Seferbiy Zaneqo

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Seferbiy Zaneqo (; ), Çerkesya Konfederasyonu'nun 1859-1860 arasında lideri olan Çerkes siyasetçi, diplomat ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşı'nın çeşitli aşamalarında hem askerî hem de siyasî olarak yer aldı. Batıda Çerkes bağımsızlık davasını savundu, bölgede Osmanlı İmparatorluğu'nun bir temsilcisi olarak hareket etti. Hayatının sonunda Zaneqo, Çerkes bağımsızlık hareketinin lideri hâline gelmişti. İlk yılları [[Dosya:Circassian prince.jpg|sol|küçükresim|247x247pik|Zaneqo'nun günlük kıyafetleriyle çizimi, 1845. Ressam: Miner Kilbourne Kellogg ]] Anapa yakınlarında doğdu. Kabilesel kökeni tartışmalı. Natuhay veya Hegayık olabileceği düşünülüyor. Babası Mehmedcerıy Bey Çerkesya'nın varlıklı insanlarından biri olarak erken yaşta vefat etti. 1807 yılında Anapa Ruslar tarafından ele geçirildi ve Zaneqo, yerel halk tarafından Ruslara rehin olarak verildi. Odessa'ya gönderildi, orada Rişelevski Lisesinde öğrenim gördü. Rus ordusundaki hizmeti, alay komutanı ile kişisel bir çatışmadan sonra dağlara kaçtığında sona erdi. James Bell'e göre, kısa süre sonra Mısır'a gitti ve Çerkes Memlükler'in tahttan düşmesine dek orada kaldı. Vatanına döndüğünde bir Nogay prensesi ile evlendi. O sırada Anapa, Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi ve Zaneqo'nun Osmanlı hizmetine girmesi İstanbul'a seyahat etmesini sağladı. Albay rütbesini alarak Anapa valisi Hacı Hasan Paşa'nın vekili oldu. Rus-Türk Savaşı (1828-1829) sırasında Anapa Ruslar tarafından geri alındı ve Zaneqo esir alındı. Savaşın sonuna kadar Odessa'da kaldı, serbest bırakıldıktan sonra büyükelçi rolünü alarak Çerkesya'ya döndü. Osmanlı'da büyük elçilik Edirne Antlaşması (1829), askeri karakolların ve stanitsaların kurulması yoluyla Çerkesya'da Rus kolonizasyonunun başlangıcını işaret ediyordu. Çerkes kabilelerinin oluşturduğu bir meclis, Zaneqo'yu 1831 baharında 200 kişilik delegasyonun başında İstanbul'a göndererek temsilcileri olarak ilan etti. Osmanlı, Çerkeslere gizlice silah ve mühimmat sağlamayı kabul ederken, Kavalalı Mehmed Ali herhangi bir şey vermeyi reddetti. Zaneqo, Samsun'a yerleşti ve burada Çerkesya davasının savunuculuğunu sürdürdü. Orada, Batıda Çerkes davasını benimseyen ilk insanlardan biri olan ve İngiliz toplumunda rusofobik tutumların yükselişine büyük katkıda bulunan David Urquhart ile tanıştı. 1834 yazında Urquhart, Çerkesya'yı ziyaret etti ve burada İngiliz kralının çatışmaya müdahale etmesini talep eden 11 şef tarafından imzalanan bir dilekçe aldı. Sırasıyla 1835 ve 1836'da iki dilekçe daha geldi, her ikisi de İstanbul'daki İngiliz büyükelçisi John Ponsonby, 1. Vikont Ponsonby tarafından isteksizce reddedildi. Lord Palmerston, daha önce Ponsonby'nin Çerkesya'yı Doğu Sorunu'na dahil etme girişimini, Çerkes direniş hareketinin zayıf durumu nedeniyle engellemişti. Rus büyükelçisinin bir dizi diplomatik protestosu Zaneqo'nun Edirne'ye sürgün edilmesine yol açtı. Urquhart tarafından cesaretlendirilen bir grup İngiliz maceracının, Çerkes kıyılarının ablukasını başarısız bir şekilde yönetmeye çalıştığı Vixen Misyonu, İngiltere ve Rusya arasında diplomatik bir skandal yarattı. Ponsonby tarafından cesaretlendirilen Zaneqo, nafile de olsa İngilizlere itirazda bulunmaya devam etti. Bu sırada Hâlidî hareketi, Çerkes direnişinin arkasındaki ideoloji olma görevini Habzeizmden devraldı. İmam Şamil'in gönderdiği elçiler, isyancıların Kafkasya'daki faaliyetlerini koordine etmeye yardımcı oldu ve Şerî yasayı kurdu. Kırım Savaşı 4 Ekim 1853'te Osmanlılar Rusya'ya savaş ilan ederek Kırım Savaşı'nı başlattı. Osmanlılar, 1854 baharında Kafkasya cephesinde bir taarruza hazırlanmak için Zaneqo ve diğer Çerkesleri ordularına aldılar. Zaneqo, fahrî paşa unvanını alarak Çerkesya'nın Osmanlı yetkilisi olarak atandı. 29 Ekim'de, İmam Şamil'in Çerkesya'daki naibi Muhammed Emin için emir taşıyan iki haberci, Trabzon'dan onun gelişine hazırlık olarak savaşçı toplamak üzere gönderildi. 27 Mart 1854'te Rusya, İngiltere ve Fransa'nın çatışmaya müdahalesi nedeniyle savunma önlemi olarak Anapa ve Novorossiysk dışındaki Çerkes kalelerinden çekildi. Mayıs ayında, Zaneqo da dahil olmak üzere 300 Çerkes, erzak ve askerî danışmanları taşıyan bir Osmanlı filosu Sohum Kale'ye doğru yola çıktı. Zaneqo kısa süre sonra Muhammed Emin ile çatıştı, ikincisi Osmanlılara anavatanlarının dışında savaşmaya zorlanacaklarından korktukları için asker sağlamayı reddetti. Temmuz ayında Emin'in de paşalığa yükseltilmesi iki adam arasındaki güç mücadelesini şiddetlendirdi. Mart 1855'te Zaneqo'ya sadık birlikler Sebj nehri kıyısında Emin'in destekçileriyle çatıştı. Zaneqo, yakın zamanda Ruslar tarafından terk edilmiş olan Anapa'ya taşındığı 10 Haziran'a kadar Sohum'da kaldı. Osmanlılar, Zaneqo'nun Emin ile olan rekabetinin yarattığı Çerkes toplumundaki bölünmeyi kapatmak için her ikisini de hemşehrileri Mustafa Paşa'nın komutası altına aldı. Paris Antlaşması (1856) çatışmayı sona erdirdi ve aynı zamanda Çerkes bağımsızlığına dair tüm umutları boşa çıkardı. Çerkesler siyasî olarak bölünmüş hâlde kaldılar ve Muhammed Emin yeni vâli olarak Zaneqo'yu değiştirdiğinde, iki taraf bu kez Sup Nehri üzerinde ikinci bir savaşa girdi. Kabile büyüklerinin müdahalesi, iki liderin ortaklaşa İstanbul'a seyahat etmeyi ve padişahın anlaşmazlığı çözmesini kabul etmesi üzerine uzlaşmaya yol açtı. Ancak Zaneqo yeminini bozdu ve Çerkesya'da kaldı. Zaneqo, Haziran ayı boyunca Osmanlı ordusunun bölgeden çekilmesini denetlemekle görevlendirildiği için aslında gizli Osmanlı emirlerini uyguluyordu. Daha sonra Şapsuho nehrine yerleşti, Emin'in destekçilerinin onu bir tedarik yolu olarak kullanmasını önlemek için Tuapse limanını tahrip etti ve ikincisinin suikastını istedi. Yılın ikinci yarısında Zaneqo, Ruslarla bir barış anlaşması yapmaya çalıştı. Ocak 1857'de Tuapse'de Zaneqo'nun ve Emin'in güçleri arasında kanlı bir savaş daha yaşandı ve Zaneqo'nun oğlu Qarabatır galip geldi. Rus istihbaratı, İngiltere ve Osmanlı'nın Kafkasya işlerine karıştığının pek âlâ farkındaydı. Mayıs 1857'de Emin, İstanbul'a davet edilip hemen tutuklandı ve daha önce imparatorluk Meclisi tarafından Rusya ile ilişkileri geliştirmek amacıyla karar verildiği üzere Şam'a sürgüne gönderildi. Aynı zamanda isyancılara silah ve mühimmat sevkiyatı durduruldu. Zaneqo, 1 Ocak 1860'ta Şapsığya'da Osmanlı politikasındaki değişimden habersiz öldü. Vordobgaç vadisine gömüldü. Qarabatır, Çerkes direnişinin lideri olarak onun yerine geçti. Rus-Çerkes Savaşı 2 Haziran 1864'te resmen sona erdi, ardından Çerkes soykırımı gerçekleştirildi. Konuyla ilgili yayınlar Kaynakça Kategori:Çerkes soylular Kategori

aşalar Kategori:Çerkesler Kategori:Kafkas Savaşı'nda kişiler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Seferbiy Zaneqo

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi