Seyit Rıza

[bullvar_katip]

Seyit Rıza veya Pir Seyit Rıza (1863, Lirtik, Ovacık, Dersim Vilayeti – 15 Kasım 1937, Elazığ, Türkiye), Alevi-Zaza Dersim Vilayeti’ndeki Şeyh Hasanlılar aşiretine mensup 1937–1938 Dersim İsyanı'nın lideri. küçükresim| Seyit Rıza Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk dönemlerinde rejime karşı çıkarılan isyanlardan biri olan Dersim Katliamı 'nın liderlerinden olması sebebi ile idam edilen bir aşiret önderiydi. Hakkında devletin köylülere dağıttığı toprakları zor kullanarak üstüne geçirdiği, sıcak savaş sonrası bölgeye hizmete gelen şehir yapılanması uzmanlarına karşı yöre halkını kışkırttığı gibi birçok iddia bulunmaktadır. 1863'te Dersim Vilayeti'ne bağlı Ovacık'a bağlı Lirtik köyünde Şeyh Hasanlılar aşiretinin Yukarı Abbasan kolundan Seyit İbrahim'in çocuğu olarak doğmuştur. Birinci Dünya Savaşı 1917 yılında Batı Dersim aşiretleri de toptan milis yazıldılar. Bu arada Ruslarla yapılan Erzincan Mütarekesi neticesi 1917 yılında çatışma yaşanmadı. 1918 Şubat ayında, Rusya birliklerinin Erzurum’a çekilmeleriyle (Ekim Devrimi sebebiyle) beraber Osmanlı ordusu Erzincan Şûrası'nı devirmek üzere Erzincan'a girmeye karar verdi. Kazım Karabekir’in bildirdiğine göre 919 kişi Doğu Dersim’de, 2567 kişi de Batı Dersim’de, devlet tarafından milis olarak kaydedilmişti. Batı Dersim milislerinden 750 kadarı Halit Paşa komutasında 13 Şubat 1918’de Erzincan’a girmişti. Seyit Rıza’nın da İkinci Şeyh Hasananlı Alayı komutanı oldu ve dört taburlu bir alayı komuta etti. Deli Halit Paşa komutasındaki Dersim milisleri Seyit Rıza ile birlikte Rusları ve Ermenileri Erzincan'dan çıkardı ve savaş başarı ile sonuçlandı. Ruslar geri çekildikten sonra Dersimliler ödüllendirilir. Seyit Rıza ise ayrıca ödüllendirilerek Erzincan İl İdaresi Üyeliğine atanır. Dönemin Erzincan valilerinden Sabit Bey yazdığı bir mektupta Seyit Rıza ile ilgili olarak "şimdiye kadar bize din ve namusuyla hizmet etti" ifadesini kullanır. Dersim İsyanı Seyit Rıza 1924'te Hozat'ı işgal etmiş; çevredeki cumhuriyet yanlısı aşiretleri basmış; devlet içinde devlet gibi davranmış, kendisine devlet tarafından yollanan çeşitli nasihat heyetlerine de silahla karşılık vermiştir. 1937 nevruzunda devlet güçlerine karşı ayaklanan da bölgedeki aşiret liderleri olmuştur. Seyit Rıza'nın 30 Temmuz 1937'de İngiltere'ye yazdığı bir mektupta Anadolu toprakları için çorak, Kürdistan bereketli toprak ifadelerini kullanarak yardım istediği iddia edildi. Seyit Rıza'nın torunu Rüstem Polat, dedesinin "kendisini kurtarabilecek kadar bile" Türkçesi olmadığını, büyüklerinden duyduklarına göre mektubun Nuri Dersimi tarafından yazılarak İngilizlere gönderildiğini ileri sürdü. 18 Ekim 1937 tarihinde İçişleri Bakanı Şükrü Kaya imzasıyla Cumhurbaşkanlığı'na sunulan belgede bu mektubun Seyit Rıza tarafından değil, onun imzası kullanılarak Suriye’de Yusuf isminde bir şahıs tarafından yazıldığı belirtilmektedir. Bu isyan ve Türk subaylarının öldürüldükleri dönemin İngiliz belgelerinde de yer almıştır. 1937'deki Dersim İsyanı'ndaki kanlı çatışmalardan sonra barış görüşmeleri yapmak üzere Erzincan'a çağrılmış, bu görüşmeye giderken yolda 5 Eylül 1937'de 72 isyancı ile birlikte tutuklanmıştır. 5-13 Eylül 1937'de Elazığ’da askeri mahkemede yargılanarak idam cezasına çarptırılmıştır. 15 Kasım 1937 tarihinde Elazığ Buğday Meydanı'nda infazı gerçekleşmiştir. Seyit Rıza'nın idamı İhsan Sabri Çağlayangil'in anılarından şöyle aktarılmıştır: Adının verildiği yerler, heykeli ve tepkiler Tunceli'de 2010 yılında BDP'li Tunceli Belediyesi tarafından Seyit Rıza'nın adını taşıyan park açıldı ve bu parka Seyit Rıza'nın heykeli dikildi. Bu karar, kamuoyunun bir kesiminde tepki yarattı. Tunceli Emniyet Müdürlüğü suç duyurusunda bulundu, daha sonra Vatan Partisi de heykelin yıkılması ve Seyit Rıza adının her yerden silinmesi için başvuruda bulundu. Girişimler sonuç vermedi. 2014 yılında Tunceli Üniversitesi kampüsündeki bir caddeye Seyit Rıza adı verildi. 2014 yılında Şırnak'ın Cizre Belediyesi, bir caddenin ismini "Seyit Rıza Caddesi" olarak değiştirdi. 2015 yılında Muş'un Bulanık Belediyesi, Mareşal Fevzi Çakmak Caddesi'nin adını "Seyit Rıza Caddesi" olarak değiştirdi. Ayrıca bakınız Dersim aşiretleri Kaynakça Genel; İhsan Sabri, Çağlayangil’in anıları, Güneş gazetesi, 19.08.1989 Özel; Kategori:1863 doğumlular Kategori:1937 yılında ölenler Kategori:Ovacık (Tunceli) doğumlular Kategori:Osmanlı Zazaları Kategori:Zaza asıllı Türkler Kategori:Zaza Aleviler Kategori:Asılarak idam edilmiş kişiler Kategoriersim İsyanı'nda kişiler Kategori:Türkiye tarafından idam edilmiş kişiler