Şapsığya

[bullvar_katip]

Şapsığya (; ), tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Şapsığ Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Bu bölge Çerkesya'nın 3 demokratik bölgesinden birisiydi, monarşi yoktu ve liderler seçimle başa geliyordu. Tarih küçükresim|155x155px|Çerkes şövalyesi|sol Erken tarih 1427-1453 arasında Kral İnal Çerkesya'yı yönetti. Ölümünün ardından topraklarını bölüştürdü. İnal'ın ölümünden sonra bir süre Şapsığ bölgesi Zihya kontrolünde kaldı. Ardından Ağuçips ittifakına katıldılar ve daha sonra bağımsız oldular. Yakın tarih Çerkes devrimi 1803'de Şapsığ köylüler isyan ederek soyluları alt ettiler ve soyluluk kavramını ortadan kaldırdılar. Bunun ardından Şapsığya soyluluktan ziyade liyakat ile yönetilen bir bölge oldu. Rus-Çerkes Savaşı 1763'de Rusya Çerkesya'yı işgal etmeye başladı ve Rus-Çerkes Savaşı patlak verdi. Savaş sırasında Rus İmparatorluğu, Çerkesya'yı bağımsız bir bölge olarak tanımadı. Çerkesler Rus toprağında isyan çıkaran bir grup asi olarak görüldü ve Rus generaller Çerkesleri milli isimleriyle değil, "dağlılar", "haydutlar" ve "dağ pisliği" olarak adlandırdı. Bu Çerkesler arasında birliği güçlendirdi ve ilk defa Rus-Çerkes Savaşı sırasında Çerkesler arasında tek bir millet olarak birleşme fikri yayılmaya başladı. İlk defa 1807'de Qalebatıqo Şupago, ardından İsmail Berzeg, Hawdıqo Mansur, Seferbiy Zaneqo ve Gerandıqo Berzeg gibi Çerkes liderler bu birliği güçlendirmek için çabaladı. 1830'da Çerkes bayrağının tasarımının standartlaşması Çerkes birliğini kuvvetlendirdi. Bu süreçte Şapsığ bölgesi Çerkesler birliğine üyeydi. 1810'da Şapsığ Çerkes soylusu olan Tığujıqo Qızbeç Rus garnizonlarına saldırılar düzenlemeye başladı. Bu dönemde tüm yakın ailesinin katledilişine şahit oldu ve intikam yemini ederek Çerkes ordusunda yükselmeye başladı. 1821'de Şapsığ topraklarında bir Rus seferini bozguna uğrattı. 1830 yılında Elizavinskaya kalesine saldırdı ve kaleyi ele geçirdikten sonra patlatarak yok etti. 2 Ekim 1821'de 3.000 kişilik bir Çerkes grubu komutanlarından bağımsız olarak Rusya'nın Karadeniz hattındaki garnizonlarına saldırdılar ve Kalaus Muharebesi yaşandı. Ruslar ve Kozaklar Çerkeslere top atışı başlattı, Çerkesler tüfek ile Ruslara karşılık vermeye çalışsalar da Rus top atışına cevap veremediler; adeta bir katliam yaşandı. Muharebe yaşanmadan Çerkes ordusu top atışıyla öldürüldü; Çerkesler ilk defa teknolojik olarak Rusların gerisinde kaldıkları için ağır kayıplar verdiler. 14 Eylül 1829’da Edirne Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre, Osmanlı İmparatorluğu Çerkesya dahil olmak üzere Kafkasya'yı Rus toprağı olarak tanıyordu. Çerkesler bu antlaşmanın Ruslar tarafından Osmanlı'yı kötülemek için uydurulduğunu düşünüyorlardı ve gerçekliğine inanmadılar. Çerkes Meclisi bir acil durum görüşmesi yaptı ve bizzat padişah ile durumu görüşmek için 200 kişilik bir delegasyon oluşturuldu. Delegasyonun başında Seferbiy Zaneqo da bulunuyordu. Delegasyonun görevi, halife ile durumu görüşmek ve desteğini almaktı. Fakat delegeler İstanbul'a vardıklarında Rus sefiri tutuklanmalarını talep etti ve delegeler Çerkesya'ya dönmek zorunda kaldı, sadece Seferbiy Zaneqo kalabildi, çünkü onun Osmanlı vatandaşlığı vardı. Antlaşmanın gerçek olduğu doğrulandıktan sonra Çerkes elçileri İngiltere, Fransa ve Osmanlı topraklarına gönderilerek antlaşmanın Çerkesler için geçersiz hükmünde olduğu bildirildi. Çerkesler padişahın otoritesini sadece dini anlamda tanıyordu, idari anlamda tanımıyordu. Şapsığ liderlerinden birinin General N. N. Raevsky'ye verdiği yanıt şuydu: Çeçenya ve Dağıstan'ın lideri İmam Şamil, Çerkesya'yı İslam çatısı altında birleştirmek istiyordu ve bu görev için üç Sufi naibi gönderdi. İlk Naib, Mayıs 1842'de Çerkesya'ya ulaşan Hacı-Muhammed'di (1842–1844). Ekim ayına kadar Şapsığlar ve bazı Natuhaylar tarafından lider olarak kabul edildi. Sonraki Şubat ayında güneye Ubıh ülkesine taşındı ama sonunda bir iç savaş başlattı ve geri çekildi. 1844 baharında Ruslara yenildi, dağlara çekildi ve Mayıs ayında orada öldü. 1849'da Şapsığlar üçüncü Naib olan Naib Muhammed Emin'in kontrolüne girdiler ve Şapsığya'da şeriat yönetimi başladı. Ancak daha sonra Muhammed Emin'e isyan ettiler ve 16 Temmuz 1851'de Şapsığ bölgesi, Muhammed Emin yanlısı olan tüm din adamlarını yönetimden uzaklaştırma kararı aldı. Çerkes Meclisi = Çerkes entelektüelleri ve askerî liderleri arasındaki bir toplantıda yeni bir meclis kurulması gerektiği kararı alınması sonucu 13 Haziran 1861 tarihinde Çerkes Meclisi kuruldu. Meclisin merkezi olarak günümüzde Soçi olarak bilinen Şaçe bölgesi seçildi. Meclis başkanı ve Çerkesya başkanı olarak Gerandıqo Berzeg seçildi. Tüm Çerkesya'nın ortak hükûmeti bu meclis idi. Şapsığların temsilcisi olarak İslam Thauşe seçilmişti. Sürgün = "Çerkesleri Çerkesya'dan uzaklaştırma" fikri resmi olarak 10 Mayıs 1862 tarihinde çar tarafından onaylandı. Rus askeri Ivan Drozdov'un anılarına göre, Rus ordusu çoğunlukla Çerkeslerin yaşadığı bölgeleri ayrım gözetmeksizin yok etmeyi tercih etti. Eylül 1862'de bir Çerkes köyüne saldırdıktan ve bazı sakinlerinin ormana kaçtığını gördükten sonra General Yevdokimov ormanı altı saat boyunca bombaladı, ardından hayatta kalan kimsenin kalmadığından emin olmak için ormanı ateşe verdi. 1861'den 1864'e kadar sürgünleri gerçekleştirme sorumluluğu Yevdokimov'a verildi. Yevdokimov'un birlikleri, Çerkes köylerini yok ettikten sonra, kalan Çerkesleri kıyıya kaçmaya zorladı. Kıyıya sürülen Çerkesler burada Osmanlı İmparatorluğu'na gönderilmeyi beklediler. Şapsığların büyük kısmı bu süreçte sürgün edildi. Sovyet ve Rus dönemi 1924 yılında Sovyet yönetimi Şapsığ Ulusal Bölgesi’ni kurdu. Tuapse Bölge'nin ilk yönetim merkeziydi.24 Mayıs 1945'te Şapsığ Ulusal Bölgesi Lazarevsk rayonuna dönüştürüldü. 1990 yılında Şapsığlar, Şapsığ Ulusal Bölgesi'nin kuruluşunu yeniden ilan ettiler, ancak bu bölge iki yıl sonra Rusya yönetimi tarafından lağvedildi. Din Çerkesler Bizans ve Gürcü etkisi ile MS 3. ve 5. yüzyıllar arasında Hristiyan olmuştu. Şapsığ bölgesi de bu inancı devam ettiriyordu. Ancak Hristiyanlık Çerkesler arasında tam olarak oturmamıştı, yerel pagan din ile karışıp yarı-pagan yarı-Hristiyan bir din haline gelmişti. Meryem Ana hem Tanrı'nın annesi hem de Arılar Tanrıçasıydı. İsa ise Çerkes baş tanrısı Thaşho ile bir olmuştu. Rus-Çerkes Savaşı'nın başlaması ile Hristiyanlık Çerkesler arasında Rus dini olarak görülmeye başlandı kalan Hristiyanlar yavaş yavaş dinlerinden döndü. Bunun sonucunda Hristiyanlık halk arasında ağır tepki görmeye başladı. 1730'larda Şapsığ Çerkesleri İslam'a geçti. Şapsığların Müslüman olmasından rahatsız olan Natuhaylar Şapsığları hain ilan ettiler ve bu sefer bu iki boy arasında savaş çıktı. Yine de eninde sonunda Natuhaylar da Müslüman oldu ve hatta bayraklarına Muhammed'in ismini yazdılar. 1779'da Çerkesya'ya gelen Ferah Ali Paşa'nın teşviki ile Çerkesya'da 85 yeni cami inşa edildi. Gezgin Tasavvufçular ve Rusya'dan gelen istila tehdidi, Çerkesya'nın İslamlaşma sürecini hızlandırdı. Osmanlı İmparatorluğu'nda yetişen Çerkes alimler de İslam'ın yayılmasında büyük rol oynadı. 1820'lerde Çerkesya'yı ziyaret eden Taitbout de Marigny, Çerkeslerin çoğunlukla Müslüman olduğunu ancak Haç sembolüne de saygı duyduklarını belirtir. 1826'da İslam tüm Çerkesya'nın resmî dini ilan edildi. Dış bağlantılar Şapsuğ sitesi (Rusça/Adıgece) Şapsığlar Hakkında Genel Bilgiler Kaynakça Kategori:Şapsığlar Kategori:Çerkes tarihi Kategori:Krasnodar Krayı