyetler Birliği'nin çöküşü sırasında stoklanmış yaklaşık 45.000 nükleer silaha sahip olduğu tahmin ediliyor. Sovyetler Birliği'nin çöküşü, NATO ile ilişkilerin ısınmasına izin verdi. Nükleer bir soykırım korkusu azaldı. Eylül 1997'de, Rusya Güvenlik Konseyi'nin eski sekreteri Alexander Lebed, 100 "bavul büyüklüğünde" nükleer silahın açıklanmadığını iddia etti. Ekim 1996'da Başkan Boris Yeltsin tarafından görevden alındığında silahların envanterini çıkarmaya çalıştığını söyledi. Gerçekten de, birkaç ABD'li politikacı endişelerini dile getirdi ve tehdide yönelik mevzuat sözü verdi. [[Dosya:Obama_and_Medvedev_sign_Prague_Treaty_2010.jpeg|sağ|küçükresim| Dmitry Medvedev, 2010 Prag'da New START anlaşmasını imzaladıktan sonra Barack Obama ile]] Rusya'nın Kuzey Kore nükleer programına katkıda bulunduğu ve nükleer malzemelerin güvenli bir şekilde depolanması ve taşınması için ekipman sattığı iddiaları vardı. Bununla birlikte, Rusya o zamandan beri Kuzey Kore'nin nükleer denemelerini kınadı. Rusya'nın, gelişmekte olan Afrika ülkelerine nükleer teknoloji satarak birkaç milyar sterlin kazanmak için Afrika'daki nüfuzunu oluşturmaya çalıştığı iddia ediliyor. Rusya'dan nükleer sabotaj iddiaları En yüksek rütbeli GRU ilticacısı Stanislav Lunev, savaş durumunda ABD'ye karşı sabotaj için taktik nükleer silahların kullanılmasıyla ilgili iddia edilen Sovyet planlarını anlattı. RA-115'ler (veya dalgıç silahlar için RA-115-01'ler) olarak tanımlanan ve elli ila altmış pound (23 sterlin) ağırlığındaki Sovyet yapımı bavul bombalarını tanımladı.kg - 27kilogram). Bu taşınabilir bombalar, bir elektrik kaynağına bağlanırsa uzun yıllar dayanabilir. "Güç kaybı olması durumunda pil yedeği var. Pil zayıflarsa, silahta, uydu aracılığıyla veya doğrudan bir Rus büyükelçiliği veya konsolosluğundaki bir GRU karakoluna kodlanmış bir mesaj gönderen bir verici bulunur." . Lunev şahsen Shenandoah Vadisi bölgesinde silah depoları için saklanacak yerler arıyordu. Meksika sınırından veya bir Rus uçağından fırlatıldığında tespit edilmese de kayabilen küçük bir nakliye füzesi kullanarak "nükleer silahları ABD'ye kaçırmanın şaşırtıcı derecede kolay" olduğunu söyledi. ABD'ye hiçbir zaman silah yerleştirmediğini kabul eden Lunev'in belirlediği alanlarda aramalar yapıldı, ancak ABD'de "ancak kolluk kuvvetleri, taşınabilir nükleer silahlara sahip olsun ya da olmasın, bu tür silah depoları bulamadı". 2004 tarihli bir röportajda, RVSN'nin albay generali Viktor Yesin, Sovyet küçük ölçekli nükleer bombalarının yalnızca Ordu tarafından işletildiğini söyledi. Tüm bu tür cihazlar, Rusya'daki bir silah deposunda saklandı ve sadece onları üreten fabrikada kontrol edilmek üzere bırakıldı. 2022 Rusya'nın Ukrayna'yı işgali Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sırasında, Putin yönetimindeki Ruslar, nükleer silah kullanımı konusunda alarm seviyesini artırdı. Ruslar bunun üzerine kınandı. Biyolojik silahlar Sovyetler Birliği, dünyanın en büyük, en uzun ve en gelişmiş biyolojik silah programını gizlice işletiyordu. Program 1920'lerde başladı ve en azından Eylül 1992'ye kadar sürdü, ancak muhtemelen bundan sonra Rusya tarafından devam ettirildi. Böylece Sovyetler Birliği, 10 Nisan 1972'de imzaladığı ve 26 Mart 1975'te onayladığı Biyolojik Silahlar Sözleşmesi kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal etmiş oldu. 1970'lerin başında, Sovyetler Birliği saldırgan biyolojik silah programlarını önemli ölçüde genişletti. 1975'ten sonra biyolojik silah programı öncelikle "sivil" Biopreparat ajansı tarafından yürütüldü, ancak aynı zamanda Sovyet Savunma Bakanlığı, Tarım Bakanlığı, Kimya Endüstrisi Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Sovyet Akademisi tarafından işletilen çok sayıda tesisi de içeriyordu. Bilimler . Sovyet biyolojik silah ajansı Biopreparat'ın müdür yardımcısı olan ve 1992'de Amerika Birleşik Devletleri'ne iltica eden Ken Alibek'e göre, silahlar Sovyetler Birliği'nin izole bölgelerinde, Omutininsk, Penza ve Pokrov'daki seferberlik tesisleri de dahil olmak üzere laboratuvarlarda geliştirildi. ve Moskova, Stirzhi ve Vladimir'deki araştırma tesisleri. Bu silahlar, Aral Denizi'ndeki "Yeniden Doğuş Adası"nda ( Vozrozhdeniya ) birçok tesiste, silahlar direklere bağlı maymunların üzerinde havaya ateşlenerek test edildi, ardından maymunlar, etkilerinin belirlenmesi için izlenecekti. Alibek'e göre, Sovyet taarruz programı resmi olarak 1992'de sona erdirilmiş olsa da, Rusya hala BWC tarafından yasaklanan faaliyetlere dahil olabilir. 1993 yılında Sverdlovsk şarbon sızıntısı hakkındaki hikaye Rusya'da yayınlandı. Olay, Sverdlovsk (önceden ve şimdi yine Yekaterinburg ) kentindeki bir askeri tesisten şarbon sporlarının yanlışlıkla serbest bırakılmasıyla meydana geldi. 2 Nisan 1979'da Moskova'nın doğusunda. Bunu takip eden hastalık salgını, 64'ü altı haftalık bir süre içinde ölen 94 kişinin enfekte olmasına neden oldu. 2021 itibarıyla, Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı "Rusya Federasyonu'nun (Rusya) bir saldırı [biyolojik silahlar] programı yürüttüğünü ve BWC'nin I ve II. Maddeleri kapsamındaki yükümlülüğünü ihlal ettiğini değerlendirmektedir. Rusya'nın BWC'ye uyum sorunu uzun yıllardır endişe kaynağı olmuştur". Kimyasal silahlar Rusya, 13 Ocak 1993'te Kimyasal Silahlar Sözleşmesini imzaladı ve 5 Kasım 1997'de onayladı. Rusya 1997 yılında 39.967 ton kimyasal silah cephaneliği ilan etti: blister ajanlar : Lewisit, hardal, Lewisit-hardal karışımı (HL) sinir ajanları : Sarin, Soman, VX Rusya, Kimyasal Silahlar Konvansiyonu'nun 2002 tarihine kadar kimyasal ajanlarının %1'ini imha ederek anlaşma yükümlülüklerini yerine getirdi, ancak kimyasal imhanın çevresel zorlukları nedeniyle 2004 ve 2007 tarihlerinde teknik ve mali yardım ve uzatma talep etti. Anlaşmada belirtilen bu uzatma prosedürü, Amerika Birleşik Devletleri dahil diğer ülkeler tarafından kullanılmıştır. Tam imha için uzatılan son tarih (Nisan 2012) karşılanmadı. Ekim 2011 itibarıyla, Rusya stoklarının %57'sini imha etti. Rusya ayrıca ilan ettiği tüm Kategori 2 (10.616 MT) ve Kategori 3 kimyasallarını da imha etti. Rusya, CWC içinde beyan ettiği kimyasal silahlarını (veya gerekli kimyasalları) 8 noktada depoladı: Gorny'de ( Saratov Oblastı ) (toplam olarak beyan edilen stokun %2,9'u) ve Kambarka'da ( Udmurt Cumhuriyeti ) (%15,9) halihazırda stoklar yok edilmiştir. Shchuchye ( Kurgan Oblast ) (% 13,6), Maradykovsky ( Kirov Oblast ) (% 17,4) ve Leonidovka ( Penza Oblast ) (% 17,2) yıkım, Pochep'te ( Bryansk Oblast ) (% 18,8) kurulumlar devam ediyor ve Kizner ( Udmurt Cumhuriyeti ) (% 14.2). 27 Eylül 2017'de OPCW, Rusya'nın tüm kimyasal silah stokunu imha ettiğini duyurdu. Novichok ajanları 1970'lerde ve 1980'lerde bir dizi Novichok ajanı geliştirildi ve test edildi, ancak Sovyet Kazakistan'daki Pavlodar Kimyasal Fabrikasında amaçlanan Novichok silah üretim sahası, 1987'de kimyasal silah binasının yıkılmasına karar verildiğinde hala yapım aşamasındaydı. Yaklaşan Kimyasal Silahlar Sözleşmesi . Mart 2018'de, eski GRU ajanı Sergei Skripal ve kızı, İngiltere'nin Salisbury kentinde daha sonra Novichok olduğu doğrulanan bir kimyasal ajan tarafından zehirlendi . Olay, Rusya'nın potansiyel kimyasal silah üretimi ve kullanımı konusunda yeni tartışmalara yol açtı ve Birleşik Krallık, Rus hükümetini veya haydut Rus ajanlarını saldırıyı düzenlemekle suçladı, Rusya'nın defalarca reddettiği bir iddia. Ağustos 2020'de Rus muhalefet figürü ve yolsuzlukla mücadele aktivisti Alexei Navalny, Rusya'nın Tomsk kentinde daha sonra Novichok olduğu doğrulanan bir kimyasal madde tarafından zehirlendi . El País'in katkılarıyla Bellingcat, CNN, Der Spiegel ve The Insider tarafından yürütülen ortak bir soruşturma, Rusya'nın Federal Güvenlik Servisi'nin (FSB) neredeyse ölümcül sinir gazı zehirlenmesine karıştığını gösteriyor, bu Rusya tarafından reddedilen bir gerçek. Navalny daha sonra temizleme operasyonundan sorumlu FSB ajanlarından birini aradı ve Navalny'nin iç çamaşırlarını Novichok'tan temizlemekle görevlendirildiklerini belirtti. Bertaraf tesisleri Rusya'nın kimyasal silah cephaneliğini imha etmek için bir dizi fabrikası var: Saratov Oblastı'nda Gorny, Udmurtia'da Kambarka, Leonidovka Penza Oblastı, Kirov Oblastı'nda Maradykovsky, Kurgan Oblastı'nda Shchuchye ve Bryansk Oblastı'ndaki en son Pochep 70Ukrayna sınırına km uzaklıkta, iki ülke arasında imzalanan anlaşma uyarınca İtalya'dan gelen fonlarla inşa edildi. Kizner, Udmurtya'daki son Rus kimyasal bertaraf tesisi Aralık 2013'te açıldı. Ayrıca bakınız Rusya'nın savunma sanayii Tüm Bombaların Babası Rus silah üreticilerinin listesi Rusya'nın askeri doktrini Yeni fiziksel prensipler silahlar Nükleer silahlar ve ABD Nunn-Lugar Kooperatifi Tehdit Azaltma Sovyet biyolojik silah programı Amerika Birleşik Devletleri ve kitle imha silahları Kaynakça Dış bağlantılar Sovyetler Birliği'nin Nükleer Testlerinin video arşivi sonicbomb.com'da Kitle İmha Silahlarının Ortadan Kaldırılması: Yirmi Birinci Yüzyılda Soğuk Savaş ve Diğer Savaş Zamanı Miraslarının Ele Alınması, Mihail S. Gorbaçov 21. Yüzyıl Çevresinde Rusya'nın Nükleer Politikası - Dmitri Trenin tarafından yapılan analiz, IFRI Proliferation Papers n°13, 2005 National Journal'dan Rusya'ya Karşı Nükleer Tehdit Girişimi Nükleer stok tahmini fas.org Nükleer Defter: Rus nükleer kuvvetleri, 2006 , Atom Bilimcileri Bülteni , Mart/Nisan 2006. Rusya'daki nükleer stoklarla ilgili güncel bilgiler . nükleerfiles.org Rusya'da Kimyasal Silahlar: Tarih, Ekoloji, Politika Lev Fedorov, Moskova, Rusya Ekolojik Politika Merkezi, 27 Temmuz 1994 Rus Nükleer Silah Programının Tarihi fas.org Nükleer Silah Güçlerinin Cephaneleri nrdc.org Nükleer arayışlar, 2012 Kategori:Sovyet atom bombası projesi Kategori:Rusya yapımı silahlar Kategori:İncelenmemiş çeviri içeren sayfalar