Salih Bozok

bullvar_katip · 23 Mayıs 2024

[[Dosya:Şükrü Ali, Salih, Mustafa Kemal, İsmail Hakkı and Muzaffer at Izmit.jpg|küçükresim|Türk Orduları Başkomutanı Mareşal Gazi Mustafa Kemal Paşa ile İzmit'te, 1923. (Soldan sağa: Yaver Şükrü Ali, Başyaver Salih, Mustafa Kemal Paşa, TBMM Muhafız Taburu Komutanı İsmail Hakkı ve Yaver Muzaffer]] küçükresim|Salih Bozok, 1930'lar. Salih Bozok (1881, Selanik - 25 Nisan 1941, İstanbul), Türk asker ve siyasetçi. Mustafa Kemal Atatürk'ün çocukluk arkadaşıydı ve daha sonra yaverliğini yaptı. Atatürk'e en yakın kişi olarak bilinir. Hayatı Salih Bey 1881 yılında Selanik’te Yakup Paşa Mahallesi’nde dünyaya geldi. Annesi Çelebi Hanım ve babası Cafer Efendi'nin tek evladıdır. Çelebi Hanım bütün sevgisini Salih Bey’in üstünde toplamış ve bir dediğini ikiletmemiştir. Salih’in babası Cafer Efendi ise sert karakterliydi ve Çelebi Hanım ikisi arasında köprü olmuştur. Salih Bey iki evlilik yapmıştır. Biri Nuri Conker Bey’in kızkardeşi Dürriye Hanım, diğeri ise Salih Bey’in Atatürk’ün hastalığı esnasında Savarona Yatı’ndan o meşhur 7 Haziran 1938 tarihli mektubu gönderdiği Pakize Hanım’dır. Salih Bey’in çocukları Cemil S. Bozok, Sabiha Bozok-Yenen, Muzaffer Bozok’tur. Büyük oğlu Cemil S. Bozok’tan olma, Salih Bozok (Dr. Salih Bozok) adlı torunu vardır. Dürriye Hanım’ın babası Hoca Osman Efendi, zamanın yeni fikirleriyle yetişmiş oğlu Nuri (Conker) Bey ve damadı Salih Bey’e, "Farmasonlar" derdi. Onun dindarlığı tutuculuk derecesindeydi. Mustafa Kemal Atatürk ve Nuri Conker Bey, Salih Bey’in Selanik’ten mahalle ve okul arkadaşlarıdır. Bu üç arkadaşın arasında çocukluktan başlayan dostluk ve kardeşlik, ölüm onları ayırıncaya dek sürmüştür. Fikirleri 21. yüzyıla ulaşabilen tek lider olan Atatürk, bu iki arkadaşına karşı içtenliğini hiçbir zaman yitirmemiş, onlarla çocukluk günlerinde olduğu gibi şakalaşmıştır. Ayrıca sırlarını onlarla paylaşmaktan geri durmamıştır. Atatürk, canını ve değerli annesi Zübeyde Hanımı emanet ettiği Salih Bey’e mektuplarında şöyle hitaplarda bulunmuştur. “Ey Hazreti Salih, Kardeşim Salih, Kuzum Salihçiğim, Güzel Gözlü, Burma Bıyıklı Salihim.” Atatürk dostlarına karşı iltifatta bulunmaktan hiç kaçınmazdı. Atatürk’ün sevdiği, güvendiği bir kişi olan Salih Bey’in, çevresinde de aynı duygularla tanındığını ona takılan şu adlar göstermektedir: "Salih Selanik", "Sadık Salih", "Şen Salih", "Tatlı Salih", "Erkek Salih", "Muharip Salih", "Ahbap Salih" ve "Bozok Salih". Salih Bey, Mustafa Kemal Atatürk'in yaşça akranıydı. Harp Okulunu aynı yıl bitirdiler. Kendisi jandarma sınıfına seçildi, Mustafa Kemal ise Harp Akademisine devam ederek kurmay oldu. Millî Mücadele'yi düzenlemek üzere Anadolu'ya geçmeden önce ve Suriye Cephesi'nde bulunduğu sırada Mustafa Kemal Paşa, Salih Bey'i "başyâver" görevine tâyin ederek yanına çağırdı. Sürekli beraberlik böyle başladı. Mustafa Kemal Paşa, meclis başkanı iken "Meclis Başkanlığı Yâverliği", Mustafa Kemal Atatürk Cumhurbaşkanı seçildikten sonra da "Cumhurbaşkanlığı Yâveri" olarak görev yaptı. Salih Bey Ankara’da bulunduğu sırada, tarihsel adı Bozok olan Yozgat ilimizde, Milli Mücadele başlarında ortaya çıkan isyanın (bu isyan Çapanoğlu İsyanı olarak da bilinmektedir), Ankara Hükûmeti tarafından bölgeye gönderilen Çerkez Ethem Bey komutasındaki Kuva-yi Seyyare birlikleri tarafından bastırılması eylemine, Çolak İbrahim Bey ile katılmıştır. Bu eylemde muvaffak olunmuştur. Yarbay rütbesinde emekliye ayrıldıktan ve TBMM 2. Dönem'de (o dönemdeki adı Bozok olan Yozgat'tan) milletvekili seçildikten sonra da Mustafa Kemal'in yakınında kaldı. 4. Dönem'e kadar Yozgat ve daha sonraki dönemlerde Bilecik milletvekili seçildi. 10 Kasım, Salih Bey’in “Gidiyorum, işim bitti artık.” dediği gündü. Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümü üzerine, "Başkomutan yaversiz gidemez!" diyerek uzun süredir planladığı gibi kalbine kurşun sıkarak intihar teşebbüsünde bulundu. Söz konusu bu intiharın da son sahne olarak kullanıldığı, Zülfü Livâneli tarafından senaryosu yazılarak yönetilen Vedâ filminde ise; Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile Salih Bozok'un yakın ilişkisi, dostlukları ve birlikte verdikleri mücadele dolu yıllar beyaz perdeye aktarılmıştır. Kurşunun kalbini sıyırması nedeniyle hayatta kaldı. Atatürk olmadan geçen kısa yaşamında milletvekilliğine devam etti. 25 Nisan 1941’de, Suadiye’deki köşkündeyken hasta ve yorgun kalbi, Atatürk’ün vefatından 2.5 sene sonra durdu. Cenazesi İstanbul’dan Ankara’ya nakledilmiş olup, vasiyeti üzerine Cebeci Askeri Şehitliği’nde Nuri Conker’in yanına gömülmüştür. Salih Bozok genel kabul gördüğü üzere çok ketum ve sır sahibidir. Cesur, neşeli, temiz kalpli, sabırlı, merhametli, vefakar, güvenilir ve sadık bir dost olan Salih Bey, anılarını ortaya koyduğu zamanda bile bu ketumca davranışını sürdürmüştür. Arkadaşları arasından sevilen, sayılan bir insandı. İyilik yapmak onun idealiydi. Canı pek kıymetliydi fakat Atatürk ile nefes alır, Atatürksüz nefessiz kalırdı. Açık sözlü, sevdiğini yürekten seven, Arnavut (dede tarafından Arnavut kökenliydi) inadı tuttuğu zaman yaman bir efeydi. Salih Bey’e göre, Türk inkılabının doğuşu şu şekildedir: “... Şüphe yok ki Türk inkılabının bayrağını taşıyan Atatürk, o inkılabın ruhunu, prensiplerini de varlığında, işlerinde, geçmişinde ve genel hayatında taşıyor... İnkılabımız bir rastlantıdan veya görevin gerekliliğinden değil, yıllardan beri düşünülerek varılan karardan doğmuştur.” Mustafa Kemal Atatürk ile olan dostluğu Atatürk'le dostlukları eskiye dayanmaktadır. O da Atatürk gibi, Selanik doğumlu. Yaşları da yakın. Selanik'ten mahalle komşulukları, hatta Atatürk’le üçüncü kuşaktan akrabalığı vardır. Atatürk’ün dedeleri olan Hacı İslam Ağa ile Hacı Salih Ağa, onun da dedeleridir. Atatürk’e aslen Konyalı (Karaman eyaleti) diyenler olduğu gibi dedelerinin Aydın yöresinden göç etmiş olduğunu söyleyenler de vardır. İlk subaylık yıllarında beraberler. 1908'de hürriyetin ilanından sonra yolları yine Selanik'te kesişiyor. Atatürk'ün onu daha o yıllardan "ömür boyu yoldaş" olarak seçtiğini gösteren ilginç bir sahne vardır: Selanik'te meşhur Olimpos Gazinosu'nda oturdukları bir akşam, Mustafa Kemal sofradaki dostlarına ileride nasıl iktidara geleceğini anlatır. Sonra da orada bulunanlara gelecekteki görevlerini açıklar. Masadakiler; Fuat Bulca, Nuri Conker, Fethi Okyar ve Salih Bozok hayretle izler onu. Herkese görev bölümü yapıldıktan sonra, sıra Bozok'a gelince, Salih der seninle hiç ayrılmayacağız. "Seni kendime yâver yapacağım." Masadakiler sorar: "Peki sen ne olacaksın?" Yanıt kısadır: "Ben, size bu görevleri verecek adam olacağım." Eserleri (Cemil S. Bozok), Hep Atatürk'ün Yanında, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1985. (Can Dündar), Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor, Doğan Kitapçılık, İstanbul 2001. Popüler kültürdeki yeri Veda adlı filmde Serhat Kılıç, Kurtuluş dizisinde Turgay Tanülkü ve Ya İstiklal Ya Ölüm dizisinde Ushan Çakır tarafından canlandırılmıştır. Kaynakça Kategori:Selanik doğumlu siyasetçiler Kategori:1881 doğumlular Kategori:1941 yılında ölenler Kategori:Manastır Askerî İdadisinde öğrenim görenler Kategori:Mekteb-i Harbiye'de öğrenim görenler Kategori:Türk yarbaylar Kategori:Balkan Savaşları'nda Osmanlı askerleri Kategori:I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı askerleri Kategori:Kurtuluş Savaşı'ndaki Türk askerler Kategori:Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası sahipleri Kategori:TBMM 2. dönem Yozgat milletvekilleri Kategori:TBMM 3. dönem Yozgat milletvekilleri Kategori:TBMM 4. dönem Bilecik milletvekilleri Kategori:TBMM 5. dönem Bilecik milletvekilleri Kategori:TBMM 6. dönem Bilecik milletvekilleri Kategori:Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu üyeleri Kategori:İstanbul'da ölenler Kategori:Mustafa Kemal Atatürk

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Salih Bozok

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi